آنچه خانواده و حاکمیت در مواجهه با فضای مجازی باید بداند/ تسلط محتوایی؛ بهترین بستر رشد دینی

حجت‌الاسلام والمسلمین سید حسین خادمیان، چهره ماندگار تبلیغ و خطیب برجسته کشور، در گفت‌وگویی؛ در پاسخ به سوالی مبنی بر راهکار‌های عملی در رویارویی خانواده و فرزندانشان با آسیب‌ها و آثار فضای مجازی گفت: بخشی از مسائلی که امروز در مواجه با فضای مجازی شاهد هستیم معطوف به حاکم و بخش دیگر آن معطوف به خود ماست. متاسفانه در بخشی که مربوط به حاکم است دولتمردان ما ابتدا ابزار و ادوات را وارد می‌کنند و بعد از آن می‌خواهند فرهنگ‌سازی کنند. در این جریان ما فرهنگ بسیاری از مسائل را نمی‌دانیم و زمانی که استفاده غلط بدون فرهنگ عادت شد اعلام می‌کنیم که چرا فرهنگ این موضوعات نیست.

وی با ذکر مثالی ادامه داد: ما سال‌های متمادی در امتحان گواهینامه رانندگی به هیچ‌وجه به بستن کمربند ایمنی توجه نمی‌کردیم چراکه در آن زمان کسی به ما نمی‌گفت که کمربند ایمنی را ببندید و جزئی از آداب رانندگی نبود، بعد ماشین دادیم و گواهینامه صادر کردیم، در نهایت آنچه که شاهد آن بودیم این بود که خانم و آقا چندین سال است رانندگی می‌کنند، اما زمانی که تاکید می‌کنیم، کمربند ایمنی را ببندید وگرنه جریمه می‌کنیم، هنوز نتوانسته‌ایم فرهنگ آن را جا بیاندازیم که این کمربند ایمنی یک اصل در ایمنی و رانندگی است؛ حتی امروز هم اگر جریمه نبستن کمربند ایمنی را نیروی انتظامی بردارد خیلی‌ها کمربند نخواهند بست؛ تمام این اتفاقات به‌خاطر این است که ابزار قبل از فرهنگ آن وارد کشور می‌شود و بعد از آن فرهنگ تعلیم داده می‌شود.

چهره ماندگار تبلیغ تصریح کرد: امروز در حوزه فضای مجازی بخش گسترده‌ای از اتفاقاتی که با آن روبه‌رو هستیم به دلیل ضعف فرهنگی خانواده‌ها در مواجهه با این ابزار است. امروز خانواده باید به شناختی برسد که خوب و بد را در شرایط فعلی درک کند و این در شرایطی است که باید ببینیم خانواده تا چه حد تلاش می‌کند که خوب و بد بودن را نشان دهد و خودشان و فرزندانشان را با خوبی تطبیق دهند.

شناختی که باید به آن برسیم
حجت‌الاسلام خادمیان افزود: خانواده‌های ما امروز به این فکر رسیده‌اند که تحصیلات عالیه یک ضمانت برای آینده و شغل فرزندانشان است و لذا با این نگاه سرمایه‌گذاری می‌کنند و فرزندانشان را به کلاس‌های مختلف و آموزش‌های گوناگون می‌فرستند؛ از معلم خصوصی گرفته تا کتاب آموزشی را برای آن‌ها فراهم می‌کنند، تا اینکه به رشد تحصیلی برسند و در آینده بتوانند شغل خوبی داشته باشند؛ بر همین اساس اگر خانواده‌ها در بحث‌های تربیتی و اخلاقی هم به همین شناخت برسند آن‌وقت است که برای خوب شدن فرزند و خانواده هزینه، مدیریت و ایستادگی می‌کنند.

این استاد حوزه با تاکید بر اینکه خانواده اگر خوبی‌ها را بشناسد آنوقت برای دور کردن بدی‌ها از سمت خانواده به نحو احسن اقدام خواهد کرد، گفت: مشهور است که پیغمبر مشغول خوردن خرما بود، در همین حال مادری فرزند خودش را برای توصیه و نخوردن خرما به دلیل بیماری وی به نزد پیغمبر (ص)، آورد و به ایشان عرض کرد، یا رسول‌الله فرزند من بسیار پر خوری می‌کند و خرما می‌خورد، حضرت فرمودند که برو و فردا بیا؛ فردا نزد پیامبر (ص)، رسیدند و حضرت توصیه‌هایی را پیرامون کم خوردن خرما به آن بچه کرد؛ در این بین اصحاب سوال کردند که یا رسول‌الله چرا این توصیه‌ها را روز قبل نکردید، فرمود: به دلیل اینکه آن روز مقابل من خرما بود و خودم مشغول خوردن آن بودم و اگر به آن بچه می‌گفتم قطعا او قبول نمی‌کرد.

وی اضافه کرد: نمی‌شود که پدر و مادر ساعت‌ها با تلفن همراه مشغول باشند و حتی از زمان خانه و تربیت فرزند بزنند و همواره دستشان گوشی تلفن همراه باشد و یا در فضای مجازی و یا فضا‌های مخربی که امروز وجود دارد سرگرم باشند و فرزندان این رفتار را در آن‌ها ببینند و بعد به آن‌ها توصیه کنند که مشغول این فضا نشو و کار‌هایی که آن‌ها می‌کنند را نکن؛ قطعا اینگونه نمی‌شود. اگر حکومت می‌گوید تلگرام ممنوع و فیلتر شده است، برخی خودشان از فیلتر شکن استفاده می‌کنند و به حضور در آن ادامه می‌دهند، اما بعد توصیه می‌کنند که مردم استفاده نکنید؛ لذا بخشی از این مسائل به رفتار و اعمال ما بر می‌گردد.

وقتی پدر و مادر‌ها به هم تذکر می‌دهند آن را از هم بپذیرند
خطیب برجسته کشور با ذکر حدیثی بیان کرد: موسی‌ابن جعفر(ع)، فرمود: «پدر و مادر در خانواده اول باید به هم تذکر بدهند تا فرزند تذکر را بشنود»؛ پس اول ما باید به هم تذکر بدهیم؛ پدر و مادر اگر ابتدا به هم تذکر بدهند و فرزندشان بشنود قطعا اثرگذار خواهد بود. نکته بعدی این است که وقتی پدر و مادر‌ها به هم تذکر می‌دهند آن را از هم بپذیرند و اگر در مواردی زن به شوهرش می‌گوید که فلان مسئله غلط است، شوهر نباید بحث کند و یا اگر شوهر موردی را بیان می‌کند که اشتباه است زن نباید در مورد آن بحث کند؛ اما اگر با هم مجادله و بحث کنند و به تعبیر امام باقر (ع) «مراع» کنند، دقیقا این رفتار را فرزندان هم می‌آموزند و در مواقعی که به آن‌ها می‌گویند که این کار را نکن برای خودش دلیل می‌آورد و از کار بعضا اشتباهش دفاع می‌کند؛ چراکه هرکس دلیلش برای خودش محترم، مستدل و متقن است و اگر دلیلش را ضعیف می‌دانست مطرح نمی‌کرد تا شکست بخورد.

حجت‌الاسلام والمسلمین خادمیان تاکید کرد: اگر زهر و آب جوش در مقابل بچه ما باشد آیا ما آن را از آن‌ها دور نمی‌کنیم؟ چطور یک پزشک با گریه یک کودک خردسالی که به عنوان مثال دندان خرابی دارد و باید آن دندان را بکشد مقابله می‌کند تا او را از مشکلات و درد بیشتر نجات دهد، پدر و مادر‌ها هم در مواجهه با سم‌های مهلک و مواردی که به روحیه و ذهن کودک و خانواده آسیب می‌زند باید مقاومت کنند. گاهی خانواده‌های ما نمی‌دانند که برخی از موارد برای فرزندان و خودشان سم است و به راحتی از آن استفاده می‌کنند.

استدلالی که بر آن تاکید می‌کنند
این استاد حوزه اظهار کرد: برخی از وقایع تلخی که امروز در مدارس رخ می‌دهد و اولیا از آن اعلام نارضایتی می‌کنند اثر همان تربیتی است که خودشان آن را خواسته‌اند. استدلالی که بر آن تاکید می‌کنند تا بچه آزاد باشد و باید همه چیز را بداند و با هر ابزاری آشنا باشد. یکی از مدیران مدارس می‌گفت: «اولیا بر آن‌ها نقد می‌کردند که چرا کلاس تقویتی قرآن در مدارس می‌گذارید و چه اجباری دارد که بچه قرآن بخواند و یا نخواند؟ دین که اجباری نیست…»؛ جالب اینجاست همین اولیا امروز که رهزن‌های تربیتی در مدارس و یا محل‌های آموزشی را می‌بینند فریاد یا اسلاما بلند می‌کنند که آیا مدرسه اسلامی باید اینطور باشد؟ دریغ از اینکه مدرسه ما اسلامی است و خود آن‌ها اسلامی بودنش را نخواسته‌اند.

باید بدانیم که در مواجهه با فضای مجازی کدام موارد سم است
وی ادامه داد: ما اول باید بدانیم که در مواجه با فضای مجازی کدام موارد سم است و بعد هرطور که شده خودمان و فرزندانمان را از آن سم جدا می‌کنیم. در مرحله پایانی اگر ما همه این‌کار‌ها را کردیم و نشد و همه موانع را در مقابل رسیدن فرزند به خطرات ایجاد کردیم و راه‌های رسیدن به رشد فکری، علمی و دینی او هموار کنیم و باز هم فرزند راه کج را انتخاب کرد دیگر چاره‌ای نیست؛ فرزند نوح هم با وجود تلاش‌های حضرت راه کج را انتخاب کرد و سرنوشتش را تغییر داد. اما ائمه اطهار(ع) در حوزه تربیت حد تام، تمام و کمال را پیاده کرده‌اند و فراگیری و پیگیری آن‌ها به خود فرد بستگی دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین خادمیان در پایان گفت: فضای مجازی سال‌هاست که مورد تاکیدات رهبر معظم انقلاب می‌باشد و ابزاری است که بواسطه آن حتی می‌توان به رشد و سعادت اهل ایمان کمک کرد، کما این که بسیاری از بزرگواران ما از این ابزار استفاده کرده و می‌کنند؛ اما ضرورتا باید آن را شناخت و فرهنگ مواجه و رویارویی با خطرات و فواید آن را به درستی تبیین کرد؛ بنابراین بهترین عمل و توصیه در مواجهه با فضای مجازی این است که بتوانیم با حضور جدی و کامل به تسلط محتوایی و شکلی در این فضا دست پیدا کنیم تا در کنار این اقدامات به آن حقیقت‌هایی که موجب رشد دینی، فکری، اقتصادی و اخلاقی جامعه ما می‌شود برسیم و آنها را تبیین و اجرایی کنیم.