اگر یک نظام اقتصادی داشته باشیم که مبتنی بر آموزه‌های اسلامی باشد آنگاه می‌توانیم انتظار داشته باشیم رفتارهایی در چارچوب اقتصاد اسلامی شکل بگیرید. این نوع نگرش مبتنی بر نگرش سیستمی به موضوع است.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا لشکری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگویی، به بیان نکاتی درباره امکان یا عدم امکان تحقق اقتصاد اسلامی پرداخت و گفت: اقتصاد اسلامی مرکب از دو کلمه شامل اقتصاد و اسلامی است و با توجه به اینکه چه تعریفی از این دو مورد داشته باشیم، ممکن است تعریف ما از اقتصاد اسلامی متفاوت باشد و اقتصاد را نظام اقتصادی، رفتارهای اقتصادی یا علم اقتصاد بدانیم. همچنین وقتی پسوند اسلامی را اضافه می‌کنیم، آیا منظور ما برخی از دستورات فقهی یا اخلاقی است یا رفتار مسلمانان یا قواعد و آموزه‌های اسلامی مد نظر است؟
مراد از اقتصاد اسلامی چیست
وی ادامه داد: هر کدام را مد نظر داشته باشیم ممکن است شقوق مختلفی پیدا شود اما اگر منظور ما از اقتصاد اسلامی، علم اقتصاد اسلامی باشد یعنی آن را همانند علوم تجربی در نظر بگیریم و پدیده‌های اقتصادی را از طریق آزمون تجربی به دست بیاوریم در این مورد هم اختلاف نظر وجود دارد. از سوی دیگر اگر منظور این است که باید رفتارهای اقتصادی مسلمانان را بررسی و از درون آن یک علم استخراج کنیم، ممکن است این موضوع هم تحقق پیدا کند اما لزوماً با آموزه‌های اسلامی سازگار نباشد؛ کما اینکه الان هم همینطور است.
این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: اگر منظور از اقتصاد اسلامی این است که رفتارهای اقتصادی متناسب با آموزه‌ها و اهداف اسلامی مد نظر ما باشد، آنگاه بایستی به این نکته توجه کنیم که آنها معلول مجموعه‌ای از آموزه‌های اعتقادی، اخلاقی، مسائل نهادی یا قانونی هستند که در کل آن را نظام اقتصادی می‌نامیم. این رفتارها معلول یک نظام اقتصادی هستند.
اقتصاد اسلامی چگونه ایجاد می‌شود
حجت‌الاسلام لشکری اظهار کرد: اگر یک نظام اقتصادی داشته باشیم که مبتنی بر آموزه‌های اسلامی باشد آنگاه می‌توانیم انتظار داشته باشیم رفتارهایی در چارچوب اقتصاد اسلامی شکل بگیرید. این نوع نگرش مبتنی بر نگرش سیستمی به موضوع است. در واقع نظام‌های اقتصادی مختلف بر اساس مبانی و آموزه‌های متفاوتی شکل گرفته‌اند. بنابراین رفتارهایی هم از دل آنها پدید آمده است. اگر بر این اساس به موضوع نگاه کنیم و قائل باشیم اسلام هم دنبال اهداف خاصی است و رفتارهای خاصی را از مسلمانان انتظار دارد. بنابراین اسلام برخی آموزه‌ها و قوانین را بنیان می‌نهد تا در نهایت رفتارهای خاصی شکل بگیرد تا هدفی همانند سعادت انسان محقق شود. لذا با چنین دیدگاهی باید حتماً بر وجود نظام اقتصادی اسلامی تأکید کنیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تأکید کرد: این موضوع از این جهت اهمیت بسیاری دارد که مسئله ساختارها و ترتیبات اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد. فرض کنید دنبال رشد اقتصادی یعنی حداکثر کردن تولید کالاها و خدمات هستیم در این شرایط ممکن است مفهومی همانند کارایی را اصل و اساس قرار داده و آنگاه ترتیبات اجتماعی را بر این اساس شکل دهیم و قطعاً قوانینی که وضع می‌کنیم در همین راستاست.
مفهوم رفتار عقلایی در علم اقتصاد
این کارشناس مسائل اقتصادی ادامه داد: اگر مثلاً عدالت در توزیع کالاها و خدمات را دنبال می‌کنیم، آنگاه ترتیبات اجتماعی و قوانینی که وضع می‌کنیم و نهادهایی که ایجاد خواهیم کرد متفاوت هستند. بنابراین اگر معتقدیم اسلام دارای اهداف خاصی است و انتظار رفتارهای خاصی را از انسان‌ها دارد، حتماً نظام اقتصادی مستقلی هم دارد.
حجت‌الاسلام لشکری افزود: باید به موضوع رفتار عقلایی اشاره کنم. این رفتار ممکن است در بسترهای مختلف شکل‌های مختلفی بگیرد و عقلا با توجه به محدودیت‌ها و شرایطی که دارند رفتارهای متفاوتی را از خود بروز دهند. بسیار مهم است که چه بسترهای را برای بروز رفتارهای عقلایی تدارک می‌بینیم. اگر قائلیم که اسلام برای زندگی این‌جهانی انسان‌ها برنامه‌‌ای دارد تا به اهداف خود برسد، چاره‌ای نداریم غیر از اینکه نظام اقتصادی متناسب با آن را طراحی و اجرا کنیم.
انتهای پیام/
منبع: ایکنا
https://ihkn.ir/?p=20760
نظرات