سند نویسی در مقیاس الگوی پیشرفت حتی اگر بخواهد سند برنامه باشد باید به لحاظ دینی، رویکردی حداکثری داشته باشد؛ یعنی در مقیاس تمدنی باشد. برای تحقق رویکرد تمدنی هم باید رویکرد انقلابی باشد.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، نشستی علمی«رونمایی از پیشنهادات تکمیلی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت» با حضور آیت‌الله سید محمد مهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی و حجج‌اسلام والمسلمین سیدحسین میرمعزی معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم، حمید پارسانیا عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و علیرضا پیروزمند عضو هیات علمی فرهنگستان علوم اسلامی و با حضور جمعی از اندیشمندان و نخبگان علوم اسلامی در سالن جلسات فرهنگستان علوم اسلامی برگزار گردید.
حجت‌الاسلام والمسلمین پیروزمند، دبیر شورای مرکزی تدوین سند الگوی پیشرفت فرهنگستان علوم اسلامی‌به توضیح روند ارزیابی و تدوین سند پرداخت؛ وی به مناسبت شهادت سردار سپهبد شهید سلیمانی بیان داشت: امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند «مالک کسی است که سستی در او راه ندارد، جایی که باید شتاب بکند درنگ نمی‌کند و جایی که باید درنگ کند، شتاب نمی‌کند.» با توجه به این روایت ما در امتثال امر ولایت نباید درنگ کنیم و با توجه به اینکه رهبری معظم انقلاب زمان معین کردند، لذا علی رغم اینکه فرهنگستان مجموعه ای است که تاکید به کار بنیادی دارد و این کار زمان بر است، لکن سعی شد با توجه به بضاعت گذشته مجموعه، این امر در زمان خاص خود محقق شود.
وی سپس به ارائه گزارش اجرایی از چگونگی انجام کار در طول یکسال در فرهنگستان پرداخت و افزود: تعداد ۲۵ نفر از پژوهشگران و اعضاء هیات علمی‌در این امر همکاری داشته‌اند که از ابتدای فراخوان رهبری این کار شروع شد و ۴۰۰۰ ساعت – نفر برای این کار وقت تخصیص داده شده است. کارگروه‌های مختلف داشته که تحت مدیریت شورایی، هماهنگی انجام می‌گرفته است و تحت نظارت علمی‌آیت الله میرباقری فرآیند آن طی شده است.
این استاد حوزه در توضیح روند انجام کار بیان داشت: در مراحل چند گانه کار، ابتدا با مسئولین و کارشناسان محترم مرکز ارتباط گرفته شد تا فرایند فهم سند، به صورت کامل طی شود، چراکه هدف ما، اصلاح و تکمیل سند بود، نه بازنویسی یا تغییر کلی، در مراحل بعد برای ارزیابی نیاز به مدلی داشتیم که براساس مبانی‌اندیشه ای فرهنگستان بود. اول مبانی و مبادی مدل مورد بحث قرار گرفت، دوم مدلی برای ارزیابی الگو ارائه شد، سوم براساس این مدل اصول چندگانه ای به دست آمد، مرحله چهارم طبق مدل، سند الگو مورد ارزیابی قرار گرفت، در مرحله پنجم سند براساس این مدل مورد ارزیابی قرار گرفت.
عضو هیات علمی‌فرهنگستان علوم اسلامی با برشمردن اهمیت مدل به دست آمده در توضیح مختصر این مدل بیان داشت: مدل به دست آمده، از سه بخش تشکیل می‌شود، یک بخش رویکردهای حاکم را پشتیبانی می‌کرد، بخش دوم معیارهای روشی که ملاک را قاعده مند می‌کرد، سوم معیاری‌های محتوایی است، در رویکرد اول «اسلامیت، انقلابی بودن و تمدنی بودن ملاکی‌های بخش بود؛ در قسمت روشی « انسجام ، جامعیت و کارمدی» مورد توجه بود.
وی اضافه کرد: در قسمت محتوایی، ترکیبی چند وجهی بود، یکی عرصه‌های توصیه شده رهبری برای پیشرفت مد نظر بود،(معنویت، فکر، علم و زندگی) بین خود اینها هم ارتباطی تبیین نموده بودند، به این شکل که معنویت اصل است و تفکر بر علم و کل اینها حاکم بر زندگی خواهد بود، لذا سعی شد همین روند در بازبینی بر سند حاکم شود. سه معیار اول «اخلاق و معنویت ، بینش و تفکر و سوم علم و فن اوری» و بر این اساس وارد در «صیانت عدالت و مشارکت» در نظامات «فرهنگی، سیاسی، اقتصادی» ورود خواهد کرد و ضلع سوم مقیاس پیشرفت است که مقصد تمدن نوین اسلامی‌است که قهراً یک جنبه فراملی باید پیدا کند، طبق مراحل پنجگانه که تمدن سازی است، لذا ضلع سوم مقیاس پیشرفت است که بعد از «ملی، بین المللی و جهانی» هم مد نظر قرار گرفته است.
حجت الاسلام والمسلمین پیروزمند محصولات مستخرج از این فرآیند علمی‌را اینگونه معرفی نمود: ما بر اساس تحقیقات انجام پذیرفته به محصولی رسیدیم که در چهار مجلد ارایه شده که در جلد اول یک سند ارائه شده بدون توضیحاتی که اضافات ارائه شده است. در جلد دوم پیشنهادات در جداولی ارائه شده است که به حالت مقایسه ای تغییرات (حذف واضافه) مشخص شده است و اینکه بر چه اصلی این کار انجام شده است مشخص است. در مجلد سوم،مبادی و مبانی توضیح داده شده است، فرایند دست یابی به مدل بیان شده، اصول قید و توضیح داده شده، نحوه ارزیابی صورت گرفته شده ارائه شده است. در مجلد چهارم مقایسه ای است بین سند الگو با بیانیه گام دوم و در پیوست با استراتژی امینت ملی امریکا مقایسه شده و اسناد ترسیمی‌نیز در این مجلد ارائه شده است.
در ادامه جلسه نیز حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا با تبریک و تسلیت شهادت سپهبد سلیمانی که نقطه عطفی در انقلاب اسلامی‌را در جهان اسلامی‌رقم زد و انقلابی اسلامی‌در جهان ایجاد کرد، در مورد انجام این تحقیق در فرهنگستان بیان داشت: به حق توقع می‌رفت این طور کاری در فرهنگستان انجام شود و این مجموعه پیشگام باشد در پرداختن به این امر، فرهنگستان در رویکرد حوزه سیاست گذارانه از پیشگامان این رویکردها بوده است. در بخش حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از مجموعه‌هایی که اسناد آن مدام مورد توجه بوده در تدوین اسناد نظام اسلامی‌در سیاستگذاری فرهنگی کشور، مجموعه فرهنگستان بوده است.
رئیس شورای حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی با توجه به لزوم عملیاتی بودن این سند افزود: ظرفیت موجود جامعه باید در ارائه سند مد نظر باشد. لذا همه حرفها و آرمان‌های تمدنی ما در این پنجاه سال تا جایی که باید بیاید که قابل تحقق است.
وی نقش عاملان را بسیار مهم دانسته و در اجرایی کردن این سند با اشاره به این موضوع بیان داشت: مجری سند، عملاً عاملان هستند که به این روح می‌دهند. ضعف جدی ما در حوزه عاملان هست. سند پیشگامتر است از حوزه عمل. حوزه رهبران کلان جامعه فاصله دارد با مدیرت اجرایی جامعه، سیاست‌های ما منظم تر است که به سمت مبانی نیز قوی تر است؛ ولی در اقدام گرفتار مشکل جدی هستیم. داشتن سند خوب بخشی از راه است. مطالبه از عاملان دست جامع را پیش می‌برد.
در ادامه جلسه حجت الاسلام و المسلمین میرمعزی ضمن تبریک و تسلیت شهادت سپهبد شهید سلیمانی و همراهانشان ابراز امیدواری کردند که در گام دوم انقلاب این شهادت طلیعه ای باشد برای حرکت پرشتاب تر به سمت تمدن نوین اسلامی، وی با تشکر از مجموعه فرهنگستان علوم اسلامی‌در پی گیری ابلاغیه رهبری در موضوع سند ایرانی اسلامی‌پیشرفت افزود: در شکل گیری مرکز الگوی پیشرفت، مقام معظم رهبری سه هدف را ابلاغ کردند، اول نظریه پردازی در راستای پیشرفت اسلامی، هدف دوم گفتمان سازی و هدف سوم تنظیم سند بوده است.
وی ضمن یادآوری اهمیتی که این مرکز برای رهبری دارند ادامه داد: ما در این چند سال دو بار خدمت ایشان رسیدیم. در هر دو بار ایشان دو نکته را تذکر دادند، یکی اینکه هدف اصلی «تولید فکر» است. اشاره فرمودند به مرکزی که در فرانسه بوده و لیبرالیزم را پایه گذاری کرده است. لذا بیان داشتند شما خواهید رفت ولی این مرکز خواهد بود و این هدایت‌ها را خواهد داشت. همچینین ایشان تاکید داشتند که در اسلامیت قضیه هیچ تعارفی نکنید و این سند باید اسلامی‌باشد و حوزه باید مشارکت کند.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه با مهم دانستن شاخصه‌های ارزیابی سند الگو در مقام اسلامیت، ادامه داد: نخبگان ما به جای اینکه بر مبانی سکولار و غیر اسلامی تولید فکر کنند، به کمک مرکز الگو باید این جریان دانش در کشور و حتی در دنیا عوض بشود به جریانی که همه براساس مبانی اسلامی‌فکر می‌کنند و نظر دهند. لذا باید مشخص شود که این سند چه مقدار اسلامی‌هست و چه مقدار اشکال دارد، چرا که نقشه راه تمدن اسلامی‌ایرانی است. سند بالادستی همه اسناد ماست؛ این نقطه شروعی است برای کار بزرگتر تا متفکرین ما دغدغه پیدا کنند و براساس آموزه ای اسلامی‌به تولید فکر و نظریه در مقوله «پیشرفت» بپردازند.
حجت الاسلام و المسلمین میرمعزی، با توجه دادن به این نکته که نگارش سندی در مجموعه‌های همفکر راحت تر است تا جمع بین تفکرات متفاوت در فضای ملی اشاره ای به روند تصویت سند الگوی پیشرفت داشت: این سند در فرایند دانشگاهی- حوزوی تولید شد، این فرایند تولید روالی داشته است، در تنظیم این سلائق مختلف مشارکت داشته است. مثلاً مبانی معرفت شناسی سند به دلیل ثقالت حذف گردیده است.
وی افزود: سند را پس از تصویب خدمت مقام معظم رهبری ارائه دادیم تا ایشان نظر بدهند و مسیر ادامه را مشخص کنند، بعد از بررسی برخی مسئولین و پژوهشگران مرتبط با ایشان و نیز مطالعه توسط خود ایشان، حضرت آقا گفته بودند چارچوب کلی را قبول دارم و انتقاداتی هم دارم. نهایتاً به آقای واعظی گفته بودند که در روال گفتمانی و نخبگانی بررسی شود که ابلاغ شد تا جامعه نخبگانی نظراتشان را ارائه بدهند.
معاون پژوهشی حوزه علمیه قم ضمن تقدیر از مشارکت کنندگان در بررسی سند بیان داشت: همین الان در قم موسسه امام خمینی(رحمه الله علیه) و پژوهشگاه فرهنگ اسلامی‌پیشنهادات خود را ارائه داده‌اند و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه مباحث خود در این زمینه را در دست تنظیم دارند. مجمع تشخیص مصحلت در کمیسیون‌ها در حال بررسی و ارائه است. شواری عالی انقلاب فرهنگی در حال بررسی است.
وی برای ادامه بررسی پیشنهادات بیان کرد: در مرکز این فرایند تعریف شده که این مباحث در‌اندیشکده‌ها بررسی خواهد شد. اشکالات و پیشنهادات ارائه شده، در چارچوب‌اندیشکده‌ها با دلیل رد یا تایید می‌شود. شواری عامی‌نیز هست که اشکالات عام را بررسی و رد یا تصویب خواهد کرد. نهایتاً کلیت کار در شواری عالی تایید و رد خواهد شد.
حجت الاسلام والمسلمین میرمعزی با اشاره به امتیاز خاص مطالب ارائه شده توسط فرهنگستان بیان کرد: بسته ارائه شده توسط فرهنگستان بسته منسجمی‌است، که البته در فرآیند به قسمت‌های مختلف سپرده شده و ممکن است برخی گزاره‌ها پذیرفته شده و برخی رد شوند. این کار داری مزیتی است که دیگر کارهای ارائه شده تا بحال نداشته این و آن مبانی و اصول و روش مشخص است. ارائه‌های دیگر اینگونه نیست و به تناسب قسمت‌ها کارگروه‌ها را بررس کردند و اصلاحات را پیشنهاد داده‌اند.
وی در پایان به برخی اشکالاتی که تاکنون وارد بوده است، اشاره داشتند و روند بررسی آن را در جلسات مثبت ارزیابی کردند، ایشان ابراز امیدواری کردند که این روند به آنچه مد نظر مرکز الگو تحت توجهات مقام معظم رهبری است، با کمک مراکزی همچون فرهنگستان علوم اسلامی‌در مراحل گفتمان سازی و اجرا به ثمر برسد.
آیت‌الله میرباقری نیز در سخنانی با گرامی‌داشت یاد شهدای اخیر بیان داشت: کار پرزحمتی در مرکز الگو انجام شده است و البته در این جلسه در بیان نقاط قوت نیستیم؛ لذا چند نکته کوتاه عرض می‌کنم.
وی در ادامه افزود: تلقی این است که سند الگو غیر از سند برنامه ای است. الگوی پیشرفت باید یک معادله حرکتی را به ما بدهد که در شرائط مختلف توان ارائه برنامه مناسب را به ما داشته باشد، لذا باید سه مولفه، «جامعیت، انسجام و توازن» در آن ملاحظه بشود. البته ما چون بنا نداشتیم که اصل سند را تغییر دهیم لذا رویکرد ما هم همینطور حفظ شد که بیشتر به برنامه نزدیک است تا الگو که از این عدم تغییر گریزی نبود.
رئیس فرهنگستان در ادامه با تاکید بر سه عنصر بیان شده، دیانت حاکم بر سنت را مورد تاکید قرار داده و افزود: سند نویسی در مقیاس الگوی پیشرفت حتی اگر بخواهد سند برنامه باشد باید رویکرد به این سه خصوصیت به لحاظ دینی، رویکردی حداکثری باشد؛ یعنی در مقیاس تمدنی باشد. برای تحقق رویکرد تمدنی هم باید رویکرد انقلابی باشد، دینی شدن «الگوی پیشرفت» لوازی دارد که اولی اینکه چه سطحی از دین را محقق کنیم . حداقلی ای یا حداکثری؟ دوم اینکه نوع تلقی از مبانی خودمان به گونه ای است که قابل اجرا در الگوی پیشرفت هست یا نه؟ فرضاً طرح کلی‌اندیشه دینی حضرت آقا، این طرح می‌تواند در سند حاضر باشد، چون نوع مبانی به گونه ای است که معطوف به عمل است. سند باید واجد این مبانی بوده و تجلی آن دیده شود.
آیت‌الله میرباقری افزود: مقیاس دینی بودن هم به نظر میاید باید تمدنی باشد،که چون مساله مستحدثه زمان ما تمدن غرب است که از ایدئولوژی خودش تا انقلاب علمی‌و انقلاب صنعتی و ساختار اجتماعی و سبک زندگی را فراهم کرده و دینش تجسد پیدا کرده در این تمدن، تمدنشان دین تجسد یافته است، الگوی ما باید در مقیاس مقابله با تمدن رقیب نوشته بشود، یعنی باید تمدنی مقابل تمدن بپا کنیم. البته حتما باید معطوف به واقعیت باشد.
وی با تاکید بر لزوم داشتن الگوی بومی‌ادامه داد: باید رویکرد انقلابی در همه مراحل انقلابی باشد، در همه پنج مرحله بیان شده، چراکه به هیچ وجه الگوهای توسعه غربی در جغرافیای سرزمینی ما قابل اجرا نیست، واقع گرایی که یک طرفه نیست، کسانی که میخواهند الگوی‌های توسعه غربی را در ایران پیاده کنند باید بدانند که این الگوها در ایران قابل پیاده شدن نیست، این الگوها قبل از کره جنوبی در ایران آغاز شده ولی قابل پیاده سازی نیست.
استاد میرباقری در جواب این شبهه که این گونه اسناد باید بدور از مباحث ایدئولوژیک نگاشته شود پاسخ داد: با توجه به ملاحظات گفته شده که با موانعی رو برو بودیم و برخی اصلا اسلامیت سند را قبول ندارند، کما اینکه در مرکز استراتژی دولت هم همین را گفته بودند که این کار علمی‌است، چرا دینی برخورد می‌کنید؟! یک نوع دموکراسی فرهنگی دیده می‌شود یک نوع التقاط در سند به چشم می‌خورد. باید نظام ادبیات اسلامی‌و البته معطوف به شرائط باشد.
وی در پایان به مقیاس این سند نیز اشاره داشتند: مقیاس سند نویسی در عین حال که سند را معطوف به جغرافیای خودمان می‌نویسیم ولی نباید رسالت جهانی خودمان را نبینیم. گرچه برای تدبیر کشور خودماست ولی با معطوف به تغییر معادلات جهانی در پنج دهه آینده باشد و هدف به اهتزاز درآوردن پرچم اسلام بر قلل رفیع جهانی باشد. همانطور که استراتژی امنیت ملی برای امریکاست ولی جهانی نوشته شده است. یعنی نظام نیازمندی‌های ملی و نظام نیازمندی‌های بین المللی با هم در آن دیده شود. خلا جدی این سند عدم دیدن تقابل‌های جهانی است. اگر ما ام القری جهان اسلام هستیم باید پنچ دهه اینده در پیشرفت فرهنگی و سیاسی جهان طراحی بکنیم باید دراین سند به خوبی دیده شود هر چند تا حدی ملحوظ است.
انتهای پیام/
منبع: حوزه
https://ihkn.ir/?p=14844
نظرات