موضوع مهدویت نیازمند بازشناسی مجدد است/ آسیب‌شناسی جامعه منتظر و رفتار منتظران

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ حجت الاسلام روح الله شاکری، رئیس دانشگاه معارف اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در تبیین راه کارهای تحقق و توسعه و ترویج اندیشه و فرهنگ مهدوی در گفتگویی، اظهار داشت: موضوع مهدویت در زمان حاضر، نیازمند بازشناسی مجدد است. اگر این مباحث و شاخصه ها، در باب مسئله مهدویت و دیدگاه حکومت صالحان بر زمین، احیاء و پیگیری دوباره نشوند، بحث توسعه و ترویج مقؤله مهدویت، قابلیت پیگیری و اجرا سازی را نخواهند داشت.

این استاد دانشگاه در ادامه گفت: نکته دیگر این است که نباید به رویکرد مهدویت، فقط از منظر اعتقادی نگاه کرد. اگر چه این بحث از شاخصه ها و محکمات اعتقادی عالم تشیع است، ولی به نظرمی رسد در شناخت جریان فکری مهدوی، می بایست به سمت شناخت ابعاد دیگر این موضوع، مانند مباحث سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیز، حرکت کرد. اگر در این زمینه، یعنی شناخت زوایای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی مهدوی ورودی صورت نگیرد، قطعاً توسعه و ترویج باور مهدوی با مشکل و معضل روبرو خواهد شد.

استراتژی انتظار

وی افزود: نکته سوم این این مطلب است که، اگر ما ابعاد مختلف دیدگاه مهدوی را بررسی کردیم، در آن موقعیت است که می بایست به تبیین «استراتژی انتظار» وارد شویم. اساساً استراتژی انتظار یعنی، به حرکت درآوردن تمام نیروها و استعدادها برای رسیدن به مطلوب. استراتژی انتظار خود نیز، به نوبه خود، بر سه اصل و پایه استوار است؛ اولین اصل استراتژی و راهبرد انتظار این است که می بایست تصویری روشن و واضح و جامع از فرهنگ و رویه آرمان مهدوی، به جامعه ارائه شود. این رویکرد، با مراجعه به خیل کثیر آیات و روایات که چارچوب جامعه مهدوی را برای ما تبیین و تشریح  می کنند به طور قطع، حاصل خواهد شد.

تصویر ارائه شده از جامعه مهدوی نباید مقطعی، منطقه ای و نژادی باشد

وی با اشاره به اینکه اصل دوم در رویکرد تبیین استراتژی انتظار، نقد و بررسی شرایط موجود است، گفت: می بایست جامعه اسلامی، با نقد و تحلیل رفتار و مسیر خود ببیند، تا چه اندازه با دیدگاه های مهدوی همسازی و همراهی و هماهنگی دارد. این بررسی ها می بایست در تمامی ابعاد لحاظ شوند. باید بررسی شود که در عرصه هایی مانند عرصه های فکری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و مسائل مربوط به اختلافات طبقاتی، تا چه اندازه با دیدگاه های مهدوی فاصله داریم و اگر این فاصله ها مشهود است، در جهت هماهنگی و همراهی با جامعه آرمانی مهدوی گام برداریم. باید توجه داشت در بررسی و تحلیل شرایط موجود، نباید فقط در چارچوب مرزی و مملکتی ایران، به بررسی و تحلیل شرایط پرداخت، بلکه با توجه به رویکرد جامعه آرمانی و بین المللی مهدوی، می بایست این تحلیل ها، در مقیاس بزرگتر و مقیاس حکومت جهانی مهدوی، مورد بررسی قرار گیرند. نباید تصاویر ارائه شده به جامعه، از جامعه آرمانی مهدوی، مقطعی، منطقه ای و نژادی باشد، گفت: باید تمام زوایای بشری با تمام کاستی ها و نواقصش، در این پروسه، نقد و تحلیل شوند.

تلاش برای تحقق جامعه مهدوی باید رو به آینده باشد

حجت الاسلام شاکری افزود: اصل سوم و اصل مهم در پروسه ترویج فرهنگ و تمدن اسلامی و مهدوی، بحث برنامه ریزی و ارائه نقشه راه، برای گذر از وضع موجود و رسیدن به حکومت و فرهنگ عالی و غایی اسلامی و مهدوی است. گذار از شرایط موجود، مهم ترین و معتبرترین اصل در ارتقای فرهنگ جامعه به سمت فرهنگ مهدوی خواهد بود. باید توجه داشت در برنامه ریزی و جهت دهی ها به سمت بینش مهدوی، حتماً می بایست جهت دهی و نشانه گذاری های ما به سمت آینده و روبه جلو باشند. ما می خواهیم در این پروسه، آینده را تغییر دهیم. نکته دیگر این است که در این مسیر، برنامه ها نباید منفعلانه باشند. بلکه می بایست برنامه ها فعالانه لحاظ شوند. منجی و موعود جامعه آرمانی اسلامی، برنامه ها و رویکردها و ساختارهای بشری را تغییر خواهد داد و رشد و پیشرفت و تغییرات در جامعه آرمانی اسلامی، به هیچ وجه، با هیچ دوران و عصری قابل قیاس نخواهد بود.

آسیب شناسی رفتار منتظران

وی در ادامه سخنان خود درباره  آسیب شناسی جامعه منتظر و رفتارهای منتظران، گفت: در حال حاضر در جامعه کنونی ما هر چند عده ای به واقع رویکرد منتظرانه دارند، ولی می بایست این نکته نیز بیان شود که، عده ای دیگر، در همین جامعه فعلی، متأسفانه به ایفای نقش و بازیگری انتظار می پردازند، به عبارت دیگر، رویکرد این افراد، متأسفانه بیشتر به نمایش یک فیلم می ماند تا یک واقعیت حساس و اساسی. مشکلات و معضلاتی که هم اکنون در لایه های مختلف جامعه دیده می شوند به علت این مطلب است که هنوز جامعه و ارکان آن، نتوانسته اند موضوع انتظار و رفتار منتظرانه را برای خود تبیین و تشریح کنند. اگر شخصی در برابر ظلمی که در جامعه در حال وقوع است، ساکت بنشیند، نمی تواند ادعا نماید که رفتار منتظرانه دارد. اگر شخصی در برابر حرکت روبه جلو و پیش رونده ای، که جامعه را به سمت سعادت و سلامت می برد، سکوت نماید نمی تواند ادعا کند که زندگی منتظرانه دارد. اصولاً در مسیر فرهنگ و تمدن عالی اسلامی و مهدوی، می بایست سبک زندگی جامعه، با این رویکرد همراه و همگام شود و سبک زندگی منتظرانه، در لایه های گوناگون اجتماعی ساری و جاری شود.

این کارشناس دینی افزود: ما هم اکنون در جامعه رویکرد هایی را می بینیم که افراد هم چیز را در کنار حکومت حضرت ولی عصر(عج) می خواهند. این تجمیع و درخواست امکان تحقق ندارد. برخی دیگر در جامعه ادعای انتظار و سبک زندگی منتظرانه را دارند، ولی حاضر نیستند برای رسیدن به آن موقعیت عالی و غایی، هزینه و یا تلاشی نمایند. در روایات وارد شده است که در عصر غیبت حضرت ولی عصر(عج)، مردم می بایست با مراجعه به عالمان دین و درس و ارشاد گرفتن از این بزرگان، جامعه را در مسیر تحقق دولت کریمه حضرت حجت(عج)، قرار دهند. خُب این رویکرد چگونه می تواند حاصل شود وقتی که افرادی با دیدگاه سکولار و غیر دینی می خواهند در جامعه زندگی و مدیریت کنند؟ بنابراین دقت در بینش ها و رفتارها و مناسبات اجتماعی، این نکته را می رساند که در مسیر تحقق فرهنگ و بینش اسلامی و مهدوی در جامعه، نواقصی وجود دارد و رسیدن به جامعه آرمانی مهدوی، رفع این معضلات و کاستی ها را می طلبد.

مهدویت یعنی جوشش و تحرک و تلاش

وی گفت: عده ای معتقدند در آستانه ظهور می بایست، ظلم و ستم گسترده شود و همه جوامع، دچار ظلم و بیداد شوند. این نگرش و بینش هم، نگرشی غلط و نادرست است. مگر می شود در عمق تاریکی ظلم وستم و بیدادهای زمانه، نور و روشنی عصر مهدوی را مشاهده کرد؟ اساساً مهدویت یعنی جوشش و تحرک و تلاش. بنابراین مبارزه و تلاش در برطرف نمودن ظلم و بیداد، خود حرکتی است در چارچوب تحقق جامعه آرمانی مهدوی.

دشمن شناسی؛ لازمه توسعه فرهنگ مهدوی

وی ادامه داد: نکته دیگر در پروسه ترویج و توسعه فرهنگ مهدوی، بحث دشمن شناسی است. ما باید خط و مشی خودمان را با مرزهای دشمنان و معاندان، مشخص و معلوم کنیم. جامعه اسلامی یا در سایه انوار الهی و دینی قرار دارد یا زیر یوق و بیرق شیطان و اهریمن. کسانی که از تبعیت و ولایت خداوند خارج شوند، طبیعی است که تحت لوا و ولایت شیطان قرار می گیرند. یا جامعه درالتهاب و انتظار ولی خدا(ع) به سر می برد یا خدای ناکرده با بی توجهی به ولی خدا، به طواغیت روی آورده است. حضرت حجت (عج) که ظهور فرمایند، طبق اسناد تاریخی، گروههای معاندی، مانند سفیانی در برابر ایشان صف آرایی خواهند کرد. شخص منتظر می بایست، با شناخت دشمن و اجزای کاری و فعلی او و با ایجاد مرز و حریم نسبت به صفوف دشمن، در زمره همراهان و یاران ولی خدا(ع) قرار بگیرد. اگر امروزه این حریم و چارچوب شناسی صحیح، ایجاد نشده و یا قابل دسترسی نیست، می توان گفت قطعاً، در چارچوب نهضت و فرهنگ اسلامی و مهدوی قرار نگرفته ایم. حال با توجه به اصولی که بیان شد، باید گفت: این چهار اصل، درحقیقت، اصلی ترین مؤلفه ها برای توسعه و ترویج فرهنگ اسلامی و مهدوی در جامعه هستند.

وی افزود: رویکرد ایجاد تمدن نوین و اسلامی برای جامعه، به شرطی می تواند معبر رسیدن به دولت و حکومت صالحان در آخرالزمان قرار بگیرد که، آن جامعه تشکیل حکومت و چارچوب نظام اسلامی را در عصر غیبت، برای خود پذیرا باشد؛ یعنی تمدن نوین اسلامی به شرط پذیرش نظام ولایت فقیه، معبری خواهد بود برای رسیدن به حکومت صالحان. اگر جامعه و شخصی در دوران غیبت، به حاکمیت ولی فقیه و نظام اسلامی باور و اهتمامی نداشته باشد و در عصر غیبت، به دنبال حکومت غیر دینی و سکولار باشد، نمی تواند ادعا نماید که در مسیر حکومت صالحان قرار گرفته است. افراد نمی توانند در زندگی سیاسی خود، سکولار بیندیشند ولی در زندگی فردی به دنبال مسائل دینی و اعتقادی باشند. این همان نکته و مسئله ای است که امام خمینی(ره) برای جامعه اسلامی ایران تبیین و تشریح کرد. ایشان معتقد بودند در زندگی فردی و اجتماعی، انسان می بایست هم از حیث عمل و هم از حیث نظر، معتقد و پایبند به مبانی و اصول دینی و اعتقادی باشد؛ اسلام همانگونه که برای زندگی فردی اشخاص برنامه دارد، برای زندگی جمعی و گروهی او نیز برنامه و مدل دارد؛ بنابراین در پروسه تمدن سازی اسلامی و رسیدن به حکومت صالحان، پذیرش و اطاعت از حاکمیت عالمان و بزرگان دین، قطعاً مدخلی خواهد بود، برای رسیدن به عصر و تلألو دوران شکوفای مهدوی و حکومت صالحان بر زمین.

وی با اشاره به آیه ۵۵ سوره مبارکه نور که می فرماید:« وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّ لَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی‏ لا یُشْرِکُونَ بی‏ شَیْئاً وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون»، گفت: خداوند در این آیه شریفه، شرط تسلط و حاکمیت بر روی زمین را، ایمان و کردار و افعال صالح و نیکو بیان فرموده است. با توجه به این مختصات، افرادی که ایمان ندارند و به دنبال کردار و افعال صالح و نیکو نیز نیستند، نمی توانند در حکومت و حاکمیت صالحان بر زمین نقش آفرین باشند. نکته دوم طبق آیات قرآن کریم، بحث «بندگان صالح و یا مستضعفین» است. به عبارتی دیگر کسانی در این مسیر حرکت خواهند کرد که اهل رفاه و ثروت اندوزی و جاه طلبی و آسایش و تن آسایی نباشند؛ در این مسیر افراد طغیان گر و طالب اشرافیت و اسراف جایگاهی ندارند.

وی تصریح کرد: قرآن کریم در آیه پنجم سوره مبارکه قصص، به روشنی تبیین می نماید که مستضعفین در غایت امر، جایگاه اسراف کاران و طغیانگران را خواهند گرفت. قرآن کریم می فرماید: امور زمین در نهایت کار، به دستان کسانی که به ناحق تحت فشار و ظلم بیدادگران و مسرفان قرار گرفته اند، خواهد افتاد؛ «وَنُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّه وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ»؛ در باب تحقق مؤلفه های عصر ظهور در دوران غیبت نیز باید بیان کرد که اگر جامعه اسلامی، مباحث مهدویت و انتظار را در ایستایی و سکون و بی تحرکی ترجمه و تفسیر کند، قطعاً دست یابی به شاخصه های عصر ظهور در دوران غیبت، غیر قابل تحقق خواهند بود. این رویکرد همانند رفتار بنی اسرائیل در بیانات قرآن کریم است که منتظر رفتار و کردار و فعل  حضرت موسی(ع) ماندند و از حرکت و پویش باز ایستادند. این رویه به شدت مورد نقد و انتقاد اندیشمندان و بزرگان جهان اسلام و عالم تشیع قرار دارد. حضرت امام(ره) و شهید مطهری(ره) به شدت به این نوع تفکر و بینش نقد و انتقاد دارند و اصولاً ایستایی و سکون در جهت نیل به جامعه آرمانی مهدوی در دوان غیبت، مختص کسانی است که نمی خواهند در دوران غیبت، برای رسیدن به دولت کریمه و عصر نوین اسلامی و مهدوی، هزینه و تلاشی کنند و می خواهند به نوعی، خود را از زیر بار مسئولیت، فراری دهند.

رئیس دانشگاه معارف اسلامی گفت: به طور نمونه در تاریخ سرزمین ایران اسلامی ببینید هر زمانی که مردم و جامعه از زیر بار مسئولیت دینی و ملی خود شانه خالی کرده است، بخشی از این سرزمین به دست چپاول گران به یغما رفته است. در همین دوران معاصر و دوران جنگ تحمیلی استکبار علیه ایران اسلامی، اگر جوانان و ملت بزرگ ایران همراه با تفکر نوین و پویایی که امام راحل(ره) برای ملت مسلمان ایران تعیین کردند، در مقابل دست اندازی دشمن غدّار و زورگو نمی ایستادند و منتظر رسیدن کمک از سوی بیگانگان و اجانب می ماندند، چه اتفاقی بر سر ایران اسلامی می افتاد؟ اگر امروزه جامعه اسلامی دارای امنیت و اقتدار و بالندگی است، این فضائل و شاخصه ها، همگی مرهون مجاهدت ها و جان فشانی های رزمندگان و شهداء و ایثارگران عرصه دفاع و مقاومت است. بنابراین سکون و ایستایی و عدم کوشش و تلاش در راه رسیدن به جامعه آرمانی مهدوی، با رویکرد منتظرانه و خواهانه عصر ظهور، همسازی و سازگاری نخواهند داشت.

وی افزود: جامعه اسلامی به طور قطع، نمی تواند تمامی شاخصه های عصر ظهور را در دوران غیبت به منصه ظهور و بروز برساند، ولی این امکان را خواهد داشت که در حد توان و تلاش و با دید مثبت، پاره ای از مختصات عصر ظهور را برای جامعه منتظر فراهم و مهیا نماید. شما ببینید امام خمینی(ره) با این اندیشه که جامعه اسلامی می بایست توسط یک فقیه و عالم دینی، هدایت و سقایت شود، انقلاب و پویشی سترگ را رهبری و فرماندهی نمودند و این حرکت که در عمق جهالت و تاریکی و ظلم و ستم بیدادگران و اشرافان شروع شد بود، باعث یک پیروزی و نهضت فراگیر شد که هم اکنون بحمدالله، این حرکت دینی، نمونه ای است بی بدیل برای مستضعفین و محرومین جهان و برای رهایی آنها از ظلم و ستم و بیداد طاغوتیان.

انقلاب اسلامی؛ مقدمه ای برای نهضت جهانی مهدوی است

شاکری اظهار داشت: امام خمینی(ره) از انسان های فراموش شده و منحط عصر پهلوی، انسان هایی فرزانه و پرآوازه و مجاهد و نیز عابد و زاهد و پارسا  استحصال و استوار ساختند. ایشان کراراً در بیاناتشان می فرمودند که حرکت و انقلاب اسلامی ما، مقدمه ای است برای حرکت و نهضت جهانی و فراگیر حضرت ولی عصر(عج). بنابراین اگر شرایط کامل تحقق جامعه آرمانی مهدوی در عصرغیبت فراهم نیست، ولی امکان حرکت و پویش در مسیر رسیدن به آن جامعه متعالی به حد مقدور فراهم خواهد بود. امروزه می توانیم عنوان کنیم شخصی که رهبری و هدایت ایران اسلامی را به دست گرفته است، از صالحان و نیکان امت است.

وی در پایان گفت: اگر شاخصه عصر ظهور، امنیت و آسایش است، ما می توانیم در مقیاس کوچکتر و محدود تر از جامعه جهانی مهدوی و در ایران اسلامی، با تلاش و کوشش، امنیت و آسایش فراگیر فراهم کنیم. این حرکت خود، زمینه ساز گسترش فرهنگ و اندیشه اسلامی و مهدوی در جهان خواهد بود. این نیروهای فداکار و شجاع که تحت هدایت و رهبری رهبر آگاه و مدّبر ایران اسلامی، هم اکنون خواهان دفاع از حریم اهل بیت(ع) و اسلام و همچنین خواهان دفاع از آرمان های امام(ره) و انقلاب هستند، خود گویای حرکت عظیم ایران اسلامی برای تحقق جامعه عظیم و آرمانی مهدوی است. بنابراین با دید مثبت و عدم توجه به ناامیدی و خستگی و ایستایی، می توان چارچوبی مدون، معین کرد برای تحقق مؤلفه های عصر ظهور.

انتهای پیام/

منبع: مهر

https://ihkn.ir/?p=13864