شناخت علمی روشمند و زمان‌شناسانه دین؛ انتقال حکیمانه با زبان جامعه معاصر و با زبان فرهنگ تأثیرگذار بر جامعه و قیام و اقدام به انتقال دین به جامعه از جمله مأموریت‌های یک طلبه است.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیم عبدی، مدرس حوزه و دانشگاه، در نشست «نظام‌واره مدیریت تحصیلی طلبه» که به همت مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث برگزار شد، گفت: برخی افراد برای برنامه و مدیریت طلبگی، طرح و راه‌کارهایی را ارائه داده‌اند؛ اما بیشتر مطالب ارائه شده با نگاه روان‌شناسی و تجربی بوده و کمتر از نگاه قرآن و حدیث توجه شده است.
عضو هیئت تحریریه مجله آموزه‌ها و دانش‌های قرآن و حدیث با بیان اینکه هر فرد پیش از طلبه شدن باید با فرایند انتخاب طلبگی آشنایی پیدا کند، با استناد به آیات قرآن کریم به تعریف طلبگی پرداخت و افزود: طلبه کسی است که به تعبیر قرآن، چند ویژگی داشته باشد؛ مبلغ و رساننده پیام الهی باشد؛ «الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَیَخْشَوْنَهُ وَلَا یَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ؛ (پیامبران) پیشین کسانى بودند که تبلیغ رسالت‌هاى الهى مىکردند و (تنها) از او مى‌ترسیدند، و از هیچ کس جز خدا بیم نداشتند»(۳۹ احزاب). همچنین ویژگی دیگر طلبه، آن است که یاری‌کننده خدا باشد؛ «الَّذینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلاَّ أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یُذْکَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثیراً وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزیز(۴۰ حج)؛ همان‌ها که از خانه و شهر خود، به ناحق رانده شدند، جز اینکه مىگفتند: «پروردگار ما، خداى یکتاست!» و اگر خداوند بعضى از مردم را به وسیله بعضى دیگر دفع نکند، دیرها و صومعهها، و معابد یهود و نصارا، و مساجدى که نام خدا در آن بسیار برده مىشود، ویران مىشود! و خداوند کسانى را که یارى او کنند (و از آیینش دفاع نمایند) یارى مىکند؛ خداوند قوى و شکست‌ناپذیر است.»
وی اضافه کرد: انذاردهندگی به مردم براساس آیه «وَ ما کانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا کَافَّهً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلِّ فِرْقَهٍ مِنْهُمْ طائِفَهٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُون(۱۲۲ توبه)؛ شایسته نیست مؤمنان همگى (بسوى میدان جهاد) کوچ کنند؛ چرا از هر گروهى از آنان، طایفهاى کوچ نمىکند (و طایفهاى در مدینه بماند)، تا در دین (و معارف و احکام اسلام) آگاهى یابند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود، آنها را بیم دهند؟! شاید (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند، و خوددارى کنند!» ویژگی دیگری است که طلاب باید داشته باشند.
معاون آموزش حوزه علمیه استان البرز به مأموریت طلبگی اشاره کرد و گفت: شناخت علمی روشمند و زمان‌شناسانه دین؛ انتقال حکیمانه با زبان جامعه معاصر و با زبان فرهنگ تأثیرگذار بر جامعه و قیام و اقدام به انتقال دین به جامعه از جمله مأموریت‌های یک طلبه است؛ امام علی(ع) فرمودند: وَ مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى الْعُلَمَاءِ أَلَّا یُقَارُّوا عَلَى کِظَّهِ ظَالِمٍ وَ لَا سَغَبِ مَظْلُومٍ؛ خدای متعال عهد و پیمان گرفته از علما (علما هم فقط به معنای فقها نیست؛ بلکه شامل دانشمندان، دانایان، زبدگان، نخبگان جامعه است) که بر گرسنگیِ گرسنگان و سیری و شکم‌پُریِ سیران و اغنیا ساکت ننشینند.(خطبه سوم نهج‌البلاغه)
وی ادامه داد: همچنین این تعبیر بیان شده است که «مَا أَخَذَ اللَّهُ عَلَى أَهْلِ الْجَهْلِ أَنْ یَتَعَلَّمُوا حَتَّى أَخَذَ عَلَى أَهْلِ الْعِلْمِ أَنْ یُعَلِّمُوا؛ خداوند از جاهلان پیمان فراگیرىِ دانش نگرفت تا اینکه از دانشمندان پیمان آموختن گرفت.(نهج‌البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۴۷۸)؛ با توجه به این بیان، ارتقای جامعه وابسته به حرکت دانشیان است. تنبلی این گروه مساوی با سقوط و انحطاط جامعه است. به گونه‌ای که امیرمؤمنان فرموده است: جاهُلِکُم مُزدادٌ و عالمُکُم مُسَوِّفٌ؛ نادانایانتان تلاشگر و دانشیانتان تنبل‌‌اند. (نهج‌البلاغه (صبحی صالح) حکمت ۲۸۳) بنابراین از این منظر باید زمان تحصیل طلبه به خوبی مدیریت شود تا بتواند از پسِ این مسئولیت‌های فاخر برآید.
خلوص نیت
حجت‌الاسلام عبدی، اخلاص در نیت را اولین گام طلبگی برشمرد و تصریح کرد: این گام در حقیقت شالوده طلبه است. اخلاص یعنی برای دیگری کاری را نکنیم. یعنی کارمان را با غیر خدا مخلوط نکنیم. بنابراین طلبه باید در طول تحصیل خود حواسش به این مبدأ باشد و چیزی را به آن نیفزاید. همچنین عمل به علم، گام دوم است؛ امام صادق(ع) می‌فرماید: هر که براى خدا علم بیاموزد و براى خدا [به آن] عمل کند و براى خدا به دیگران آموزش دهد، در ملکوت آسمان‌ها از او به بزرگى یاد شود و گفته شود: براى خدا آموخت، براى خدا عمل کرد و براى خدا آموزش داد! در مقابل در مذمت عالم بی‌عمل گفته شد: اهل جهنم از بوی عالم بی عمل اذیت می‌شوند. این بطن علم‌آموزی است.
عضو هیئت تحریریه مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث بیان کرد: گام سوم طلبگی، شناخت خدا و انسان و تفکر درباره شناخت خدا و جهان و انسان است. طلبه در این گام باید هر دو بعد خود را مورد واکاوی قرار دهد؛ هم خلقت طینتی خود را که آیات مختلف قرآن در این خصوص به میزان کافی روشن است، هم روح او که در قرآن از آن به «خلقا آخر» تعبیر شده است. همچنین گام دیگر، شناخت استاد است؛ یعنی شناخت جایگاه استاد، وظایف طلبه نسبت به استاد و برعکس از مراحل مدیریتی تحصیلی طلبه است. روایت شده است که «… قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا(ع) یَقُولُ رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیَا أَمْرَنَا فَقُلْتُ لَهُ وَ کَیْفَ یُحْیِی أَمْرَکُمْ قَالَ یَتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یُعَلِّمُهَا النَّاس»؛ برای استاد، جایگاه حقوقی تعیین شده است. این جایگاه فراماده است: «حَقُّ سائِسِکَ بِالْعِلْمِ فَالتَعْظیمُ لَهُ وَالتَّوْقیرُ لِمَجْلِسِهِ وَحُسْنُ الاِْسْتِماعِ اِلَیْهِ؛ حق آموزگار تو این است که او را تعظیم کنی و در مجلس محترم بداری و به نیکویی سخنانش را گوش کنی.»
معاون آموزش حوزه علمیه البرز با بیان اینکه شناخت درس از دیگر امور لازم در فرایند تحصیلی طلبه است، اظهار کرد: طلبه باید نسبت به ارکان درس یعنی هندسه دانش، رئوس ثمانیه و چگونکی دست‌یابی به سیر مطالعاتی حوزه‌های دانشی تسلط داشته باشد تا موفق شود. همچنین شناخت فعالیت‌های درسی مانند مطالعات آزاد، تقریرنویسی، خلاصه‌برداری و پیش مباحثه و … برای او لازم است. ضمن اینکه شناخت زندگی جمعی از دیگر موارد خیلی مهم است. طلبه باید بداند و بتواند با دیگران در یک مجموعه به خوبی زندگی کند و با بقیه تعامل برقرار کند. او در این میان باید بتواند رازداری، گذشت، ایثار، کمک به ضعفا، تغافل، همگامی با دوستان در خوشی و ناخوشی، حساسیت و غیرت دینی اجتماعی و …. را تمرین کند.
قرائت قرآن و توسل
وی توسل، مناجات و تلاوت قرآن را از گام‌های لازم برای طلاب برشمرد و اظهار کرد: طلبه باید کتاب فضلِ قرآن کافی را ببیند و در روایات آن بیندیشد. باید ۴۰ ویژگی قرآن در خطبه ۱۹۸ نهج‌البلاغه را ببیند. از جمله روایت شده است: قرآنخوانان سه گروهاند. گروه اول کسی که قرآن بخواند و آن را سرمایه کسب خود کند و پادشاهان را با آن بدوشد و به مردم بزرگى بفروشد. دوم فردی که قرآن را بخواند و حروف آن را نگهدارى کند، ولى حدود آن را ضایع سازد (یعنى براى خودنمائى و هنگام سودجوئى از آن منتفع گردد) خداوند امثال اینان را در قرآن خوانان زیاد نکند. سوم کسی که قرآن بخواند و داروى قرآن را بر دل دردمندش نهد و براى (خواندن و بکار بستن و دقت و غور در معانیش) شب زنده‌دارى کند و روزش را به تشنگى به سر برد، و در هنگام نمازهایش و جاهاى آن بدان قیام کند و به خاطر این دسته از مردمان است که خداى عزیز جبار بلا را بگرداند، و به برکت ایشان است که خداى عز و جل شر دشمنان را باز دارد، و به سبب آنان است که خداى عز و جل از آسمان باران فرستد، پس به خدا سوگند اینها در میان قرآنخوانان از کبریت احمر کمیابترند.
حجت‌الاسلام عبدی افزود: گذشته از این موارد، دستور این است: هرآنچه می‌توانید قرآن بخوانید (۲ بار تکرار در یک آیه)؛ إِنَّ رَبَّکَ یَعْلَمُ أَنَّکَ تَقُومُ أَدْنىَ مِن ثُلُثَىِ الَّیْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طَائفَهٌ مِّنَ الَّذِینَ مَعَکَ وَ اللَّهُ یُقَدِّرُ الَّیْلَ وَ النهَّارَ عَلِمَ أَن لَّن تحْصُوهُ فَتَابَ عَلَیْکمُ فَاقْرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْءَانِ عَلِمَ أَن سَیَکُونُ مِنکمُ مَّرْضىَ وَ ءَاخَرُونَ یَضْرِبُونَ فىِ الْأَرْضِ یَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَ ءَاخَرُونَ یُقَاتِلُونَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ فَاقْرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوهَ وَ ءَاتُواْ الزَّکَوهَ وَ أَقْرِضُواْ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَ مَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِکمُ مِّنْ خَیرْ تجَدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَیرْا وَ أَعْظَمَ أَجْرًا وَ اسْتَغْفِرُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمُ؛ پروردگارت مىداند که تو و گروهى از آنها که با تو هستند نزدیک دو سوم از شب یا نصف یا ثلث آن را به پا مىخیزند؛ خداوند شب و روز را اندازهگیرى مىکند؛ او مىداند که شما نمىتوانید مقدار آن را (به دقّت) اندازهگیرى کنید (براى عبادت کردن)، پس شما را بخشید؛ اکنون آنچه براى شما میسّر است قرآن بخوانید او مىداند بزودى گروهى از شما بیمار مىشوند، و گروهى دیگر براى به دست آوردن فضل الهى (و کسب روزى) به سفر مىروند، و گروهى دیگر در راه خدا جهاد مىکنند (و از تلاوت قرآن بازمىمانند)، پس به اندازهاى که براى شما ممکن است از آن تلاوت کنید و نماز را بر پا دارید و زکات بپردازید و به خدا «قرض الحسنه» دهید [در راه او انفاق نمایید] و (بدانید) آنچه را از کارهاى نیک براى خود از پیش مىفرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت؛ و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است! یعنی در قرآن خواندن باید به این نقطه برسد که امام سجاد(ع) فرمود: اگر همه مردم که ما بین مشرق و مغرب هستند بمیرند من از تنهائى هراس نکنم، پس از آنکه قرآن با من باشد، و آن حضرت علیه‌السلام شیوهاش این بود که هر گاه مالِکِ یَوْمِ الدِّینِ را می‌خواند، آن‌قدر آن را تکرار می‌کرد که نزدیک بود، بمیرد.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
https://ihkn.ir/?p=20109
نظرات