نمی‌توان پیشرفت‌های حوزه در مورد اسلامی‌سازی و مباحث میان‌رشته‌ای را نادیده گرفت، در نقد کسانی که مطرح کرد حوزه نتوانسته در مباحث میان‌رشته‌ای موفق باشد و با مشکل روبه‌رو شده است، بیان می‌کنم که ارائه یک نظریه و نظریه‌پردازی دستوری نیست؛ بلکه این حرکتِ ممتد زمانی و مرحله به مرحله است.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرسول هاجری، مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه علمیه، در گفت‌وگویی، با اشاره به فرایند شکل‌گیری مباحث میان‌رشته‌ای، گفت: در توسعه علوم ابتدا رشته‌ها به وجود می‌آیند و بعد سایر مراحل طی می‌شود؛ این مسئله مخصوص ایران هم نیست و در همه جای دنیا این طور است؛ با پیدایش رشته‌ها عالمان و افراد متخصص در آن رشته‌ها تربیت می‌شوند؛ سپس با رشته‌های دیگر ارتباط برقرار کرده و تضارب آرای میان‌رشته‌ای ایجاد می‌شود.
وی افزود: از موقعی که در حوزه بعد از انقلاب یعنی از سال‌های ۶۵ ـ ۶۶ مباحث علوم مطرح شد، طلاب مستعدی وارد رشته‌های اقتصاد، جامعه‌شناسی، مدیریت، روان‌شناسی و … شدند و دهه ۷۰ مباحثی مانند اقتصاد اسلامی، مدیریت اسلامی، روان‌شناسی اسلامی و … عملاً شکل گرفت و سپس توسعه رشته‌ای انجام شد و رشته‌های متعددی متولد شدند.
طراحی ۳۰۰ رشته در سرفصل‌های دروس حوزه
حجت‌الاسلام هاجری با بیان اینکه از دهه ۸۰ به این طرف عالمان رشته‌های مختلف به صورت جدی وارد مباحث میان‌رشته‌ای قرآن و علوم شدند، اضافه کرد: مدیر حوزه اخیراً اعلام کردند که حدود ۳۰۰ رشته علوم اسلامی در سرفصل‌های دروس حوزه طراحی شده که تعداد قابل توجهی مباحث میان‌رشته‌ای است؛ یعنی مطالعات زنان، جمعیت و فقر، مدیریت، روان‌شناسی و … همه جزء مباحث میان‌رشته‌ای است؛ بنابراین حوزه مدت‌هاست که وارد مباحث شده و الان در دوره تثبیت این رشته‌ها و مطالعات است.
مسئول دبیرخانه حوزه علمیه با اشاره به وضعیت کنونی مطالعات میان‌رشته‌ای علوم و نصوص دینی، تصریح کرد: حوزه در حال ساماندهی و تثبیت این ۳۰۰ رشته است که حدود ۷۰ درصد دانش‌ها و رشته‌ها میان‌رشته‌ای است. ادبیات، استاد و کرسی این مباحث سالیان سال مطرح بوده و الان می‌توانیم برای آن سرفصل بنویسیم و حتی گرایش‌های مختلف و منابع متعددی را برای آن تعریف کنیم.
نظریه‌پردازی دستوری نیست
حجت‌الاسلام هاجری با اشاره به موانع پیش روی مطالعات میان رشته‌ای قرآن و علوم، بیان کرد: برای پیشرفت‌های علمی دو رویکرد داریم؛ نخست رویکرد دستوری که بگوید کار باید زودتر انجام شود و …، اما علوم به این روش پیشرفت نمی‌کنند و نیازمند بستر مناسبی است و اگر ما بستر لازم را ایجاد کنیم، سر وقت آن پدیده رخ خواهد داد؛ مثلاً اگر بخواهیم آب‌گوشتی را بپزیم که نخود دارد، با دستور ما ده دقیقه آماده نمی‌شود؛ حوزه اگر امروز مدعی است که مباحث بینارشته‌ای دارد، در یک حرکت منطقی و روشمند آن را کسب کرده است.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه در پاسخ به اینکه نمی‌توان پیشرفت‌های حوزه در مورد اسلامی‌سازی و مباحث میان‌رشته‌ای را نادیده گرفت، ولی منتقدانی هستند که این روند را فاقد کارآمدی و کند و حتی روش آن را نادرست می‌دانند؟ اظهار کرد: در نقد فرمایش کسانی مانند آقای رحیم‌پور ازغدی که مطرح کرد حوزه نتوانسته در مباحث میان‌رشته‌ای موفق باشد و با مشکل روبه‌رو شده است، بیان می‌کنم که ارائه یک نظریه و نظریه‌پردازی دستوری نیست؛ بلکه این حرکتِ ممتد زمانی و مرحله به مرحله است.
تربیت عالمان؛ مرحله اول میان‌رشتگی
حجت‌الاسلام هاجری اضافه کرد: اولین مرحله تربیت عالمان در رشته‌های مربوطه است. کسانی که بتوانند ضمن تسلط بر متون دینی (قرآن و روایات)، در زمینه علمی که می‌خواهند کار کنند مانند مدیریت، روان‌شناسی و … باید هم آشنایی لازم و روشمند داشته باشند و هم تلفیق علمی و روشمند این دو مقوله داستان دیگری است که فرایند را با کندی مواجه می‌کند. ضمن اینکه حوزه مدعی تمدن نوین اسلامی است و مجموعه نظام اسلامی تازه در سال ۶۵ توانست نیروهای خود را از جبهه و جنگ به میدان علم بیاورد.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه در غرب از زمانی که اندیشه لیبرالیسم با همه بدی‌ها و نقدهایی که به آن داریم شروع شد تا امروز که به اوج خود رسیده دو قرن طول کشیده است، اظهار کرد: امکان ندارد بگوییم چرا لیبرالیسم از روز اول برای همه بخش‌ها برنامه نداشت. همه بر ساس آزمون و خطا و تجربه جلو رفته است و در غرب هم ابتدا دانشگاه و رشته‌ها تأسیس و عالم تربیت کردند. در کشور ما هم این فرایند از دو سه دهه قبل شروع شده؛ یعنی اکثر قریب به اتفاق مراکز تخصصی حوزه و پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها و تربیت متخصصان علوم مختلف در حوزه از نیمه دوم دهه ۶۰ به بعد شروع شده است.
گفت‌وگو میان دانشمندان؛ مرحله دوم میان‌رشتگی
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه تصریح کرد: مرحله دیگر در فرایند مطالعات میان‌رشته‌ای، گفت‌وگو میان عالمان رشته‌های مختلف است؛ در دو دهه ۷۰ و ۸۰ عالمان هر رشته به انتشار کتاب و مقاله و پایان‌نامه در رشته‌های مختلف مانند اقتصاد اسلامی، روان‌شناسی اسلامی و … پرداختند. رهبر معظم انقلاب در سال ۷۹ که به قم تشریف آوردند بحث کرسی‌های نظریه‌پردازی را مطرح کردند، ولی هنوز چون متخصصان زیادی نداشتیم و متون قوت لازم را نداشتند. این مسئله با تأخیر شکل گرفت، ولی امروز شاهد برپایی کرسی نقد و مناظره و بحث علمی هستیم.
وی در پاسخ به اینکه آیا با گذشت چند دهه وضع مطالعات میان‌رشته‌ای مطلوب هست؟ گفت: متناسب با مقدوراتی که داشته‌ایم خوب پیش رفته‌ایم، ولی قطعاً از وضع مطلوب و ایده‌آل فاصله داریم؛ البته برخی موانع هم هست؛ حوزه‌ای که مسئول تربیت نیرو و تولید دانش و نظریه است، اقدامات متعددی دارد که موارد مذکور جزء آنهاست. بودجه حوزه سال به سال کمتر شده و در عین حال اگر جنگ شود، طلبه باید با افتخار به سوریه برود و در حوادثی مانند سیل و کرونا با افتخار وارد میدان شود. اگر امامت جمعه و جماعت و مشاوره مذهبی و دینی لازم شود، حوزه باید نیرو عرضه کند؛ لذا با مقدورات فعلی خوب عمل شده است.
درخت نظریه‌پردازی در حوزه رو به رشد است
حجت‌الاسلام هاجری با بیان اینکه اگر شرایط حوزه مطلوب بود ظرفیت‌شناسی بهتری صورت می‌گرفت، افزود: در این وضعیت ما مجبور نبودیم که نیروهای مستعد اجتهاد و نظریه‌پردازی را برای برخی امور دیگر، که بقیه هم می‌توانند انجام دهند، به کار بگیریم. ضمن اینکه شهریه طلاب بسیار پایین است و نمی‌توانند حداقل‌های حد زندگی خود را تأمین کنند و مجبورند به مراکزی بروند که درآمد بیشتری را به دست آورند؛ لذا با این شرایط خوب عمل کرده‌ایم.
وی تأکید کرد: مثلاً در اقتصاد خرد و کلان و بانکداری، جامعه‌شناسی، مباحث سیاسی و … نه یک کتاب بلکه چندین کتاب داریم، در حالی که قبل از انقلاب شاید از شهید مطهری و شهید صدر کتب محدودی داشتیم؛ امروز کتاب آقای لک‌زایی درباره سیاست متعالیه در جشنواره فارابی حائز رتبه برتر می‌شود و آثار متعدد دیگری هم هست. البته اینکه چقدر نهادها از این مباحث استفاده می‌کنند تا ثمره آن را در جامعه ببینیم بحث دیگری است.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه اظهار کرد: مرحله تربیت عالم، تدوین اثر و گفت‌وگو تا حدود خوبی پیش رفته و الان مرحله فرضیه‌سازی نظریات و تولید نظریه است که در مرحله نهایی به نظام‌سازی منجر خواهد شد؛ البته درخت نظریه‌پردازی در حوزه رو به رشد است، ولی حداقل نیم قرن زمان نیاز است.
انتهای پیام/
منبع: ایکنا
https://ihkn.ir/?p=20724
نظرات