هر بیماری مسری را نباید مصداق ظهور دانست

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله هادی عباسی خراسانی از اساتید برجسته حوزه علمیه درس خارج مسائل مستحدثه خود را با موضوع «مسأله کرونا» آغاز کرده که در ادامه متن آن تقدیم حضورتان می‌گردد؛

خلاصه‌ای از مباحث گذشته

به این نتیجه رسیدیم که بلیه اعم از حسنه و سیئه است، گرچه بلا را مشهور بر مصیبت و سیئه حمل می‌کنند. در منظومه معرفتی اسلام و در هندسه اسلام و در نظام احسن که «فتبارک الله احسن الخالقین.»(۱) همه هستی با هم سنجیده می‌شود. هم انسان باید حکیم باشد که کارهایش باید بنیانی داشته باشد و هم حضرت حق حکیم است. تفاوت این دو حکمت این است که در ذات باری تعالی، حکمت به معنای این است که تمام افعال ایشان بر اساس حکمت و غرض و انگیزه مخصوص است. حکمت خدا یعنی کمالات موجودات را به آنچه نیاز دارند، تأمین می‌کند.

نگاه وجودی به بلایا

نگاه به بلایا کلی است نه جزئی. در نگاه کلی، بلایا به وجودات بر می‌گردد نه به ماهیات. باید این را در نظام آفرینش بسنجیم. در مباحث فقاهتی کرونا هستیم. مریضی‌ای آمده است، اگر آن را به لحاظ خودش بگیریم نقص و ذمّ نیست. نقص آن وقتی است که عده‌ای گرفتار می‌شوند و جان آن‌ها گرفته می‌شود. موجودات به لحاظ خودشان کمال مطلوب دارند. اقتضای حکمت خداوند رساندن هر موجودی به کمال لایق خود است تا حدی که ممکن باشد. این امکان، امکان استعدادی است. این امکان با رسیدن و نیز با نرسیدن به مقصد لیاقت و استعدادش را از دست می‌دهد.

وجوب استعانت و صبر

اگر امر دال بر وجوب باشد استعانت به صبر و صلات واجب می‌شود. «استعینوا بالصبر و الصلاه.(۲) شاید قتال فی سبیل الله هم یکی از مصادیق صبر است. این ۵ موضوعی که در آیه آمده است(ترس، گرسنگی، نقص در اموال، در جآن‌ها و در ثمرات) از مصادیق صبر است. هم همراهی خدا با صابران و هم بشارت به آنان آمده است.(۳)

استعینوا بالصبر در برخی روایات معصومین علیهم السلام علاوه بر روزه(۴) یا بر صبر علی الاطلاق به ولایت هم معنا شده است. استعانت به صبر یعنی استعانت به ولایت.(۵)

بدی بلایا نسبی است

وقتی گفتیم بلایا وجودی است و نسبتش بد است نه خودش، بسیاری از سؤالات سالبه به انتفاء موضوع می‌شود. چرا کرونا چرا سیل چرا آفات؟ همه منتفی می‌شود. نگاه ما به بلایا نگاه چرایی نباید باشد. چون حکیم هیچ‌گاه چرا ندارد. همه چیز فلسفه وجودی دارد. در ماهیات تصادم و تزاحم است. صنع حضرت حق کلی است نه جزئی. صنع باری تعالی ضروری است. ضرورت ازلی دارد.

این نگاه جالبی است که در نظام احسن الهی همه موجودات به کمال مطلوبشان باید برسند. در رسیدن چیزی به کمالش تنها فاعلیت باری تعالی کافی نیست بلکه قابلیت هم لازم است.

واجب الوجود من جمیع الجهات از همه جهات واجب الافاضه است ولی تا قابلیت از این سو نباشد، استعداد از جانب مخلوق محقق نمی‌شود. شرور فی ذاتها بد نیستند بلکه در وجود عرضی و نسبی بد می‌شود. قبلا در دروس حکمت گفته‌ایم جعلشان عرضی است.

در آیه ۳۰ شورا داریم که مصیبت‌ها بما کسبت انفسکم است «وَمَا أَصَابَکُم مِّن مُّصِیبَهٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَن کَثِیرٍ.»(۶) به لحاظ مخلوق است. کسب هر چیزی به حسب خودش است.

فعال بودن ویروس و مسری بودن آن هنر آن است. کمال آن بیشتر است مانند تیزی کارد. ولی آنی که بد است جان شخص را می‌گیرد. کارد در دست جانی بد است. آفات و شرور تمام امور نسبیه هستند نه حقیقیه.

مصادیق دیگر بیماری‌های مسری

ما در موارد مختلف الا ما خرج بالدلیل قائل به تمثیل هستیم. اساتید ما می‌گفتند تاریخچه مباحث در حل آن‌ها مؤثر است. لذا ما تاریخچه را باید بگوییم. ما کرونا را به عنوان یک مثال می‌شناسیم. تاریخچه‌ای از نمونه‌های شبیه به کرونا بخواهیم بگوییم حدود ۲۰ مورد شبیه این داشتیم که ویرانگری آن بیشتر بوده است.

۱ – یکی از آن‌ها طاعون است. کرونا هم طاعون جدید است.

۲ – دیگری آنفلونزا است از نوع آ و … گاهی به نام محل معروف می‌شد مانند آنفلونزای هنگ کنگی. به عنوان ویروس مسری نه اول است و نه آخر.

۳ – مثال دیگر وبا است. از هندوستان شروع شد. در سال ۱۸۵۲ تا ۱۸۶۰ میلیون‌ها نفر تلفات داد.

۴ – دیگری ویروس سل است.

گاهی شیوع آن‌ها خیلی فراگیر بود که به تخلیه شهرها می‌رسید. طاعون در زمان ائمه ما علیهم‌السلام هم بوده است.

۵ – دیگری آبله.

۶ – حصبه و حصبه کودکان.

بله فقهایی که می‌گویند ما متعبد به متن روایت هستیم فقط باید روایت را به همان منحصر کنند. بیماری‌های مسری به کرونا منتهی نمی‌شود نه اولی است و نه آخری. فقه ما پویا است و باید نمونه‌هایش را در آیات و روایات ببینیم. صدها ویروس مسری تاکنون شناسایی شده است. خود کرونا موضوعات مختلفی دارد.

طاعون و بیماری‌های مسری در تاریخ و حدیث

جناب دینوری در المعارف، ج۱، ص۶۰۱ می‌گوید: قال أبو محمد: حدّثنى أبو حاتم، عن الأصمعی، قال:أوّل طاعون فی الإسلام طاعون «عمواس» ب «الشام»، فیه مات «معاذ بن جبل»، وامرأتاه وابنه، و «أبو عبیده بن الجرّاح».وطاعون «شیرویه بن کسرى» ب «العراق»، فی زمن واحد، وکانا جمیعا فی زمن «عمر بن الخطاب» . وبین طاعون «شیرویه» وبین طاعون «عمواس» مده طویله.ثم طاعون «الجارف» فی زمن «ابن الزّبیر» سنه تسع وستین، وعلى «البصره» یومئذ «عبید الله بن عبد الله بن معمر» .ثم طاعون «الفتیات»، لأنه بدأ فی العذارى والجواری ب «البصره»، وب «واسط» وب «الشام» وب «الکوفه»، و «الحجاج» یومئذ ب «واسط» فی ولایه «عبد الملک بن مروان»، ومات فیه «عبد الملک بن مروان»، أو بعده بقلیل، ومات فیه «أمیه بن خالد بن عبد الله بن خالد بن أسید»، و «علیّ بن أصمع»، و «صعصعه بن حصن»، وکان یقال له: طاعون الأشراف.ثم طاعون «عدىّ بن أرطاه» سنه مائه.

ثم طاعون «غراب» سنه سبع وعشرین ومائه. و «غراب» رجل من «الرّباب»، وکان أوّل من مات فیه، فی ولایه «الولید بن یزید ابن عبد الملک.(۷)

اولین طاعون در شام آمد که معاذ بن جبل و همسرش مرد و برخی دیگر. ابتدا اشراف را می‌گرفت. در زمان عمر بن خطاب و در زمان ابن زبیر آمد. فقهای جهان اسلام نگاهشان به این ویروس فرا مرزی و فرا ویروسی بوده است.

حتی در برخی تاریخ‌ها داریم در سال ششم هجری هم طاعون آمد. حتی یقال له طاعون الاشراف. در سال ۱۲۷ هجری هم طاعون غراب آمد چه بسا منشأ آن پرندگان و کلاغ بود. وبا از مرده‌ها به وجود می‌آید مرده حیوانات یا انسان. آیا می‌توان گفت اینها یک جامعی دارد که به همان مشهور می‌شود؟ بله می‌توان گفت.

بیماری‌های مسری هم در تاریخ ملت‌ها است و هم در روایات. برخی بزرگان ما راجع به طاعون هنگام رواج کتاب و رساله‌های علمی مختلف نوشتند. این قدر به روز بودند. زهر الربیع سید نعمت الله جزایری. کتابی دارد مسکن الشجون فی الوباء و الطاعون.

اینکه برخی مریضی‌ها نوعی هستند که از آثار ظهور امام عصر ارواحنا فداه است، احتمال می‌توان داد ولی یقینی نیست که ظهور واقع می‌شود.(۸) در زمان طاعون هم گفتند.

نباید علایم ظهور را سریع به مصداق تطبیق دهیم. مسأله‌ای فرازمانی را به زمان نسبت دهیم. بله نشانه‌های قطعی داریم. نسبت نشانه‌ها و ظهور سببی و مسببی نیست. داخل در احادیثی می‌شود که برای ظهور وقت تعیین می‌کنند که مأمور به تکذیب هستیم. کرونا جزو بیماری‌های حاد تنفسی است که انواعی دارد از جمله سل. بیماری مسری دایره‌اش گسترده‌تر می‌شود اگر کل بیماری‌ها را بگیریم بسیار وسیع‌تر می‌شود. بیماری‌های مسری اعم از بیماری‌های بین حیوان و انسان است. مثلا ایدز را بگویند خاص انسان است. کرونا هم بحثی است که در حیوانات قابل سرایت است یا خیر.

آیا سرایت در فقه همان سرایت در پزشکی است یا خیر؟ شاید پزشک به بیماری‌ای بگوید مسری ولی فقه نگوید.

مثلا حتی در برخی مریضی‌های مشترک بین دام‌ها. جذام، برص، جرب که همان گری بین حیوانات است. در بحث اعتقادی امر به استقامت در برابر بیماری شده است. اجازه فرار را می‌پرسند و مسأله مراقبت را مطرح می‌کنند. در صحیح بخاری و هم در صحیح مسلم است در صحاح سته اهل سنت برای طاعون مطالبی آمده است.

نسبت به جرب مطالب خوبی آمده است. فرد می‌گوید دیدم دام‌ها مناسب(قیمت مناسبی دارد) است فهمیدم مبتلا به جرب شده‌اند. از امام صادق علیه‌السلام سؤال می‌کند که مجاز به خریداری این‌ها هستم یا خیر؟در برخی نقل‌ها هست که حضرت فرمودند عدوی یعنی سرایت پیدا کرده است یا خیر؟ فرمودند اگر در همانجا نگه دارید اشکالی ندارد. لا عدوی یعنی سرایتی نیست. به لحاظ اصل مریضی اول در نظر می‌گیرند.

محمد بن یحیى، عن أحمد بن محمد بن عیسى، عن الحسن بن محبوب قال: أخبرنا النضر بن قرواش الجمال قال: سألت أبا عبد الله (علیه السلام) عن الجمال یکون بها الجرب أعزلها من إبلی مخافه أن یعدیها جربها والدابه ربما صفرت لها حتى تشرب الماء؟ فقال أبو عبد الله (علیه السلام): إن أعرابیا أتى رسول الله (صلى الله علیه وآله) فقال: یا رسول الله إنی أصیب الشاه والبقره والناقه بالثمن الیسیر وبها جرب فأکره شراءها مخافه أن یعدی ذلک الجرب إبلی وغنمی؟ فقال له رسول الله (علیه السلام): یا أعرابی فمن أعدى الأول، ثم قال رسول الله (صلى الله علیه وآله): لا عدوى، ولا طیره، ولا هامه، ولا شوم، ولا صفر، ولا رضاع بعد فصال ولا تعرب بعد هجره، ولا صمت یوما إلى اللیل، ولا طلاق قبل نکاح، ولا عتق قبل ملک ولا یتم بعد إدراک.(۹)

ولی به لحاظ مراقبت می‌فرمایند به شهر طاعون‌زده وارد نشوید و اگر در آن هستید از آن خارج نشوید: إذا سمعتم بالطاعون بأرض فلا تدخلوا علیه، وإذا وقع وأنتم بأرض فلا تخرجوا منها.(۱۰)

خود کرونا را نداشته‌ایم ولی نمونه‌هایش را داریم که برخی روایات صحیحه را ان شاء الله عرض می‌کنیم.

انتهای پیام/

پی نوشت؛

۱ – مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۴.

۲ – بقره/سوره۲، آیه۱۵۳.

۳ – بقره/سوره۲، آیه۱۵۵.

۴ – تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قمی مشهدی، محمدرضا، ج۱، ص۴۰۹.

۵ – ناصرالدین شاه قاجار.

۶ – شوری/سوره۴۲، آیه۳۰.

۷ – المعارف، الدِّینَوری، ابن قتیبه، ج۱، ص۶۰۱.

۸ – بحار الأنوار – ط مؤسسهالوفاء، العلامه المجلسی، ج۵۲، ص۱۱۹.

۹ – الکافی- ط الاسلامیه، الشیخ الکلینی، ج۸، ص۱۹۶.