پیشگام اسلامی‌سازی علوم انسانی/شهید صدر نابغه و تکاور عالم شیعه است

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین عباسعلی شاملی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در بیست و دومین قسمت از فصل جدید برنامه تلویزیونی «مصیر» با موضوع «فلسفه تاریخ و تحول فرهنگی از دیدگاه شهید سیدمحمدباقر صدر»، به نوآوری‌های شهید صدر و تحقق آن در علوم اسلامی پرداخت.

حجت‌الاسلام شاملی درباره نوآوری‌های شهید صدر شرح داد: شهید سید محمدباقر صدر نابغه و تکاور عالم شیعه است و بزرگان شیعه متفق القول گفته اند او شخصیت علمی و معنوی و تقوایی بی نظیری دارد. ایشان در دروس رایج حوزه سرآمد زمانه خود بوده و در همان دروس و غیر آن نوآوری‌های مطرح می‌کند. شهید صدر در سنین جوانی کتاب جریان فدک در تاریخ را می‌نویسند و بعد از آن کتاب‌های فلسفتنا، اقتصادنا و جامعتنا. البته جامعتنا با شهادت ایشان فقط ایده و صوت است که ابتدا تحت عنوان المدرسه القرآنیه و بعد جامعتنا چاپ می‌شود. ایشان سال‌ها قبل از جریان تولید علم دینی و علوم انسانی اسلامی که الان مطرح شده به دنبال این مساله بوده و از پیشگامان است. در علوم حوزوی حلقات اصول را نوشته اند و در درس خارج در زمان معین متناسب با نیاز روز تدریس می‌کردند. در علوم اسلامی، به نظر من فلسفتنا یعنی ارائه فلسفه تطبیقی اسلامی و سایر کتب هم همینطور است. نوآوری دیگری ایشان در بحث تمدن اسلامی است. ایشان دیدگاه‌ها و نظریه‌ها و مبانی نظری برای احیا تمدن اسلامی ارائه کرده اند و مبنای این تمدن را تشکیل حکومت اسلامی می‌داند.

وی در خصوص مباحث پایان نامه خود در دانشگاه مک گیل که درباره اندیشه شهید صدر است، توضیح داد: «انگیزه اصلی من شناساندن مبانی عالی فکری شهید صدر به غرب بود. من از شاگردان آیت الله سید علیرضا حائری، آیت الله سید محمود شاهرودی و آیت الله سید کاظم حائری بودم که از برجسته‌ترین شاگردان شهید محمد باقر صدر به شمار می‌روند. شروع کردم به مطالعه در اندیشه ایشان تا بخش‌هایی از آن را برجسته کنم و به عنوان پایان نامه ارائه دهم. یکی از بحث‌ها و نوآوری‌های شهید صدر روش قرآن پژوهی استنطاق است. یک روش آکادمیک و مشورت علمی از قرآن است که مبانی و بحث‌های زیادی دارد. متوجه شدم ایشان در بحث تاریخ به یک نظریه به نام نظریه المثل تأکید دارند. موضوع من «فرهنگ توسعه و توسعه فرهنگی در بستر آموزش و پرورش در جامعه دینی با تکیه بر نظریه شهید در صدر در باب نظریه مثل» انتخاب شد.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در توضیح نظریه مثل اظهار کرد: شهید صدر معتقدند که توسعه فرهنگ یا فرهنگ اسلامی توسعه زمانی اتفاق میفتد که شهروندان از نقطه نظر ارزشی هدایت شوند. نظریه مثل تبین و توصیف روند شکل گیری نظام ارزش‌ها در فرد و جامعه است. سوال من اینجا بود که آموزش و پرورش چه به شکل رسمی و چه غیر رسمی چگونه می‌تواند توسعه فرهنگی را در جامعه ایجاد کند که شهروندان طرفدار فرهنگ اسلامی توسعه باشند. توسعه در سایه‌ یک فرهنگ اتفاق میفتد و برای رسیدن به توسعه اسلامی باید فرهنگ اسلامی وجود داشته باشد آموزش و پرورش واسطه‌ای برای تثبیت و درونی سازی ارزش هاست.

وی اضافه کرد: نظریه شهید صدر سه مبنا برای شکل گیری نظام ارزشی در فرد ارائه می‌دهد. یکی از عوامل تأثیر گذار فلسفه زندگی هر فرد و جهان بینی اوست. یک عامل دیگر افق دید هر فرد است که شهید صدر می‌گوید این دو عامل سه نوع نظام ارزشی می‌سازد. نظام ارزشی محیط گرا و حال گرا؛ افراد می‌خواهند با این نظام ارزشی زندگی فعلی و روزمره خود را آسوده بگذرانند. نظام ارزشی آینده گزینی و آینده گرایی؛ افراد می‌خواهند نظام ارزشی شأن به وضع مطلوب‌تری امیدوار کند. انقلاب‌های رنسانس و روشنفکری در جهان غرب برآمده از همین تغییر نظام ارزشی از محیط گرا به آینده گراست. آزادی و دموکراسی دستاورد این تغییر است، ولی متأسفانه وسیله جای هدف را گرفته است و آزادی هدف شده است. نظام ارزشی سوم که پیشنهاد ایشان است ارزش گذاری متعالی نام دارد که بر اساس جهان بینی الهی است.

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) درباره نسبت میان توسعه ارزش‌ها و تحول فرهنگی بیان کرد: ایشان می‌گویند که تشکیل یک حکومت دینی در ایران می‌تواند منشأ حرکت‌های فرهنگی بسیاری باشد و این انگیزه‌ای برای جلسات قرآن پژوهی ایشان بود. توسعه فرهنگی عاملی است که مانند دی ان ای در انسان‌ها جریان پیدا می‌کند و اگر نظام ارزش‌ها در توسعه فرهنگی وجود داشته باشد دی ان ای فرهنگی می‌سازد. این اتفاق از تزلزل فرهنگی و تهاجم فرهنگی جلوگیری می‌کند. یک اصطلاح شهید صدر که برای سوپروایزر من در دانشگاه دجال بود، اصطلاح بیماری ارزشی است. شهید صدر می‌گوید که افراد و جوامعی که در مقاومت و التزام ارزش‌ها دچار مشکل هستند، بیماری ارزشی دارند. نظام ارزشی متکی بر توحید از اضطراب و التهاب‌ها جلوگیری می‌کند و انسجام شخصیتی در صورتی اتفاق می‌افتد که یک نظام ارزشی پابرجا مبتنی بر توحید وجود داشته باشد. فطرت انسان داشتن یک آرمان مطلوب و جاودانه است. تنها آرمان مطلوب توحید است که از یک طرف به معاد و از طرف دیگر به نبوت می‌رسد و یک نظام ارزشی منسجم و دقیق و پویا برای فرد می‌سازد.

حجت‌الاسلام شاملی در پایان سخنانش اظهار کرد: منطقه الفراغ و بار زمین مانده علوم تربیتی ما آشنا نبودن با روش درست درونی سازی ارزش‌ها و برونی سازی ارزش‌ها به صورت استاندارد، آکادمیک و عالمانه است.

انتهای پیام/