فقه، برای کاربردی کردن علوم انسانی اسلامی حرف جدی دارد

وی درباره ورود حوزه‌های فقه و فلسفه در جریان تولید علوم انسانی اسلامی گفت: رسالت و تعریف فقه با فلسفه متفاوت است و کاری که فلسفه در ارتباط با اسلامی‌سازی علوم انسانی می کند را فقه نمی‌تواند انجام دهد و کاری که فقه در این راستا انجام می‌دهد فلسفه، توانایی انجام آن را ندارد. بنابراین هر کدام از این حوزه ها مستقل از یکدیگر و دارای رسالت ها و تعاریف و کارکردهای متفاوت هستند. کلام و تفسیر و عرفان اسلامی هم می توانند به اسلامی‌سازی علوم انسانی کمک کنند که هر کدام نیز دارای رسالت‌های مختص به خود هستند.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم مقایسه میزان تاثیرگذاری فقه و فلسفه را بر علوم انسانی اسلامی غلط دانست و ادامه داد: با این وجود فقه تاثیر بیشتری بر تولید علوم انسانی اسلامی دارد.

وی با اشاره به اینکه جایگاه فقه نسبت به فلسفه در حوزه تفاوت چندانی ندارد، گفت: در گذشته با فلسفه مخالفت بیشتری می شد این در حالی بود که فقه دانش زندگی روزمره مردم به شمار می رفت و از بطن شریعت و اسلام بر آمده بود لذا همواره موقعیت فقه بالاتر از فلسفه بوده و امروز نیز همین گونه است. فلسفه در بستر زمان موقعیت بهتری پیدا کرده و شاید دلیل آن احتیاجاتی است که زمان، خود را بر آن تحمیل کرده است.

اقتضائات جامعه جایگاه فلسفه را ارتقا داده است

وی اضافه کرد: شبهات به وجود آمده و تغییرات حاصل شده امروز را به جز دانش فلسفه نمی توان پاسخ داد. موقعیت فلسفه نسبت به گذشته در وضعیت بهتری قرار دارد و دلیل آن هم اقتضائات امروز جامعه است.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در پاسخ به این سوال که چرا بیشتر معتقدان به تحول علوم انسانی تاکید بر فلسفه اسلامی دارند، گفت: مجال نوآوری و نظریه پردازی و اندیشه عقلانی در فلسفه بیشتر است و دگرگونی ها را می پذیرد اما فقه تابع اسناد شرعی است. پذیراتر بودن دانش فلسفه شاید از دلایل تاکید معتقدان علوم انسانی به فلسفه باشد. ضمن اینکه کسانی که به دنبال اسلامیزه کردن علوم انسانی هستند بیشتر دارای مطالعات فلسفی هستند و شاید اگر کسانی که مطالعات فقهی بیشتری داشتند در این صحنه وارد می شدند بر فقه تأکید بیشتری می شد. فلسفه، دانش عقلی و مبتنی بر گزاره های عقلی است و به همین علت بیشتر زمینه ورود برای آن در علوم انسانی فراهم بوده است.

فقه، دانش کاشف شریعت است

وی با بیان اینکه فقه حرف جدی برای کاربردی کردن نهایی علوم انسانی تولید شده بر اساس مبانی فلسفی اسلامی دارد، ادامه داد: فقه دانش کاشف شریعت است و همه ساحت‌های زندگی بشری را مورد نظر قرار می دهد به همین دلیل می‌تواند حرف‌های جدی برای گفتن داشته باشد. ورود فقه می تواند گاهی به بعضی از حوزه ها جزیی و گاهی کلان باشد.

رئیس انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به روند اسلامیزه کردن علوم انسانی در حال حاضر گفت: اسلامی شدن علوم انسانی در دهه های اول انقلاب جزو اندیشه های دست نیافتنی مطرح بود. من به یاد می آورم همان زمان که این مساله مطرح شد در جواب گفته شد که اگر ما توانایی ایجاد هواپیماسازی اسلامی را داشته باشیم می توانیم علوم انسانی اسلامی هم تولید کنیم. این اندیشه وجود داشت و نه تنها تفکر بعضی اذهان، بلکه تفکر غالب آن روز جامعه بود.

وی افزود: به تدریج اندیشه های اسلامی کردن علوم انسانی مطرح گردید و درباره آن کتاب‌ها و مقاله‌های مختلف به نگارش درآمد تا اینکه گفتمان اسلامی کردن علوم انسانی مطرح شد. اکنون نسبت به اوایل انقلاب، وضعیت تغییر زیادی کرده است و کسی از عدم امکان اسلامی کردن علوم انسانی صحبت نمی‌کند.

ایجاد گفتمان اسلامی شدن علوم انسانی

علیدوست در پایان گفت: اسلامیزه کردن علوم انسانی دیگر با هواپیماسازی اسلامی مترادف نیست و مرزهایی برای این مسئله گذاشته شده است اما هنوز کار خاصی برای اینکه این علم به کلاس های درس وارد شود و گزاره های ما را متحول کند، انجام نشده است. از این جهت گفتمان اسلامی شدن علوم انسانی ایجاد شده اما عینیت دادن به آن باید در دهه های بعدی انقلاب انجام شود.