رعایت الگوی مصرف این‌گونه نیست که انسان نخورد و نپوشد و همیشه با خساست زندگی خود را بگذراند، بلکه مقصود آن است که انسان بتواند در زندگی از حشو و زوائد پرهیز کند.
مصرف و مصرف گرایی مسأله‌ای چند بعدی است که از جهات گوناگون قابل بررسی است و در هر جامعه‌ای متأثر از عوامل متعدد از جمله فرهنگ عمومی، هنجارها و ارزش‌های حاکم است. مصرف‌گرایی اصالت دادن به مصرف و هدف قرار دادن رفاه و دارایی‌های مادی است.
اسلام با تأکید بر لزوم حفظ مال، تأمین نیازهای زندگی، سرمایه‌گذاری اقتصادی، تأمین رفاه زندگی برای خود و افراد تحت تکفل با معیار رعایت اعتدال و میانه‌روی، مسلمانان را به مصرف دعوت کرده و از هرگونه اسراف، تبذیر و… در مصرف منع کرده است.
مصرف‌گرایی آثار متعدد و گوناگون اقتصادی، سیاسی، روانی و… را در جامعه بر جا می‌گذارد. با توجه به اهمیت این موضوع پرسش هایی در گفت وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین ناصرالدین انصاری قمی پژوهشگر تاریخ علما و از اساتید سطوح عالی حوزه علمیه قم مطرح شد که در ادامه می خوانید؛
مفتاح_اندیشه – سابقه قرآنی مصرف و اسراف چیست؟
در قرآن از اسراف و تبذیر نهی شده است و مسرفین و مبذرین در قرآن مورد نکوهش و سرزنش خداوند قرار گرفته‌اند. در قرآن آمده است «کلوا و اشربوا و لاتسرفوا» و در آیه دیگر آمد «ولا تبذر ان البذرین کانوا من اخوان الشیاطین.» البته میان اسراف و تبذیر فرق است. اسراف این است انسان چیزی را که لازم و نیاز دارد بیش از اندازه نیازش مصرف کند. ولی تبذیر آن است انسان چیزی را که لازم ندارد مصرف می‌کند. در قرآن به اصلاح الگوی مصرف توجه شد و تأکید می شود انسان چیزی را که نیاز دارد به اندازه مصرف نماید و از زیاده‌روی امتناع کند.
مفتاح_اندیشه – مراد از روحیه مصرف‌گرایی چیست؟ آیا وجود این روحیه در افراد فی‌نفسه مذموم است یا خیر؟
خیر. انسان برای گذراندن زندگی خود مجبور به مصرف موادی است همان‌طور که انسان تولیدکننده است از سوی دیگر مصرف‌کننده است، اما چه خوب است به اندازه نیاز خود مصرف کند. انسان مواد اولیه را به مواد ثانویه تبدیل و به آن شکل داده و آن شکل ثانویه را مصرف می‌کند. اصلاً برای انسان امکان ندارد که مواد را به صورت اولیه آن مصرف نماید. گندم تا آرد و خمیر نشود امکان استفاده از آن نیست. بقیه مواد غذایی نیز تا تغییر حالت ندهند برای انسان قابلیت مصرف را ندارند. اما این‌که انسان در رعایت مصرف رعایت اعتدال و میانه‌روی نماید خیلی مهم است.
اکنون در جهان یک عده از بد مصرف کردن و یک عده از مصرف نکردن در حال بیماری و نابودی هستند و در میان آن کسانی دارای سلامتی مزاج و اعتدال هستند که مصرفشان به اندازه باشد نه کمتر و نه بیشتر. اگر انسان کم مصرف کند دچار بیماری می‌شد و اگر هم زیاد مصرف کند باز دچار بیماری می‌شود. عمده آن است که انسان بتواند مزاج خود را بشناسد و این مزاج را معتدل نگاه دارد و در مصرف خود جانب اعتدال را نگه دارد.
مفتاح_اندیشه – چه شاخصی در خصوص میانه‌روی و اعتدال در مصرف می‌توان ارائه داد؟
زندگی یکسان در میان جوامع بشری امکان ندارد. قانون طبیعت بدین گونه بوده که عده‌ای دارا و عده‌ای ندار هستند اما اسلام برای گذراندن زندگی ندارها قانون خمس، زکات، صدقات و انفاق را قرار داد. به عنوان مثال در قرآن آیات زکات زیاد وارد شده و احادیث فراوانی در این زمینه وجود دارد که امام معصوم(ع) فرموده اگر خداوند می‌دانست که با بیش از این زندگی فقرا تأمین می‌شود آن را واجب می‌ساخت، اما خدا به وسیله همین زکات، زندگی فقرا و مساکین را تأمین کرده است.
همچنین خداوند در قرآن فرموده که ثروتمندان به فقرا رسیدگی نمایند. متوسطین جامعه می‌توانند زندگی خود را اداره کنند اما فقرا، محرومین و یتیمان هستند که نمی‌توانند زندگی خود را اداره کنند لذا خدا برای گذراندن زندگی آن‌ها حقی بر عهده ثروتمندان قرار داده است.
مفتاح_اندیشه – رابطه بین صرفه‌جویی و الگوی مصرف چیست؟ آیا الگوی مصرف بیانگر چیزی بیش از پرداختن مردم به صرفه‌جویی است؟
اگر کسی در زندگی مقتصد و میانه‌رو باشد به الگوی مناسب زندگی دست یافته است یعنی انسان بتواند از حشو زندگی خود بپرهیزد و مقداری ذخیره داشته باشد. چون انسان مدنی بالطبع است لذا می‌تواند از زندگی خود کم بگذارد اما در عین حال مهمان‌دار باشد. رعایت الگوی مصرف این‌گونه نیست که نخورد و نپوشد و همیشه با خساست زندگی خود را بگذراند. مقصود آن است که انسان بتواند در زندگی از حشو و زوائد پرهیز کند.
مفتاح_اندیشه – آیا ترویج فرهنگ قناعت به‌تدریج به کم شدن مصرف مردم و بالطبع از بین رفتن رونق اقتصادی نمی‌انجامد؟
قناعت برای خود انسان خوب است اما برای دیگران به خساست منجر می‌شود. بخل و خست با قناعت فرق دارد. قناعت آن است که انسان در زندگی بر خود تنگ گیرد نه برای دیگران و این همان سخاوت است. سخاوت یکی از اخلاق و خلق و خوهای بهشتیان است.
نام حاتم طایی در طول تاریخ فقط به خاطر صفت سخاوت او می‌درخشد. سخاوت با قناعت تضادی ندارد. قناعت مربوط به یک امر نفسانی و شخصی است اما سخاوت برای دیگران است. اگر قناعت برای دیگران باشد، سبب بخل می‌شود.
مفتاح_اندیشه – چه ارتباطی بین شعار سال و اصلاح الگوی مصرف وجود دارد؟
ما تا چندین سال گذشته تا وقتی که کالاهای ساخت خارج در کشور ما نیامده بود خانه‌هایمان مملو از کالاهای ایرانی بود و زندگی‌مان به‌خوبی می‌گذشت اما تبلیغات و فیلم‌های تلویزیون در این اواخر سبب شده که زندگی‌ها غربی شود. این تبلیغات و فیلم‌های تلویزیون مردم را به قسط و وام مبتلا کرد و سبب شد زندگی ما از سبک ایرانی بیرون آمده و به سبک خارجی نزدیک شود. لذا شایسته است بر تبلیغات تلویزیون، رسانه و روزنامه‌ها نظارت شود که هر چیزی را تبلیغ نکنند. شعار امسال نوعی بازگشت به اصالت خویش است و مقام معظم رهبری نیز بر آن تأکید کرده‌اند.
مفتاح_اندیشه – چگونه و با چه الگویی می‌توانیم به الگوی صحیح مصرف برسیم؟
اگر ما بتوانیم مطابق با درآمد خودمان خرج کنیم هیچ وقت گرفتار قسط و وام نمی‌شویم. لذا باید به آنچه در زندگی داریم قانع بوده و هر آنچه را که داریم مصرف کنیم و به بیش از آن احتیاجی نداشته باشیم. اصولاً خداوند بشر را به گونه‌ای خلق کرده که می‌تواند خود را با شرایط محیط وفق دهد. در طول قرون و اعصار همیشه بشر زندگی خود را کرده و هیچ وقت انسانی از گرسنگی و تشنگی نمرده است.
بهتر آن است که نگاه به خود نموده و توجهی به بالا دست و خارج در راستای الگوی مصرف نداشته باشیم. اگر دولت می‌توانست بر لوازم خارجی تعرفه‌های زیاد بسته و گمرک آن گران کند مردم به مصرف مواد و لوازم ایرانی روی می‌آوردند.
مفتاح_اندیشه – سیاست‌های دشمن در راستای الگوی صحیح مصرف چیست؟
دشمن از این‌که ما از زندگی ایرانی خود فاصله بگیریم نقشه ریخته است. دشمن می‌خواهد جامعه اسلامی ما را از درون تهی ساخته و ما را از موازین اسلامی دور سازد. دشمن به دنبال آن است که بازار مصرف خودش رواج پیدا کند. مسلماً اگر همه هم عهد و پیمان شویم که تنها از لوازم ایرانی و البته با کیفیت مصرف کنیم سیاست‌های دشمن به جایی نمی‌رسد. البته تولیدکنندگان ایرانی هم باید با رعایت انصاف کالاهای با کیفیت تولید کنند که مصرف‌کنندگان بهانه‌ای برای مصرف کالاهای خارجی نداشته باشند.
مفتاح_اندیشه – نقش دولت در راستای اصلاح الگوی صحیح مصرف را چگونه می‌بینید؟
دولت ابتدا باید از خودش شروع کند. مردم وقتی می‌بینند سازمان‌ها، ادارات و وزارتخانه‌ها مملو از کالاهای خارجی هستند آن‌ها هم به استفاده از کالاهای خارجی تشویق می‌شوند. بدین جهت دولت در مصرف باید خودشان پیشگام باشند. همچنین باید در واردات کالا سیاست‌های سخت‌گیرانه اعمال نمایند و برای تولید کنندگان ایرانی سیاست‌های تشویقی در نظر گرفته و امکانات در اختیار آن‌ها بگذارند. فروشگاه‌هایی که لوازم خانگی می‌آورند فقط لوازم ایرانی بیاورند.
مفتاح_اندیشه – چه عواملی سبب می‌شود مردم به مصرف بیشتر گرایش پیدا کرده و اسراف رواج پیدا کند؟ جامعه مصرف‌گرا چه نتایجی را به دنبال خواهد داشت؟
از وقتی که پای تلویزیون به خانه‌ها باز شد و زندگی‌های کذایی را در فیلم‌ها نشان دادند مردم یاد گرفتند. قبلاً زندگی‌ها ساده بود اما از وقتی که ازدیاد ثروت در جامعه پدید آمد و سبب شد مردم امکانات زندگی خود را تغییر دهند مصرف‌گرایی در جامعه رواج پیدا کرده و بالطبع اسراف نیز افزایش یافت.
اگر قرار بر این باشد که دائم در فکر مصرف باشیم نتیجه این خواهد شد که همیشه وام دار و قرض دار خواهیم بود. قرض و وام عمر انسان را کوتاه می‌کند. انسان نباید بیش از درآمد خود خرج کرده و مجبور شود برای تأمین مخارج زندگی خود وام بگیرد. همچنین اگر مصرف‌گرایی و تجمل‌گرایی بالا رود یک جامعه افسرده و پیری خواهیم داشت و سبب خواهد شد که جوانان نتوانند در سن مناسب ازدواج کنند.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=4502
نظرات