به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله سید احمد خاتمی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس «فقه بیماری‌های مسری» به بررسی مسائل فقهی بیماری کرونا ویروس پرداخت که در ادامه خلاصه متن آن را ملاحظه می‌کنید؛

دفن میت کرونایی با تابوت

سوال: ما حکم وضعه فی صندوقٍ و دفن الصندوق فی الارض؟

جواب: از احکام میت، وجوب دفن او است. سید در عروه می‌فرماید: یجب كفایة دفن المیت بمعنى مواراته فی الأرض، بحیث یؤمن‌ على جسده من السباع و من إیذاء ریحه للناس.[1] دفن میت واجب کفایی است. دفن به معنی پنهان کردن میت در زمین است به گونه‌ای که از درندگان در امان باشد و رائحه جنازه موجب اذیت مردم نشود. دلیل وجوب دفن، تسالم همه مسلمانان است. یک نفر با آن مخالفت نکرده است. بنابراین وجوب دفن میت مسلمان از مسلماتی که هیچ گونه شک و شبهه‌ای ندارد و حتی غنی از استدلال است اما به عنوان تیمن و تبرک یک روایت را نقل می‌کنیم.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی مَرْیمَ الْأَنْصَارِی عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: الشَّهِیدُ إِذَا كَانَ بِهِ رَمَقٌ غُسِّلَ وَ كُفِّنَ وَ حُنِّطَ وَ صُلِّی عَلَیهِ وَ إِنْ لَمْ یكُنْ بِهِ رَمَقٌ كُفِّنَ فِی أَثْوَابِهِ.[2]

سند روایت

ابو مریم انصاری، عبد الغفار بن قاسم و ثقه است. سند شیخ صدوق به ابو مریم ضیعف است، اما سند شیخ طوسی در تهذیب به ابو مریم صحیح است.

دلالت روایت

شهید اگر هنوز جان در بدن داشته باشد. بعد از انتقال در پشت جبهه جان بدهد باید غسل داده شود و نیز باید کفن، تحنیط و بر او نماز خوانده بشود. اما اگر رمق نداشته باشد و در معرکه جان بدهد و شهید بشود با همان لباس رزم کفن می‌شود. یعنی لباس‌های او کفن او می‌شود، نیازی به کفن ندارد. اما محقق خویی روایت را چنین نقل کرده است که «اذا ادرکه المسلمون و به رمق غسل و کفن ثم صُلّی علیه و یدفن»[3] بنابراین بعد از غسل و کفن و نماز او را دفن می‌کنند. این مساله جای بحث ندارد.

نحوه دفن میت

سید یزدی در عروه می‌فرماید: یجب كون الدفن مستقبل القبلة على جنبه الأیمن بحیث یكون رأسه إلى المغرب و رجله إلى المشرق، و كذا فی الجسد بلا رأس، بل فی الرأس بلا جسد، بل فی الصدر وحده، بل فی كلّ جزء یمكن فیه ذلک [4

آنچه در دفن میت تکلیف است دفن فی الارض است و نحوه دفن در تابوت نیز باید علی جنبه الایمن باشد.

سوزاندن میت کرونایی

با توجه به این‌که در برخی بلاد میت کرونایی را می‌سوزانند، گرچه ضرورتی به طرح ندارد. لکن حکم آن از مساله‌ای که سید یزدی در عروه می‌فرماید روشن می‌شود.(مسألة 11): لا یجوز دفن المسلم فی مثل المزبلة و البالوعة و نحوهما ممّا هو هتك لحرمته.[5] دفن میت در جایی که موجب هتک حرمت میت بشود، جایز نیست، مانند دفن مزبله و چاه. چون حرمة المومن میتا کحرمته حیاً، سوزندان میت مسلمان حرام است. باید اولیاء میت در صورت امکان مانع این بی حرمتی بشوند.

روزه گرفتن در شرایط شیوع کرونا ویروس در جامعه

می‌گویند چون در حالت بیماری کرونا آب بدن کم می‌شود و حنجره خشک می‌شود و از برخی پزشکان نقل کرده‌اند که لازم نیست روزه بگیرند، ولی توسط یکی از پزشکان معروف اطلاعیه‌ای منتشر شده که روزه برای افراد سالم باعث تقویت سیستم دفاعی بدن می‌شود.

حکم روزه گرفتن در شرایط کرونایی را به عنوان قضیه حقیقیه مطرح می‌کنیم، یعنی بدین صورت اگر شرایط مورد نظر برای شخص بوجود بیاید روزه گرفتن از او ساقط می‌شود و در غیر آن باید روزه بگیرد. سید یزدی می‌فرماید: یکی از شرایط صحت صوم نداشتن مریضی مضر است.

السادس: عدم المرض أو الرمد الذی یضرُّه الصوم لإیجابه شدّته أو طول برئه أو شدّة ألمه أو نحو ذلك سواء حصل الیقین بذلك أو الظنّ بل أو الاحتمال الموجب للخوف بل لو خاف الصحیح من حدوث‌ المرض لم یصحُّ منه.[6]

برای روزه گرفتن مکلف نباید مرض یا درد چشم که روزه گرفتن آن را تشدید یا مدت درمان را طولانی می‌کند یا سبب درد زیاد شود، داشته باشد. خواه یقین یا ظن به مریضی داشته باشد. بلکه احتمال عقلایی که موجب ترس از مریضی و نیز شخص سالم از مریض شدن بترسد روزه گرفتن او صحیح نخواهد بود و باید قضای آن را بگیرد.

قبل از روایات آیه شریفه حکم روزه شخص بیمار را گفته است. ﴿فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِیضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیامٍ أُخَرَ﴾[7] از این استفاده می‌شود بر شخص مریض روزه گرفتن واجب نیست و تکلیف به وجوب ندارد. اگر بخواهد روزه بگیرد بدون امر خواهد بود و تکلیف بدون امر صحیح نیست.

بنابراین در برخی اخبار هر چند سند آن‌ها اشکال دارد استدلال شده روزه شخص مریض صحیح نیست و اگر روزه گرفته باشد باید آن روز را قضا کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در چهارم ماه مبارک رمضان در جریان فتح مکه سال هشت هجرت، وقتی که از مدینه بیرون رفتن و به حد ترخص رسیدند فرمودند مسافر شدیم و دستور داد قدحی از آب برای ایشان بیاورند و از آن آب خورد. به پیامبر خبر دادند عده‌ای افطار نکردن و در حال سفر روزه ماندند. پیامبر آن‌ها العصاة نام نهاد یعنی گناهکاران هستند. به عبارت دیگر روزه‌ای که بدون امر پیامبر باشد حرام و گناه است.

قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ الزُّهْرِی عَنْ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ ع قَالَ: فَإِنْ صَامَ فِی السَّفَرِ أَوْ فِی حَالِ الْمَرَضِ فَعَلَیهِ الْقَضَاءُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ «یقُولُ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَرِیضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیامٍ أُخَرَ.» [8]

بنابراین شرط صحت صوم سلامت از مرض دلیل آن آیه شریفه است. البته مراد از مرضی که روزه گرفتن سبب دیر خوب شدن یا شدت آن نشود. در آیه شریفه گرچه بیان نکرده چه مرضی وجوب روزه گرفتن را بر می‌دارد، اما از روایات به خوبی استفاده می‌شود مرضی که روزه گرفتن موجب تشدید آن می‌شود، واجب نیست.

مُحَمَّدُ بْنُ یعْقُوبَ عَنْ عَلِی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یونُسَ (عَنْ شُعَیبٍ) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا حَدُّ الْمَرِیضِ إِذَا نَقِهَ فِی الصِّیامِ فَقَالَ ذَلِكَ إِلَیهِ هُوَ أَعْلَمُ بِنَفْسِهِ إِذَا قَوِی فَلْیصُمْ.[9]

سند روایت

محمد بن عیسی بن عبید یقطینی از یونس نقل می کند. به روایات او از یونس اشکال کرده‌اند که قاطبه رجالیون پاسخ اشکال را داده‌اند.

دلالت روایت

امام علیه‌السلام در حدی مریضی که می‌تواند روزه نگیرد، می‌فرماید آن مرضی که او را ضعیف کرده است. پس مطلق مطلق المرض مانع روزه گرفتن نیست.

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ یونُسَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ مَا حَدُّ الْمَرَضِ الَّذِی یجِبُ عَلَى صَاحِبِهِ فِیهِ الْإِفْطَارُ كَمَا یجِبُ عَلَیهِ فِی السَّفَرِ وَ مَنْ كانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ قَالَ هُوَ مُؤْتَمَنٌ عَلَیهِ مُفَوَّضٌ إِلَیهِ فَإِنْ وَجَدَ ضَعْفاً فَلْیفْطِرْ وَ إِنْ وَجَدَ قُوَّةً فَلْیصُمْهُ كَانَ الْمَرَضُ مَا كَانَ.[10]

مراد از ضمیر در «سالته» که سماعه از او سئوال می‌کند، امام کاظم علیه‌السلام است. بنابراین مرضی که ربط به صوم دارد که روزه گرفتن سبب مریض شدن را شدن مریضی بشود.

وَ عَنْ عَلِی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَینَةَ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْأَلُهُ مَا حَدُّ الْمَرَضِ الَّذِی یفْطِرُ فِیهِ صَاحِبُهُ وَ الْمَرَضِ الَّذِی یدَعُ صَاحِبُهُ الصَّلَاةَ (مِنْ قِیامٍ) قَالَ بَلِ الْإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ وَ قَالَ ذَاكَ إِلَیهِ هُوَ أَعْلَمُ بِنَفْسِهِ.[11]

سند روایت درست است. امام علیه السلام روزه‌ای که برای مریضی ضرر داشته باشد موجب سقوط وجوب روزه می‌شود. بنابراین از مجموع روایات استفاده می‌شود هر مرضی روزه برای آن مضر نیست بلکه مرضی که روزه گرفتن سبب تشدید آن یا دید خوب شدن و یا حتی سبب مریض شدن می‌شود.

اکثر فقهاء می‌گویند خوفی که با روزه گرفتن، ضرر را محقق می‌کند، احتمال عقلائی معتد به است. برخی فقهاء گفته‌اند خوف به صورت یقین یا ظن باشد. شهید در دروس ج 1 ص 271 تصریح کرده احتمال کافی نیست ولی آنچه از ادله فهمیده می‌شود و اکثر گفته‌اند، خوف عقلائی است که اگر چنین باشد تکلیف روزه ساقط می‌شود.

انتهای پیام/

پی نوشت؛

[1] العروة الوثقى - جماعة المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد كاظم، ج2، ص112.

[2] وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملی، ج2، ص506، أبواب غسل المیت، باب14، ح1، ط آل البیت.

[3] موسوعة الامام الخوئی، الخوئی، السید أبوالقاسم، ج9، ص293.

[4] العروة الوثقى - جماعة المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد كاظم، ج2، ص113.

[5] العروة الوثقى - جماعة المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد كاظم، ج2، ص116.

[6] العروة الوثقى - جماعة المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد كاظم، ج3، ص615.

[7] بقره/سوره2، آیه184.

[8] وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملی، ج10، ص224، أبواب من یصح منه الصوم، باب22، ح1، ط آل البیت.

[9] وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملی، ج10، ص219، أبواب من یصح منه الصوم، باب20، ح3، ط آل البیت.

[10] وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملی، ج10، ص220، أبواب من یصح منه الصوم، باب20، ح4، ط آل البیت.

[11] وسائل الشیعة، الشیخ الحر العاملی، ج10، ص220، أبواب من یصح منه الصوم، باب20، ح5، ط آل البیت.