به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی به نقل از مدرسه تخصصی فقه نظام؛ آیت الله محمد حسین ملک زاده  در خصوص تفقه جامع بیان داشت: تفقّه جامع، یک نظریه، بلکه یک کلان‌نظریه یا فرانظریه در حوزه دین‌پژوهی، معرفت دینی و اسلام‌شناسی است.

توصیف این نظریه با عنوان کلان‌نظریه به جهت گستردگیِ قلمرو آن است. بهره‌گیری از عنوان فرانظریه برای آن، با لحاظ این نکته است که تفقه جامع، خود به تنهایی دربردارنده نظریات متعددی در حوزه دین‌پژوهی و معرفت دینی و شامل طراحی چارچوب‌ها و الگوهایی جهت جریان و تحقق دین در حیات فردی و اجتماعی بشر و در واقع یک بسته نظری، معرفتی و روشی و مجموعه‌ای از نظریات، چارچوب‌ها، الگوها، تبیین‌ها، تعریف‌ها، بازتعریف‌ها ، تقسیم‌ها و صورت‌بندی‌ها  در زمینه اسلام‌پژوهی و اسلام‌شناسی تخصصی و اجتهادی در گسترده‌ترین پهنۀ ممکن است.

برای نمونه، شماری از نظریات، چارچوب‌ها و الگوهایی که در ذیل تفقه جامع، تعریف می‌شوند بدین قرار می‌باشند: ۱- نظام مدیریت دانش و طبقه‌بندی علوم و معارف بشری با رویکرد اسلامی. ۲- نظام جامع اسلام‌شناسی تخصصی: شامل مراحلی همچون نظام انتظارات، نظام احتیاجات، نظام مسائل و … ۳- رهیافت اجتهادی به علوم انسانی اسلامی: نظریه‌ای در باب علم دینی و الگویی برای دستیابی به علوم انسانی با رویکرد اسلامی است. ۴- فقه قواعدی. ۵- فقه مضاف: مشتمل بر تبیین مراحل تکوین فقه تخصصی، و مبانی و اصولی که این فقه، به شکل عام، بر آن مبتنی است، و قواعدی که در سامان‌دهی به آن باید رعایت شود، و خروجی‌های آن که یکی از آنها نظریۀ فقهی است. ۶- نظام‌سازی اسلامی: بیان‌گر مبانی، اصول و مراحل عملیاتیِ یافت و ساخت نظام‌های اجتماعی بر پایه اندیشه، معارف و تعالیم اسلامی. ۷- سبک زندگی اسلامی (زندگی، از معنا تا سبک). ۸- تمدن‌سازی اسلامی در عصر غیبت (نظریه برپاداشت تمدن قابل انتساب به اسلام در بازه زمانی میانۀ دو عصر ظهور معصومان (ع). ۹- الگوی حکمرانی اجتهادی و … .

وی در ادامه افزود: در خور اشاره است که تاکنون در زبان فارسی، تعبیر کلان‌نظریه یا نظریۀ کلان، به صورت موردی و از سوی چند نویسنده، به عنوان معادلی برای «Grand Theory» و یا حتی «Paradigm» و نیز در مواردی از سوی نویسندگانی دیگر، برای اشاره به مصطلحات و مفاهیمی متفاوت به کار رفته است. همچنین تعبیر فرانظریه نیز گاهی به عنوان ترجمه‌ای برای «Meta-Theory» مورد استفاده قرار گرفته است. اما در این کتاب، منظور از کلان‌نظریه و فرانظریه، همان است که در سطور پیشین و در وجه توصیف تفقه جامع به کلان‌نظریه یا فرانظریه بیان گردید، که چه بسا وجوه قرابت و تشابهی با تعریف اصطلاحی کلماتی همچون «Grand Theory»، «Paradigm» و «Meta-Theory» داشته باشد اما لزوماً با آنها یکی نیست.

این استاد درس خارج حوزه علیمه عنوان داشت: دانستیم که منظور از «تفقّه جامع» یا «اسلام‌شناسیِ اجتهادی جامع»، تحقیق در همه دین، برای تحقّق در همه زندگی است. پس متعلَّق جامعیت در تفقّه جامع، دو امر دین و زندگی است. جامعیت ناظر به دین: در تفقه جامع، سخن از تحقیق و تفقه در همه دین است، نه بخشی از آن. همۀ دین یعنی تمام جنبه‌ها و ابعاد دین و تمامی تعالیم و آموزه‌های آن، اعمّ از:

عقائد و الهیات: نظام اندیشه‌ها، شناخت‌ها، بینش‌ها و باورهای بنیادین

شریعت: نظام رفتارها

اخلاق و فضائل: نظام ارزش‌ها و گرایش‌ها

در نتیجه تفقه جامع، تحقیقی همه‌جانبه و فراگیر در تمام دین الهی و معارف ربّانی، مشتمل بر کلیۀ آموزه‌های اسلام در ابعاد اندیشگی، شناختی، بینشی و پوشش‌دهندۀ باورهای بنیادین، ارزش‌ها، گرایش‌ها و رفتارها است.

جامعیت ناظر به زندگی: دربرگیرندگیِ تفقه جامع نسبت به همه زندگی و جامعیت آن ناظر به حیات، شامل دو بُعد افقی و عمودیِ زندگی می‌شود. جامعیت ناظر به حیات، در بُعد افقی، به معنای شمول نسبت به همه اجزاء و زوایای حیات بشر است و جامعیت ناظر به حیات، در بُعد عمودی نیز به معنای شمول نسبت به همه سطوح حیات بشر؛ اعمّ از فردی، خانوادگی، اجتماعی، حکومتی و تمدنی، می‌باشد.

می‌توان گفت: تحقیقی همه‌جانبه و فراگیر در تمام دین الهی و معارف ربّانی، مشتمل بر کلیۀ آموزه‌های اسلام در ابعاد اندیشگی، شناختی، بینشی و پوشش‌دهندۀ باورهای بنیادین، ارزش‌ها، گرایش‌ها و رفتارها به غایت تحقّق در جان و کالبد فرد و جامعه و اجرا و عملیاتی شدن در تمامی اجزا، جوانب و سطوح حیات.

انتهای پیام/