به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ بهروز مینایی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و روباتیک معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت‌و‌گویی را با روزنامه «ایران» با محوریت سند ملی هوش مصنوعی انجام داده است. با توجه به اهمیت این موضوع و با توجه به طولانی بودن متن این گفتگو، متن آن در چند نوبت منتشر خواهد شد. (بخش دوم)  

در اجرای این سند چه برنامه‌هایی در اولویت قرار گرفته است؟

در سند هوش مصنوعی 9 اولویت ذکر شده که شامل آموزش و پژوهش، بهداشت و درمان، صنایع و انرژی، محیط زیست و کشاورزی هوشمند، زبان و ادبیات فارسی، رسانه و فضای مجازی، فرهنگ ایرانی و تمدن اسلامی، حقوقی و قضایی، حکمرانی دولتی و خدمات عمومی است. یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که در اولویت قرار دارد، صنعت و انرژی است چون جایی که هوش مصنوعی کاربردی می‌شود، حوزه صنایع است و صنایع ذیل وزارت صمت است و متأسفانه تاکنون چنان که باید حرکت این وزارتخانه به سمت هوش مصنوعی انجام نشده است. در صنایع ما تحول دیجیتالی و پلتفرم‌های داده‌ای اساسی باید ایجاد شود.  

مهم‌ترین بخش در اجرای سند، وجود ناظر و نظارت بر اجراست. ناظر اجرایی شدن سند ملی هوش مصنوعی بر عهده کدام نهاد است؟

  وظیفه سیاستگذاری، هماهنگی و نظارت کلان بر اجرای این سند بر عهده خود شورای عالی انقلاب فرهنگی است. این شورای عالی مسئولیت رصد، پایش و نظارت این سند را در تعامل با شورای راهبری هوش مصنوعی و مرکز ملی هوش مصنوعی بر عهده ستاد نقشه جامع علمی کشور گذاشته است. از طرفی شورای راهبری و مرکز ملی هوش مصنوعی که قرار است تشکیل شود، تنظیم‌گر ملی مقوله هوش مصنوعی و مجری سند هوش مصنوعی خواهد بود تا با اجرا شدن سند شاهد جهش در این حوزه باشیم. به بیان دقیق‌تر، شورای راهبری هوش مصنوعی مسئولیت راهبری اجرایی شدن سند ملی هوش مصنوعی را بر عهده داشته و مرکز ملی هوش مصنوعی مسئولیت برنامه‌ریزى، هماهنگى، نظارت، پایش شاخص‌ها و تسهیل اجراى سند را بر عهده خواهد داشت. در این شورای راهبری و مرکز ملی هوش مصنوعی نهادهای حاکمیتی حضور دارند بنابراین می‌تواند در پرداختن به هوش مصنوعی در دستگاه‌ها و نهادها و نظام تنظیم‌گری تأثیر بین دستگاهی بگذارد. این نهادها باید برنامه‌های کوتاه مدت و بلندمدت خود را برای بالا بردن بهره‌وری و تولید ناخالص ملی خود ارائه داده و جایگاه خود را در پیشبرد این سند مشخص کنند.  

در سند ملی هوش مصنوعی به ترویج اشاره شده است. ترویج باید از کجا آغاز شود؟

ترویج عمومی در سطح مردمی از بندهای سند هوش مصنوعی است و در این زمینه باید وزارت آموزش و پرورش ورود کند و از جمله اولویت‌های اجرای سند ملی هوش مصنوعی است. این وزارتخانه باید به سرعت در بحث هوش مصنوعی ورود کرده و سند داخلی تدوین کند، چون این فناوری وارد زندگی مردم می‌شود و باید از دانش‌آموزان ترویج را شروع کرد بنابراین باید معلمان ابتدا با این مضامین و استفاده‌های مختلف از هوش مصنوعی آگاه شوند تا بتوانند آن‌ها را به دانش‌آموزان منتقل کنند. باید مفاهیم هوش مصنوعی و استفاده بهینه از آن و بالا رفتن بهره‌وری با استفاده از این فناوری در بین مردم نهادینه شود.  

با آمدن هوش مصنوعی برخی در دستگاه‌های اجرایی نگران از دست رفتن مشاغل خود خواهند بود. در این زمینه چه پیش‌نیازهایی لازم است و آیا سند به این موضوع پرداخته است؟

بله، یکی از مواردی که سند در اولویت قرار داده، بحث جابه‌جایی مشاغل است چون با آمدن هوش مصنوعی برخی مشاغل در دستگاه‌ها از بین می‌روند و بنابراین باید این دستگاه‌ها از حالا نیروهای خود را برای این موضوع آماده کنند و از طرف دیگر آنها را برای استفاده از هوش مصنوعی آموزش داده و تربیت کنند تا بهره‌وری دستگاه خود را با نیروهای کنونی و هوش مصنوعی ارتقا دهند.  

آیا برای جهش در هوش مصنوعی نیاز به وزیر هوش مصنوعی یا دانشگاه هوش مصنوعی احساس می‌شود؟

از آنجایی که در وزارتخانه‌ها و دستگاه‌ها معمولاً به دلیل بوروکراسی‌های اداری چابکی وجود ندارد و از طرف دیگر راه‌اندازی یک وزارتخانه به فرایندهای پرهزینه‌ای همچون دفتر و ابزار اداری و نیرو و... نیاز دارد تا تشکیل شود، نظر ما این است که تحقق سند ملی هوش مصنوعی با زیرساخت حکمرانی چابک‎تری همچون شورای راهبری هوش مصنوعی و مرکز ملی هوش مصنوعی بهتر محقق می‌شود و ایجاد وزارتخانه ضرورت ندارد. این شورا در نقش ارائه مجوز، قانونگذاری و تنظیم‌گری چابک‌تر ورود می‌کند و در این مدل پیشرفت، بهتر حاصل می‌شود. در زمینه راه‌اندازی دانشگاه اختصاصی هوش مصنوعی هم دو دیدگاه وجود دارد. یک دیدگاه، دیدگاه افقی است به این معنا که دانشگاهی تأسیس شود که همه دانشکده‌های آن گرایش‌های هوش مصنوعی رشته‌های مختلف را ارائه کنند. چنین دانشگاهی اگر عزمی ملی برای تشکیلش باشد یا اگر در یکی از دانشگاه‌های کشور عزم راسخی ببینیم برای اینکه با صرف هزینه و تمرکز جدی چنین الگویی را ارائه دهد، ما به عنوان یک مرکز تنظیم‌گر و شتاب‌دهنده از آن به شکل تمام قد حمایت می‌کنیم، چرا که این دانشگاه می‌تواند الگویی برای حرکت تمامی دانشکده‌های دانشگاه‌های مختلف به سمت تمرکز بر گرایش هوش مصنوعی یا هوشمندسازی باشد. اما دیدگاه دوم دیدگاه عمودی است به این معنا که دانشگاهی باشد که فقط رشته گرایش هوش مصنوعی رشته مهندسی کامپیوتر در آن تدریس شود، با این دیدگاه موافق نیستیم چون هم‌اکنون رشته‌های هوش مصنوعی در دانشگاه‌ها راه‌اندازی شده است و اگر دانشگاه اختصاصی راه‌اندازی شود، خود به رقیب دیگر دانشکده‌ها تبدیل می‌شود. معتقدیم اکنون تمام علوم حتی علوم انسانی هم باید به بحث هوش مصنوعی ورود کنند. روانشناسی باید با توجه به حوزه خود از هوش مصنوعی استفاده کند. حقوق، پزشکی، هنر و... هم همین‌طور. به عبارتی چون هیچ رشته‌ای از بحث هوش مصنوعی جدا نیست و حرکت افقی دارد بنابراین متمرکز کردن آن در یک دانشگاه درست نیست. به عنوان مثال دانشگاه شهید بهشتی علوم هوش مصنوعی، آموزش مجازی هوش مصنوعی، آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی و...را راه‌اندازی کرده است و به بقیه دانشکده‌ها که در این زمینه فعال هستند سرویس هوش مصنوعی می‌دهد. یا در دانشگاه آزاد اسلامی چند دانشکده هوش مصنوعی در حال راه‌اندازی است که چهار مورد آن راه‌اندازی شده و به دیگر دانشگاه‌های خود سرویس می‌دهد بنابراین این شیوه بهتر است و اگر مدیریت شود نتایج خوبی در بر خواهد داشت.