به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، نجمه صالحی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه عنوان کرد: سرمایه‌گذاری به عنوان یکی از عناصر کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی، همواره مورد توجه جوامع انسانی بوده است. از منظر اسلامی، مدیریت منابع مالی و سرمایه‌گذاری نه تنها وسیله‌ای برای تأمین نیازهای زندگی بلکه ابزاری برای تقویت عدالت اجتماعی و توسعه پایدار محسوب می‌شود. وی بیان کرد: ائمه اطهار علیهم السلام اصول و دیدگاه‌هایی را برای سرمایه‌گذاری بیان کرده‌اند که می‌تواند راهگشای فعالان اقتصادی در دنیای امروز باشد. آنان با تأکید بر اقتصاد اخلاق‌محور و پایدار، اصول و شروطی را برای سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی بیان کرده‌اند.

مشروعیت منبع درآمد

مدرس حوزه و دانشگاه ادامه داد: یکی از اساسی‌ترین اصول سرمایه‌گذاری، کسب درآمد از راه‌های حلال و مشروع است. ائمه همیشه بر رعایت حدود شرعی در معاملات تأکید داشتند.

عدالت در معاملات و اجتناب از ربا

وی اضافه کرد: رعایت انصاف و عدالت در سرمایه‌گذاری و معاملات اقتصادی اهمیت ویژه‌ای دارد. این شامل قیمت‌گذاری منصفانه، پرهیز از احتکار و جلوگیری از استثمار دیگران است همچنین ربا به عنوان یکی از گناهان بزرگ در اسلام ممنوع شده است. سرمایه‌گذاری باید به گونه‌ای باشد که مبتنی بر سود عادلانه و دور از ظلم به دیگران باشد.

کار و تلاش به عنوان عبادت

صالحی بیان کرد: از منظر ائمه اطهار علیهم السلام، سرمایه‌گذاری و تلاش برای توسعه اقتصادی به‌عنوان نوعی عبادت در نظر گرفته می‌شود، به شرط آنکه نیت خدمت به جامعه و رشد اقتصادی همگان باشد.

پرهیز از اسراف و ذخیره مالی درست

وی ادامه داد: سرمایه‌گذاری باید به‌گونه‌ای باشد که از اسراف و زیان به منابع مالی جلوگیری شود و جامعه را به سمت رفاه هدایت کند. سرمایه‌گذاری باید به تقویت زیرساخت‌های جامعه اسلامی، کمک به نیازمندان و ایجاد فرصت‌های شغلی منجر شود. دبیر انجمن تاریخ معاونت پژوهش جامعه الزهرا سلام الله علیها افزود: در روایات فراوانی از ائمه اطهار علیهم السلام، دستورات مؤکد و فراوانی در مورد داشتن شغل و تلاش در جهت استغنای مالی و سرمایه‌گذاری بیان شده است. امامان شیعه هیچ‌گاه دنیاگریزی را ترویج نکرده‌اند، بلکه دنیا را به عنوان بهترین یاور در امر آخرت معرفی کرده‌اند.(کلینی، ج ۵، صص ۷۱-۷۳) وی اظهار کرد: اهل بیت علیهم السلام همواره تلاش نمودند که روحیه کار آفرینی و تلاش در امر معیشت و آینده نگری را تحت عنوان فرهنگ عمومی شیعه در جامعه نهادینه کنند و این امر مقدس و ضروری را تنها در تنگناهای مالی و در طلب معیشت فردی و مادی دنیوی محدود و محصور نکردند. آنان بارها از ضرورت این امر به عنوان یک وظیفه شرعی و در جهت حمایت از تولید و پویایی گردش مالی یاد کرده‌اند. صالحی اضافه کرد: ائمه اطهار علیهم السلام در آموزش احکام مخصوص کسب و کار و تجارت به نکاتی توجه داده‌اند. به عنوان مثال امیرمؤمنان علیه‌السلام فرموده‌اند: «یا معشر التجّار الفقه ثم المتجر، الفقه ثم المتجر، الفقه ثم المتجر...؛ ای جامعه تجار و معامله‌گر! اوّل یادگیری مسائل شرعی تجارت، بعد تجارت»، و این جمله را سه بار تکرار کردند. (کافی، ج۵، ص۱۵۰، ح۱) وی گفت: بر اساس دستورهای اکید امامان شیعه علیهم السلام، شیعیان در زندگی اجتماعی خود، نوعی تعامل خاص با حکومت عباسی و جامعه اهل سنت داشتند؛ به طوری‌که هم در جامعه حضور داشتند و هم از جامعه جدا بودند. با وجود اختلاف میان شیعه و اهل سنت در جنبه فکری و اعتقادی، شیعیان در زندگی اجتماعی خود، حضوری فعال و جدی داشتند، اما این اقدامات، بدون اتکا به دولت مرکزی و یا والیان منطقه‌ای بود. شیعیان، جز در موارد بسیار اندک که آن هم به دستور امام بود، از تمامی مناصب سیاسی فاصله گرفته و حداقل به طور علنی در هرم قدرت جامعه وارد نشدند. در موارد معدود که شیعیان به امور سیاسی اشتغال داشتند، با استفاده از رویکرد تقیه، تشیع آنها مخفی ماند؛ علی بن یقطین، وزیر هارون الرشید و عبدالله بن سنان، خازن چهار خلیفه عباسی نمونه هایی از این افراد بودند. شیعیان تلاش می‌کردند تا با اتکا به اقدامات اجتماعی خود، در جامعه حضوری قدرتمند در جامعه داشته باشند. پژوهشگر حوزوی افزود: با بررسی مشاغل شیعیان عصر حضور ائمه علیهم‌السلام به این نتیجه می‌رسیم که همت و پویایی جامعه شیعی در تنوع مشاغل از روحیه کارآفرینی و توصیه‌های ائمه علیهم‌السلام نسبت به این امر و افزایش سرمایه اقتصادی نشات گرفته است و شیعیان با تمام محدودیت های حکومتی و نظیر آن هیچگاه از کار و تلاش دست برنداشتند و این امر به صورت یک فرهنگ در جامعه شیعه ریشه دوانده است. وی تأکید کرد: این فرهنگ اقتصادی سبب ماندگاری جامعه شیعه است؛ زیرا در اقتصاد سیاسی، تنوع مشاغل و گستردگی آن از عوامل قدرت اقتصادی و سیاسی یک جامعه به شمار می رود و ثروت فراوان مالی و به تبع آن قدرت سیاسی را به دنبال دارد. حکومت‌های دوران معصومین علیهم‌السلام مانند بنی امیه و بنی‌عباس، به دلیل انتخاب مشاغل حکومتی، نبود تنوع شغلی، همچنین عدم مذمت اجیر شدن در فرهنگ آنان و کنار گذاشتن هرگونه طرز تفکر و مکتب مخالف، از پویایی دور شدند و به مرور زمان به خاطر اینکه نبض بازار را از دست دادند و با اعمال زور و ظلم در پی جبران این شکست بودند تا قدرت سیاسی خود را حفظ کنند؛ اما این اقدامات در نهایت به زوال آنان انجامید. صالحی یادآور شد: سرمایه‌گذاری از منظر ائمه اطهار علیهم‌السلام صرفاً یک فعالیت اقتصادی نیست، بلکه بخشی از سبک زندگی دینی و اجتماعی شیعه محسوب می‌شود که بر پایه‌ اصولی چون مشروعیت درآمد، عدالت اقتصادی، اجتناب از ربا، تلاش و تولید، پرهیز از اسراف و تقویت اقتصاد اسلامی بنا شده است. ائمه با نهادینه‌ ساختن این اصول در میان پیروان خود، زمینه‌ساز شکل‌گیری جامعه‌ای پویا، مستقل، و برخوردار از قدرت اقتصادی شدند. وی گفت: فرهنگ اقتصادی فعال، در کنار پرهیز از وابستگی به حاکمیت‌های ظالمانه و حضور هدفمند در بطن جامعه، موجب شد تا جامعه شیعه در طول قرون، با وجود فشارهای سیاسی، به بقای خود ادامه داده و زمینه‌ساز تحولات فکری، فرهنگی و حتی سیاسی شود. از این رو می‌توان گفت که اقتصاد شیعی، برخاسته از یک منظومه فکری عمیق و الهام‌گرفته از تعالیم اهل‌بیت علیهم‌السلام، نقش مهمی در حفظ هویت و استمرار جامعه شیعی ایفا کرده است.