به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از دانشگاه علامه طباطبائی؛  در نشست و گردهمایی اساتید مدیریت دولتی دانشگاه‌های سراسر کشور، جمعی از اعضای هیئت‌علمی رشته مدیریت با نگاهی آسیب‌شناسانه به مسائل آموزشی و اجرایی این حوزه، بر ضرورت بازتعریف نقش استادان، نوسازی نظریه‌ها، و انسجام میان دانشگاه‌ها تأکید کردند. در این نشست که به مناسبت گرامیداشت مقام استاد در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد، جمعی از اساتید و چهره‌های علمی رشته‌های مدیریتی درباره چالش‌ها، مشکلات و راه‌های ارتقای جایگاه رشته‌های مدیریتی در نظام آموزشی و مدیریت اجرایی کشور در قالب سخنرانی، پنل و تبادل دیدگاه‌ها، به بحث و گفت‌وگو پرداختند.

برای آینده آماده باشیم

عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی بر لزوم بازنگری در موقعیت و رسالت اساتید این رشته در دوران پرتحول امروز تأکید کرد. دکتر علیرضا کوشکی در سخنان خود ضمن قدردانی خیرمقدم از اساتید حاضر در نشست، به موقعیت حرفه‌ای و ذهنی اساتید مدیریت دولت اشاره کرد و گفت: «همواره بر این باور بوده‌ام که برخی از رشته‌ها و تخصص‌ها، در مقایسه با دیگر حوزه‌های علمی، با چالش‌ها و بارهای ذهنی بیشتری دست و پنجه نرم می‌کنند. مدیریت دولتی، به‌ویژه در شرایط فعلی کشور، از همین دسته است.» او برای تبیین این دیدگاه، به دو نظریه مهم بار شناختی و نظریه پارادوکس آگاهی را مطرح کرد و گفت: «بر اساس  نظریه بار شناختی، هرچه افراد اطلاعات منفی بیشتری از محیط دریافت کنند، بار ذهنی آنان سنگین‌تر شده و در پی آن، میزان استرس، بی‌اعتمادی و حتی عملکرد نادرست افزایش می‌یابد.  این وضعیت در میان اساتید و صاحب‌نظران مدیریت دولتی، بیشتر از دیگر گروه‌های علمی دیده می‌شود.» در بخش دیگری از سخنانش، کوشکی با مثالی ملموس، اهمیت تشخیص مسئله را در مدیریت دولتی یادآور شد. او گفت: «تصور کنید کودکی بیمار است و خانواده، با وجود آگاهی از بیماری و درمان، برای دادن دارو با مقاومت کودک روبه‌رو می‌شود. در چنین شرایطی، به‌کارگیری همراهی اطرافیان لازم است تا کودک به‌تدریج به درمان تن دهد.» او افزود: «در مدیریت دولتی هم وضع به همین منوال است. اگر جامعه یا سیستم به مرحله تشخیص نرسد، درمان ممکن نخواهد بود. نقش ما به‌عنوان اساتید، فراهم‌کردن این بستر تشخیص است؛ حتی اگر در ابتدا با مقاومت روبه‌رو شویم.» کوشکی، گردهمایی حاضر را فرصتی کم‌نظیر برای ایجاد انسجام در میان اساتید مدیریت دولتی دانست و گفت: «این نشست، علاوه بر تجلیل از مقام معلم، زمینه‌ای است برای آشنایی بیشتر با چهره‌های علمی نو، تبادل تجربه، هم‌افزایی حرفه‌ای و شکل‌گیری شبکه‌ای از تعاملات ماندگار.» این عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبائی با تاکید بر اینکه ورود فناوری‌های نوین در حال تغییر ساختارهای مدیریتی است، خاطرنشان کرد: «در آینده‌ای نه‌چندان دور، مدیریت دولتی با صورت‌بندی‌های تازه‌ای روبه‌رو خواهد شد. ما باید آماده ورود به عرصه‌هایی باشیم که شاید امروز حتی نامشان را هم نمی‌دانیم.» کوشکی ابراز امیدواری کرد که نشست‌ اساتید مدیریت دولتی دانشگاه‌های کشور، نقطه آغازی برای حرکتی ماندگار در مسیر بازتعریف جایگاه مدیریت دولتی در ایران باشد. او تصریح کرد: « علمی، نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای بقا و پیشرفت ما در دنیای پیچیده امروز است.»

سرمایه اجتماعی رشته مدیریت دولتی بازتعریف شود

عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی نیز، با نگاهی آسیب‌شناسانه بر لزوم انسجام و هم‌افزایی در میان استادان رشته مدیریت دولتی کشور تأکید کرد و گفت: «این پرسش سال‌هاست در ذهن ما وجود دارد که چگونه می‌توانیم در عرصه مدیریت دولتی، اثرگذاری علمی و حرفه‌ای واقعی داشته باشیم؟» دکتر میر علی سیدنقوی، با بیان اینکه رشته مدیریت دولتی برخلاف بسیاری از رشته‌های نظری، ماهیتی کاملاً کاربردی و مرتبط با مسائل عینی جامعه، صنعت و ساختارهای حکمرانی دارد، افزود: «ویژگی کاربردی و سازمانی رشته مدیریت دولتی مسئولیتی سنگین‌تر را متوجه دانشگاه‌ها و استادان این حوزه می‌کند.» سیدنقوی با اشاره به دغدغه مشترک دانشجویان این رشته ادامه داد: «دانشجویان ما بارها با این سؤال مواجه شده‌اند که چرا اقتصاددانان در برابر تصمیمات دولت موضعی هماهنگ و اثرگذار دارند، اما در مدیریت دولتی، با وجود تکرار خطاهای سیاست‌گذاری و حتی فرصت‌های اصلاح، صدای واحدی از دانشگاه‌ها شنیده نمی‌شود؟» به باور سیدنقوی زمان آن رسیده تا اساتید مدیریت دولتی در سراسر کشور، با ایجاد شبکه‌ای علمی، تجربه‌ها و دیدگاه‌های خود را به اشتراک بگذارند. «همدلی، تبادل نظر و شبکه‌سازی، ضرورتی انکارناپذیر است. اگرچه تأخیر در این مسیر تأسف‌بار است، اما آغاز آن از هر زمان بهتر است.» عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به پیشینه شصت ساله دانشگاه علامه طباطبائی در آموزش مدیریت دولتی، این دانشگاه را شایسته ایفای نقشی محوری در تقویت انسجام علمی این رشته دانست. این استاد دانشگاه با بیان اینکه «مزیت رقابتی در دنیای امروز در گرو سرمایه اجتماعی و شبکه‌های حرفه‌ای است»، گفت: «در حوزه مدیریت دولتی، سرمایه اجتماعی نیاز به بازتعریف دارد. باید فضایی فراهم شود که این سرمایه به نفع جامعه و سیاست‌گذاری عمومی فعال شود.» او ابراز امیدواری کرد که نشست‌های تخصصی از این دست، به نتایج ملموس در حوزه سیاست‌گذاری عمومی و مدیریت اجرایی کشور بینجامد: «این انتظاری است که از سوی دانشجویان، مدیران، سیاست‌گذاران و ذی‌نفعان بارها مطرح شده است.» سید نقوی با اشاره به حرکت‌های مشابه در برخی دیگر از دانشگاه‌ها، گفت: «خوشحالیم که در هفته‌های اخیر، دانشگاه‌های دیگر نیز فعالیت‌هایی را در این زمینه آغاز کرده‌اند. اما ما امروز، به شکل خاص و متمرکز، بر مدیریت دولتی تمرکز داریم و این نشست را نقطه آغازی برای حرکتی بلندمدت می‌دانیم. ان‌شاءالله در آینده با حضور اساتید بیشتری، این شبکه غنی‌تر و اثرگذارتر خواهد شد.» او تأکید کرد: «از حیثیت علمی این رشته باید دفاع کرد و مسئولیت اجتماعی خود را نیز به‌درستی ایفا نمود. این حرکتی است که امروز، همین‌جا، با حضور شما اساتید محترم آغاز شده است.»

نیاز به تعامل و همفکری دانشگاهیان داریم

دکتر سید مهدی الوانی، استاد بازنشسته مدیریت دانشگاه علامه طباطبایی، نیز در نشست و گردهمایی اساتید مدیریت دولتی دانشگاه‌های سراسر کشور تأکید کرد که بسیاری از مسائل علمی، به‌ویژه در حوزه‌هایی چون «حکمرانی»، نیازمند همفکری و کار جمعی میان نهادهای علمی و دانشگاه‌هاست. او در این خصوص گفت: «واژه حکمرانی این روزها زیاد شنیده می‌شود. دانشکده‌هایی برای آن شکل گرفته، اما هنوز معلوم نیست دقیقاً از چه چیزی صحبت می‌کنیم. برای ما اهل مدیریت هم هنوز شفاف نیست که منظور از حکمرانی دقیقاً چیست.» الوانی، یکی از معضلات اصلی آموزش عالی در ایران را نبود شبکه ارتباطی میان دانشگاه‌ها دانست و افزود: «دانشگاه‌های ما مثل جزایری جدا از یکدیگرند و مرتبط نیستند. درحالی‌که دنیا به‌سوی رشته‌های میان‌رشته‌ای حرکت کرده و علوم را به‌هم پیوند می‌زند، ما همچنان در حال تفکیک و جداسازی هستیم.» به باور استاد بازنشسته مدیریت دانشگاه علامه طباطبائی، فقدان ارتباط بین دانشگاه‌ها باعث شده حتی ترجمه یک کتاب در دو نقطه مختلف کشور، با دو رویکرد متفاوت و بدون اطلاع از یکدیگر انجام شود. الوانی بخش مهمی از سخنان خود را به مسئله فاصله میان علم و اجرا اختصاص داد و گفت: «یکی از نتایج مثبت این جلسات می‌تواند نزدیک‌تر شدن دانشگاه به محیط‌های اجرایی باشد. همیشه بین اهل اجرا و نظریه اختلاف است. مجریان می‌گویند اساتید مدیریت در دنیای خودشان سیر می‌کنند و حرف‌شان به درد عمل نمی‌خورد. این نقص به ما بازمی‌گردد. ما نتوانسته‌ایم محصول علمی‌مان را به‌درستی ارائه کنیم.» او سپس به مسئله نبود نظام حرفه‌ای در مدیریت اشاره کرد و با مقایسه‌ای با حرفه پزشکی گفت: «در پزشکی نظامی هست که پزشکان را پایش می‌کند. چرا در مدیریت چنین نظامی نداریم؟ چرا مدیران ما بدون دانش مدیریت، مسئولیت‌های سنگین می‌پذیرند؟» از نظر استاد دانشگاه علامه طباطبائی، مخالفت‌ها با ایجاد یک نظام حرفه‌ای مدیریت، برخاسته از رویکردهای محافظه‌کارانه است. به‌گفته الوانی در ساختار فعلی شاهد روند «اداری شدن علم» هستیم و دانشگاه‌ها به نهادهایی شبیه اداره ثبت‌احوال تبدیل شده‌اند که باید در این وضعیت تجدیدنظر صورت گیرد. استاد پیشکسوت مدیریت دولتی بر این نکته تأکید کرد که اگر دانشگاهیان تشریک مساعی نداشته باشند، رشته‌هایی چون مدیریت در معرض تهدیدهای جدی قرار می‌گیرند. او افزود: «باید از رشته مدیریت محافظت کرد. این نشست‌ها اگر به صورت مستمر برگزار شود، صدای ما را بلندتر متعکس می‌کند و اثرگذارتر خواهد بود.»

نظریه‌های جدید مدیریتی تدوین شود

میثم لطیفی، رئیس سابق سازمان اداری و استخدامی کشور نیز در این نشست از به‌روز نبودن نظریه‌های مدیریتی سخن گفت. وی با اشاره به اینکه تنها در وزارت آموزش‌وپرورش نزدیک به یک میلیون نفر کارمند وجود دارد، تصریح کرد: «بیش از ۴۰۰ هزار نفر بدون هیچ آزمونی وارد سیستم شده‌اند.در حالی که به‌ظاهر مازاد نیروی انسانی داریم، در حوزه‌های تخصصی با کمبود مواجه‌ایم.» لطیفی با بیان اینکه دولت با بیش از ۲.۴ میلیون کارمند، بالغ بر ۶ هزار خدمت به مردم ارائه می‌دهد، تاکید کرد که سازوکاری برای سنجش رضایت مردم از خدمات دستگاه‌های دولتی وجود ندارد و دستگاه‌های دولتی نیز تمایلی به ورود به این مباحث ندارند. او وضعیت فعلی وزارت‌خانه‌هایی چون آموزش‌وپرورش، بهداشت و علوم را مشابه توصیف کرد و گفت: «ما نیازمند یک تحول جدی در حکمرانی و مدیریت دولتی هستیم. سرعت پیشرفت در حوزه دولت هوشمند رضایت‌بخش نیست و باید بسیار سریع‌تر حرکت کنیم.» معاون رئیس جمهور در دولت سیزدهم با اشاره به آشفتگی نظری در روش‌های مدیریتی ادامه داد: «انبوهی از نظریات وجود دارد، اما معلوم نیست کدام را باید مبنا قرار دهیم. درواقع، مشکل ما در نظریه‌پردازی برای اداره امور است که به‌روز نشده‌اند.» او به تحقیقی اشاره کرد که در آن به بررسی آزمون‌های استخدامی ۱۰ سال گذشته پرداخته و نتیجه گرفته است: «۷۰ درصد از رشته‌هایی که در وزارت علوم آموزش داده می‌شود، هیچ متقاضی استخدامی در دولت ندارند. به همین دلیل است که نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از میانگین بیکاری کشور بالاتر است؛ طبق اعلام مرکز آمار و بانک مرکزی، نرخ بیکاری حدود ۷ درصد است، اما برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های دانشگاهی بیش از ۱۱ درصد است.» لطیفی تأکید کرد: «بیشترین تقاضا برای استخدام در دولت مربوط به سه رشته است: «علوم تربیتی، پرستاری، و مدیریت دولتی. این یعنی بخش عمده‌ای از نیازهای دستگاه‌های اجرایی کشور توسط فارغ‌التحصیلان مدیریت دولتی تأمین می‌شود. پس هر تحول و به‌روزرسانی در این رشته، مستقیم بر عملکرد و بهره‌وری دولت و در نهایت رضایتمندی مردم اثر خواهد گذاشت.» او همچنین با مقایسه وضعیت آموزش در رشته‌های مختلف گفت: «در پزشکی، هر چند سال یک‌بار دوره‌های بازآموزی برگزار می‌شود تا دانش به‌روز شود. اما در مدیریت دولتی چنین برنامه‌ای نداریم. کسانی که ۲۰ یا ۳۰ سال پیش از دانشگاه‌های نه‌چندان مطرح مدرک گرفته‌اند، امروز هم همان دانش را به‌کار می‌برند، در‌حالی‌که ماهیت مشاغل، شرایط احراز و حتی ساختارها تغییر کرده است.» لطیفی در پایان خواستار آن شد که دانشگاه‌ها و نهادهای آموزشی دولتی به مسئله بازآموزی ورود جدی کنند. او در این باره گفت: «ما باید فضایی ایجاد کنیم که بتوانیم با هم بنشینیم و برای آینده این رشته طراحی کنیم. مدیریت دولتی نمی‌تواند با نظریه‌های سی سال پیش کشور را اداره کند.»