به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، به نقل از خبرگزاری شبستان؛ الگوی سوم زن از مباحث بنیادین در نگاه توسعه اسلامی است و دستیابی به جامعه‌ای پویا، پیشرو و انسانی مستلزم شناخت زن به‌عنوان کنشگری تمدن‌ساز است؛ زنی که علاوه بر نقش اثرگذار در خانواده، در عرصه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی نیز حضوری فعال و نقش‌آفرین دارد. ضمن اینکه  نگاه به زن در منظومه فکری امامین انقلاب، نیز نگاهی مبتنی بر «الگوی سوم زن ایرانی» است؛ الگویی که نه شرقی است و نه غربی. در بررسی معنا و چیستی این الگو با ریحانه سلامی، رئیس ستاد بزرگداشت هفته زن گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود: سلامی درباره اینکه چگونه می توان الگوی سوم زن را عملیاتی و نهادینه کرد؟، اظهار کرد: برنامه‌ریزی ما برای الگوی سوم زن ایرانی-اسلامی، که یک الگوی موفق برای زنان مسلمان است، مبتنی بر راهکارهایی در سه سطح اصلی است؛ فرهنگی، حمایتی-توانمندساز و نهادی-قانونی. این راهکارها به صورت هماهنگ طراحی شدن تا این الگو رو در جامعه نهادینه کنند.

برنامه سه‌سطحی برای نهادینه‌سازی الگوی سوم

وی در ادامه گفت: در سطح فرهنگی و گفتمان‌ساز، تمرکز ما روی تولید محتواهای روایی و جذاب در رسانه‌های فراگیر و فضای مجازی است، با محوریت «الگوی سوم زن مسلمان» به‌عنوان یک الگوی موفق. همچنین، می‌خواهیم مفاهیم این الگو را در کتب درسی، دوره‌های آموزشی و برنامه‌های تبلیغی با زبانی جوان و امروزی بگنجانیم. علاوه بر این، ایجاد و تقریب گفتمان میان نخبگان، اصحاب رسانه و فعالان حوزه زن و خانواده را پیگیری می‌کنیم تا جامعه را در این مسیر هم‌راستا کنیم. سلامی با اشاره به سطح حمایتی و توانمندساز برای حمایت از زنان، تصریح کرد: در این سطح، طراحی و اجرای برنامه‌های مهارت‌افزایی ویژه بانوان را در نظر داریم، با تمرکز روی مهارت‌های زندگی، مدیریت خانواده و توانمندی‌های حرفه‌ای همچنین، تسهیل‌گری برای توأمانی مسئولیت خانوادگی و اجتماعی مهم است، که از طریق توسعه مهدکودک‌های باکیفیت، تنظیم ساعت‌های کاری منعطف و مشوق‌های کارفرمایی انجام می‌شود. حمایت از کسب‌ وکارها و تعاونی‌های زنان در عرصه‌های دانش‌بنیان و خلاق، و تقویت نهاد مشاوره و مربی‌گری برای همراهی بانوان در مراحل مختلف زندگی، از دیگر راهکارها است. وی افزود: در سطح نهادی و قانونی، بازنگری و ارتقای قوانین موجود در حوزه حمایت از خانواده، اشتغال و اجتماعی شدن زنان را با نگاه کارشناسانه و مبتنی بر الگوی سوم انجام می‌دهیم. ایجاد «شورای راهبری الگوی سوم زن ایرانی-اسلامی» با حضور دستگاه‌های ذی‌ربط برای هماهنگی و پایش اجرای برنامه‌ها، یکی از اقدامات کلیدی است. همچنین، تقویت تشکل‌های مردمی و NGOهای فعال در این حوزه برای گسترش پایگاه اجتماعی الگو، و طراحی نظام پایش و ارزیابی شاخص‌های کمی و کیفی پیشرفت در مسیر نهادینه‌سازی را پیگیری می‌کنیم. سلامی تأکید کرد: نقش مردان در تحقق این الگو کلیدی و بسیار مهم است؛ این الگو بدون همراهی و باور مردان و نهاد خانواده محقق نمی‌شود. بنابراین، برنامه‌های آموزشی و رسانه‌ای ویژه آقایان را هم در دستور کار قرار داده ایم تا  آنها را در این مسیر همراه کنیم. رییس ستاد بزرگداشت هفته زن در ادامه افزود: این راهکارها در یک برنامه زمان‌بندی شده و مشارکتی با همکاری وزارتخانه‌ها، نهادهای علمی، رسانه‌ها و بخش خصوصی اجرا خواهد شد و پیشرفت آن به‌طور مستمر رصد می‌شود. هدف نهایی، تبدیل این الگو به یک «گفتمان مسلط اجتماعی» و «سبک زندگی پذیرفته‌شده» است تا زنان ایرانی-اسلامی بتوانند در تعادل بین خانواده و جامعه، نقش‌آفرینی کنند. وی در پاسخ به این سوال که چرا علیرغم در اختیار داشتن این الگو، ما در موضوع تشکیل خانواده، فرزندآوری و کنشگری فعال و همراه با زیست عفیفانه زنان دچار مشکل هستیم؟ گفت: علیرغم تبیین الگوی سوم، چالش‌های موجود در حوزه تشکیل خانواده، فرزندآوری و تحقق کنشگری فعال همراه با عفت، عمدتاً ناشی از فاصله میان تبیین نظری و اجرای عملی در بستر واقعیات اجتماعی و اقتصادی است. بخشی از این مشکل به موانع ساختاری مانند دشواری‌های معیشتی، ناکافی بودن مشوق‌های اقتصادی پایدار، و ضعف در شبکه‌های حمایتی نهادی بازمی‌گردد که فشار زیادی بر تصمیم‌گیری جوانان وارد می‌کند. از سوی دیگر، چالش‌های فرهنگی و هنجاری نیز مؤثرند؛ ازجمله تضاد تصویرسازی‌های رسانه‌ای رقیب، تردیدهای برآمده از برخی تفسیرهای ناقص از حقوق زن، و در مواردی، مقاومت ناخودآگاه نهادهای سنتی در برابر الگویی که به طور همزمان بر خانواده و حضور اجتماعی تأکید می‌کند. سلامی ادامه داد: برای گذر از این مرحله، نیازمند همگرایی سه گانه هستیم: نخست، تقلیل فشارهای اقتصادی از طریق بسته‌های حمایتی هدفمند و اصلاح مقررات کار. دوم، ترویج فرهنگی هوشمند با روایت‌گری الگوهای موفق و آموزش مهارت‌های مدیریت زندگی. و سوم، تقویت نهادهای میانجی مانند مشاوره خانواده و تشکل‌های محلی که می‌توانند پل ارتباطی بین الگوی کلان و زیست روزمره افراد باشند. موفقیت در گروی آن است که الگوی سوم از سطح سخنرانی به سطح خدمات ملموس، مشوق‌های مؤثر و گفتمان جذاب در فضای عمومی تبدیل شود.

الگوی سوم زن ایرانی، پاسخی متوازن به بحران‌های جهانی خانواده و هویت

سلامی با اشاره به اینکه آیا الگوی سوم زن مسلمان ظرفیت تبدیل شدن به برند جهانی را دارد، چطور باید برندسازی و عرضه و این الگو را باورپذیر کرد؟ اظهار کرد: بله، الگوی سوم زن مسلمان ایرانی به دلیل تکیه‌ بر مبانی تعادل، معنویت و کرامت انسانی، دارای توانایی تبدیل شدن به یک گفتمان قابل‌ ارائه و اثرگذار در سطح جهانی است. این الگو پاسخی اصیل به نیاز فراگیر بسیاری از جوامع برای یافتن راه‌میانه‌ای میان پیشرفت فردی و حفظ کیان خانواده، و نیز میان هویت فرهنگی و مشارکت فعال در عرصه‌های نوین به شمار می‌رود. کلید باورپذیرسازی و عرضه موفق آن در صحنه جهانی، تغییر کانون از بیان نظری به روایت‌گری ملموس و دیالوگ‌محور است. باید با زبان جهانیِ هنر، سینما و ادبیات، و از طریق معرفی دستاوردهای عینی بانوانی که این تعادل را در زندگی شخصی و اجتماعی خود محقق ساخته‌اند، این الگو را نه به صورت یک شعار، بلکه به عنوان یک سبک زندگی کارآمد و جذاب معرفی نمود. تأکید بر ارزش‌های جهان‌شمول چون خانواده، اخلاق، معنویت و تعادل، و پرهیز از گفتمان تقابلی و ایدئولوژیک، امکان گفت‌وگوی سازنده با جریان‌های فکری مختلف جهانی را فراهم می‌آورد. در این مسیر، شفافیت درباره چالش‌های داخلی و آمادگی برای تبادل تجربیات، اعتبار و عمق این مدل را افزایش خواهد داد. هدف نهایی، ارائه این الگو به عنوان یک دانش بومی توانمند است که می‌تواند در حل بحران‌های مشترک بشری مانند فردگرایی افراطی و فروپاشی نهاد خانواده مشارکت کند و تصویری اثرگذار و متوازن از زن مسلمان در عرصه جهانی ترسیم نماید. رئیس ستاد هفته زن در پاسخ به این سوال که آنچه زنان ما در جنگ ۱۲ روزه انجام دادند چقدر فضای جهانی را آماده پذیرش الگوی سوم زن مسلمان کرده است؟ بیان کرد: در رویدادهایی مانند جنگ دوازده روزه عملکرد زنان به آزمونی نهایی برای اثبات کارآمدی، عمق و انعطاف الگوی سوم زن مسلمان ایرانی تبدیل شد. در چنین شرایط بحرانی، نقش‌آفرینی زنان در همه عرصه‌ها از پشتیبانی لجستیکی و درمانی تا حفاظت داخلی، اطلاع‌رسانی و مدیریت روانی جامعه نشان می‌دهد که این الگو ظرفیت همزمانی قدرت و عطوفت، ایستادگی جمعی و حفظ کرامت فردی را دارد. وی در ادامه گفت: نکته کلیدی در باورپذیری جهانی، ارائه این عملکرد به‌مثابه یک مدل منسجم و ازپیش‌ تمرین‌شده است، نه صرفاً یک واکنش اضطراری. اگر جهان ببیند که زنان جامعه ما، بر پایه یک بنیان فکری و تربیتی عمیق، به‌طور طبیعی و بدون تناقض، هم در سنگر دفاع حاضر می‌شوند و هم کانون گرم خانواده و آرامش نسل آینده را مدیریت می‌کنند، آن‌گاه این الگو به عنوان الگویی زنده و قابل اتکا شناخته خواهد شد. رییس ستاد هفته زن با اشاره به اینکه چگونه این عملکرد، فضای جهانی را برای پذیرش الگو آماده می‌کند؟ اذعان کرد:۱- شکستن قالب‌های تحمیلی؛ جهانیان غالباً زن مسلمان را در دو قالبِ «منفعل و محدود» یا «شبیه‌سازی شده با مدل غربی» تصور می کنند. عملکرد یکپارچه و چند بُعدی در بحران، این دوگانه‌ی کاذب را می‌شکند و وجه سومی را نشان می‌دهد؛ زنی که ریشه در ارزش‌های خود دارد، ولی در میدان عمل، کاملاً مدرن، مؤثر و تعیین‌ کننده است. وی، عینیت بخشیدن به مفاهیم انتزاعی را دومین عامل برای آماده سازی و پذیریش این الگو برای فضای جهانی  عنوان کرد و گفت: مفاهیمی مانند «تاب‌آوری اجتماعی»، «ایثار»، «مدیریت بحران» و «پایداری خانوادگی» در عمل و در مقیاس بزرگ معنا می‌یابند. دیدن جامعه‌ای که زنانش ستون فقرات این تاب‌آوری هستند، تبلیغی عملی و غیرقابل انکار برای الگویی است که چنین زنانی را پرورش داده است.

جهان غرب با بحران معنویت، فروپاشی خانواده و فردگرایی افراطی روبه‌رو است

سلامی با بیان اینکه ارائه یک پاسخ به بحران تمدنی نیز سومین عامل در این زمینه افزود: جهان غرب با بحران معنویت، فروپاشی خانواده و فردگرایی افراطی روبه‌رو است. مشاهده مدلی که نشان می‌دهد تعهد به خانواده و معنویت، مانع از نقش‌آفرینی اجتماعی نمی‌شود بلکه به آن عمق و استحکام می‌بخشد، برای بسیاری جذاب و الهام‌بخش خواهد بود. رییس ستاد هفته زن در پایان خاطرنشان کرد: موفقیت در گروی روایت‌گری صادقانه و حرفه‌ای است. باید این تجربه را در قالب مستند، هنر، ادبیات و دیپلماسی عمومی به گونه‌ای روایت کرد که بر جنبه‌های جهان‌شمول انسانی و اخلاقی آن تأکید شود، نه صرفاً بر جنبه‌های نظامی یا سیاسی. تأکید بر اینکه این روحیه، برآمده از آموزه‌های فرهنگی-دینی ناظر به کرامت زن و مسئولیت اجتماعی است، کلید تبدیل یک رویداد به یک گفتمان ماندگار جهانی خواهد بود. اینگونه، الگوی سوم نه به عنوان یک نظریه محلی، بلکه به عنوان پاسخی جهان‌شمول به نیاز بشر برای تعادل ‌و رشد معرفی می‌شود.