استنباط نظام، یک ضرورت خطرناک است؛ این ضرورت از این حیث خطرناک است که اگر رها شود و روش برای استنباط نداشته باشیم استنباطی ژورنالیستی، سطحی و بی انضباط شکل خواهد گرفت و به دامان قیاس خواهیم افتاد.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم شامگاه چهارشنبه، ششم آذرماه، در همایش ملی فلسفه فقه نظام که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم برگزار شد، این همایش را مصداق بارز مذاکرت العلم خواند.
وی این همایش را برای ایجاد گفتمان و یا رفع برخی از ابهامات در خصوص فلسفه فقه نظام موثر دانست و افزود: مایه امید است که فرهیختگان با استفاده از مباحث این همایش گام های مهمی را بردارند.
آیت‌الله علیدوست بیان کرد: گاهی یک اصطلاح مطرح می شود و اختلافی در اطراف آن ایجاد می شود در حالی که منظور باحثین از آن اصطلاح یکی نیست و در خصوص فلسفه فقه نظام نیز چنین اتفاقی رخ داده است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم اظهار داشت: بحث اساسی وجود سیستم و نظام در ورای هزاران گزاره و مقاصد الشریعه و ابرقواعد و یا عدم وجود سیستم در شریعت مطهر اسلام است.
آیت‌الله علیدوست با بیان اینکه، نظام به معنای مقاصد شریعت اسلام نیست، ابراز کرد: نباید نظام را با تک گزاره ها، قواعد و ابر قواعدی مانند استصحاب اشتباه گرفت. نظام فقه انسجامی جدای از گزاره هاست که گزاره ها را به هم ربط می دهد و مجموعه ای را تشکیل می دهد.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم علیدوست عنوان کرد: برخی معتقدند در شریعت و فقه چیزی به عنوان نظام نداریم و در ورای گزاره ها هدف واحدی وجود ندارد. اشاعره و کسانی که همچون اشاعره می اندیشند و همه چیز جز چند گزاره را انکار می کنند، معتقد به نظام نیستند.
آیت‌الله علیدوست عنوان کرد: به دلیل عدم فهم کلام بزرگانی مانند زراره ،جمیل بن دراج و فضل بن شاذان در خصوص فقه نظام این بزرگان متهم به قیاس شده اند.
وی با اشاره به اینکه رویه فقیهان گذشته جز ابن ادریس و مقدس اردبیلی استنباطات اتمیک بوده است، اظهار کرد: شیخ انصاری در کتاب مکاسب به دنبال ارائه نظام معاملات نیست.
آیت‌الله علیدوست با بیان اینکه شهید صدر قائل به نظامات بود، ابراز کرد: شهید صدر تصریح می کند که فقیه باید به دو استنباط یعنی استنباط فقه الاحکام و فقه النظریات بپردازد.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به اینکه فقه النظریات بسیار به بحث نظامات نزدیک است، اظهار کرد: براساس نظر شهید صدر اگر استنباط اتمیک و استنباط با توجه به نظام باهم مخالف بود باید فقیه به فتوای صاحب نظر دیگری عمل کند.
آیت‌الله علیدوست با اشاره به اینکه شهید صدر معتقد به نظام و استنباط آن بود، عنوان کرد: با نظر شهید صدر ممکن است به سه استنباط اتمیک، استنباط نظام ها و استنباط کلان نظام ها برسیم.
وی افزود: غیر از گزاره ها، مقاصد و ابر قاعده ها، نظامی وجود دارد که سیستم اسلام را در مورد حوزه های مختلف مشخص می کند.
آیت‌الله علیدوست با اشاره به اینکه در جمهوری اسلامی در بخش قانون گذاری در مجموع نظامی تعریف نشده است، گفت: قانون گذران در مورد برخی از مواد قانون اساسی که مربوط به خانواده است محبور به ورود های مجدد شده اند.
وی افزود: مطمئنا در آینده ورودهای جدیدی به قوانین خواهد شد چرا که در پشتوانه قانون گذاری، نظامی وجود ندارد.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم افزود: استنباط نظام، یک ضرورت خطرناک است؛ این ضرورت از این حیث خطرناک است که اگر رها شود و روش برای استنباط نداشته باشیم استنباطی ژورنالیستی، سطحی و بی انضباط شکل خواهد گرفت و به دامان قیاس خواهیم افتاد.
کشف نظام از مهمترین محورهای فقه نظام است
حجت الاسلام والمسلمین خالد الغفوری نیز در این همایش، گفت: مقوله فقه نظام فی نفسه دارای ابهاماتی است و ضروری است که به این سوال پاسخ داده شود که کشف و استنباط نظام، بر اساس ابزار اصولی متعارف امکان پذیر است؟
وی افزود: در مرتبه اول باید به سراغ کشف نظام برویم؛ در کشف احکام شرعی متعارف منابعی وجود دارد ولی در کشف نظام منبعی چون وسایل الشیعه نداریم؛ به همین دلیل اشکال مهمی ایجاد می شود که راجع به چه چیزی صحبت می کنیم و این نظام را با چه منابعی کشف می کنیم؟
استاد حوزه تصریح کرد: مگر چه اندازه متون معتبری وجوددارد که بتوانیم در عرصه به کشفیات بپردازیم؟ ما نمی توانیم بگوییم که متون و منابع ما فراوان است ولی این منابع به حد معتنابه وجود دارد.
وی گفت: اولا متون مشتمل بر مفاهیم عام، حتی در عرصه های اعتقادی، کلامی، اخلاقی، اجتماعی و یا تشریعی که مرتبط به تبیین مفاهیم است بسیار مهم و مفید است و به ما کمک می کند که بتوانیم در این عرصه ورود جدی داشته باشیم.
حجت الاسلام الغفوری تصریح کرد: یک سری دیگر از متون دیگر وجود دارد که مبین اهداف کلان شریعت است که این متون در روایات و قرآن به شکل کثیری وجود دارد؛ پس این مساله یک نوع و بخشی از منابع است.
وی افزود: نوع سومی هم وجود دارد که مبین همان احکام جزیی و محدود و فرعی و خاص است که از همان متون می توانیم برای کشف این نظام بهره مند شویم که این مساله نیازمند یک منطق خاص است..
استاد حوزه تصریح کرد: منطقی به عنوان ظهور مجموعی وجود دارد که در علم اصول مورد بحث قرار می گیرد؛ این ظهور مربوط به مقاطع تشریعی است؛ فقها و مفسران و محدثان در این خصوص اظهار نظر می کنند؛ در مقابل منطق متعارف می توانیم منطق دیگری با عنوان ظهور مجموعی پیشنهاد دهیم که از مجموع این متون پراکنده می توانیم به یک معنای واحد برسیم.
وی با ذکر مثالی در خصوص ظهور مجموعی گفت: یکی از دلالت های متعارف، دلالت ایماء است؛ در این زمینه می توانیم به روایت مشهور امام علی(ع) در باب حکم حمل و رضاع اشاره کنیم.
حجت الاسلام الغفوری تصریح کرد: در همان فعالیت اجتهادی متعارف، در حین استنباط احکام فردی و جزیی، اگر اهداف بالادست در نظر گرفته شود، برداشت فقیه از روایات تغییر می کند؛ در مقدمه کتاب وسایل الشیعه، راجع به ولایت مباحثی مطرح شده است؛ تصور بسیاری از ارباب صنعت حدیث، این تعبیر ولایی به عنوان یک اصل اعتقادی مورد نظر قرار گرفته است در حالی که فهم صاحب وسایل متفاوت است؛بلکه این ولایت به معنای نظام و مدیریت جامعه در نظر گرفته شده است.
انتهای پیام/
منبع: حوزه
https://ihkn.ir/?p=14193
نظرات