بازنمایی زنان در قرآن/ مسأله زبان‌شناسی خصلت میان‌رشته‌ای دارد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، سومین جلسه از سلسله جلسات نقد کتاب با موضوع نقد کتاب «جنسیت و زبان قرآن» از سوی پژوهشکده زن و خانواده برگزار شد.

در این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین مجید دهقان، عضو هیئت علمی پژهشکده زن و خانواده به عنوان مؤلف و حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان ناقد حضور داشتند.

در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان با اشاره به این‌که کتاب جنسیت و زبان قرآن در سال ۹۴ چاپ شده، «جنسیت و زبان‌شناسی دینی»، «زبان‌شناسی فمینیستی کتاب مقدس»، «تحلیل لغوی واژه‌های جنسیتی قرآن» و «جنسیت و زبان عربی» را مباحث مطرح در این کتاب برشمرد.

وی اظهار کرد: دغدغه من در تألیف کتاب این بود که با توجه به تنوع نظریات درباره جنسیت، قرآن، زن، تعامل فرهنگ و زبان یک چشم‌انداز نظریه‌ای ارائه دهم. دومین هدف این بود که یک کار روش‌مند در این عرصه صورت گیرد.

عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده در بررسی زبان کتاب مقدس درباره زن بیان کرد: فمینیست‌هایی که در چشم‌انداز الهیات کار می‌کنند، بحث زبان کتاب مقدس و نیایش برایشان اهمیت دارد، به همین دلیل درباره زبان کتاب مقدس بسیار بحث کرده‌اند که آیا این زبان مردانه است یا خیر و در این‌باره مطالب زیادی عرضه کرده‌اند.

وی افزود: همچنین مشابه این بحث‌ها درباره قرآن، ادعیه و لسان رسمی و غیر رسمی نهادهای رسمی و غیر رسمی وجود دارد که در این‌باره کمتر کار شده است. به همین دلیل بخشی از نظریاتی که درباره زبان کتاب مقدس مسیحیان مطرح شده بیشتر از مطالب مرتبط با قرآن است.

حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان با اشاره به این‌که در بررسی قرآن به مثابه بین متنی بودن جای کار زیادی وجود دارد، تأکید کرد: قرآن متنی در فرهنگ شفاهی است. باید به جایگاه زبان در فرهنگ شفاهی و کتبی توجه کنیم.

وی با اشاره به مطرح شدن نام زنان مختلف در قرآن همانند همسر ابولهب، همسر نوح، همسر لوط، ملکه سباء و حضرت مریم(س) و… تأکید کرد: زنانی که در قرآن بازنمایی می‌شوند یا زنان تاریخ هستند یا زنان معاصر.

این استاد حوزه یادآور شد: زنان معاصر به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ ۱ – زنانی که در محیط مکه و مدینه حضور داشته‌اند و ۲ – زنان حقیقی، یعنی زنانی که ممکن است اکنون(در زمان نزول) حضور نداشته باشند؛ مثلا استفاده از واژه مؤمنات، مسلمات و… .

وی پاسخ به پرسش‌هایی همانند بازنمایی زنان در قرآن چگونه است؟ چرا زنان در خطابات قرآن غایبند؟ و غیبت زنان ناشی از ساختار مردسالار فرهنگ زمان است یا ساختار قرآن؟ را محور اصلی کتاب جنسیت و زبان قرآن بیان کرد.

در ادامه این نشست علمی حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان ناقد ضمن تشکر از تلاش‌های صورت گرفته برای تألیف کتاب جنسیت و زبان قرآن، با طرح این پرسش که زبان متون دینی زبان فرودستی بوده یا خیر؟ یعنی این متون شأن زنان را پایین آورده است؟ تأکید کرد: این موضوع در الهیات فمینیستی بسیار مطرح شده و آن‌ها تلاش کردند براساس همین موضوع کتاب‌های مقدس را مورد بررسی قرار دهند.

وی تصریح کرد: مسأله زبان‌شناسی دارای خصلت میان رشته‌ای آن هم میان‌رشته‌ای مضاعف است. یعنی در زبان‌شناسی این‌گونه نیست که تنها با یک مسأله‌ای روبرو باشیم بلکه با زبان‌شناسی، الهیات و… روبرو هستیم. همین میان‌رشته‌ای مضاعف بودن کار را بسیار دشوار می‌کند چون محقق باید نسبت به حوزه‌های مختلف تسلط داشته باشد.

این استاد حوزه با اشاره به این‌که در حوزه زبان‌شناسی با روش‌های مختلفی روبرو هستیم، تأکید کرد: در قرن بیستم با سه روش عمده صورت گرا، نقش گرا و شناختی روبرو هستیم. زبان شناسی از این جهت جای توجه دارد ولی چون میان رشته‌ای است سبب شده روش‌های دیگر نیز پیدا شود. لذا حوزه‌های بسیار متنوعی در مطالعات زبانی رخ داده است.

وی تصریح کرد: البته ما به عنوان یک محقق حوزوی نمی‌توانیم به یک جریان خاصی اتکا داشته باشیم. هر چند جریان‌های زبان‌شناسی مانعه‌الجمع هم نیست بلکه جریان‌هایی هستند که تلاش می‌کنند میان این‌ها تلفیق ایجاد کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین قائمی‌نیا با بیان این‌که به عقیده بنده نگاه اصلی در زبان‌شناسی باید نگاه به معنا باشد، گفت: مؤلف کار بزرگی کرده و استارت کار را زده است، ولی از روش‌هایی که بهره برده کافی نیست بلکه باید روش خود را توسعه دهند.

وی بهره‌گیری از دستاوردهای جریان‌ها، استفاده از زبان‌شناسی فرهنگی و انسان‌شناسی شناختی را از راهکارهای بهره‌گیری بیشتر از روش‌ها و جریان‌های دیگر برشمرد و یادآور شد: مؤلف چند گام را برداشته ولی تنها بحث این نیست که زبان قرآن، جنسیتی است یا خیر؟ بحث این است که اگر زبان، جنسیتی شد در چارچوب‌های فرهنگی مسلمانان چه تأثیری خواهد داشت.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تأکید کرد: کار باید از دو درگاه توسعه پیدا کند؛ ۱ – بهره‌گیری از روش‌های جدید و ۲ – توجه به حوزه روایات. این روش‌ها می‌تواند کمک کند. نتیجه این‌که موضوع بحث شما میان‌رشته‌ای است و می‌توان آن را تکمیل کرد.

حجت‌الاسلام والمسلمین دهقان در بخش دوم سخنان خود در پاسخ به نقدهای بیان شده، گفت: پژوهشگر به دلیل محدودیت زمان باید بر یک موضوع تمرکز داشته باشد و چون هدف اصلی پاسخ به پرسش بازنمایی زنان در قرآن بوده از بحث‌هایی همانند تأثیر زبان در فرهنگ خارج شده‌ایم.

وی ادامه داد: درباره روش‌ها هم معتقدم برخی از روش‌ها خطی است و برخی خطی نیست. بلکه حوزه‌های متنوعی دارند.

عضو هیأت علمی پژوهشکده زن و خانواده تصریح کرد: درباره ساختار و پیوست‌های کتاب نیز به نظرم منظم است، چون پرسش اصلی من درباره بازنمایی بوده است. استعاره زبانی در قرآن نیز خودش می‌تواند یک موضوع پژوهشی مستقلی باشد.

وی همچنین در ادامه سخنان خود به بقیه مطالب مطرح درباره شکل و محتوای کتاب جنسیت و زبان قرآن پاسخ داد.

انتهای پیام/

https://ihkn.ir/?p=19867