بیت کوین می‌تواند ثمن و مثمن واقع شود؟/ درباره بیت کوین باید به حکم حکومی عمل کرد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت الله محمدحسین ملک زاده، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس خارج فقه فضای مجازی که از سوی دبیرخانه مفتاح_اندیشه برگزار شد، با بیان این که رمز ارزها به اصطلاح فقهی متمول به حساب می آید یا خیر؟ بیان داشت: یعنی مالیت داشته باشد و به ملکیت نیز درآید. برخی معتقدند رمز ارزها و ارز رمزها اگر مال و دارایی باشند از قبیل دارایی معنوی هستند. درباره دارایی یا حقوق معنوی نیز دو صورت می توان بحث کرد؛ نخست، بگوییم عقلای عالم قائل به حقوق معنوی هستند بنابراین مورد پذیرش است. در حالی که درست است مورد تأیید عقلای عالم است ولی مشروعیت ندارد چون باید نظر عقلای عالم به امضاء شارع برسد تا حجیت داشته باشد. درباره امضاء شارع نیز حداقل بتوان از تقریر متوجه شد. ولی آیا در زمان معصوم(ع) حقوق معنوی وجود داشت؟ خیر چنین چیزی نبود. این راه عادی رسیدن به این موضوع بود و وقتی نمی توان از راه عادی برسیم باید از راه فوق العاده استفاده کنیم.

وی افزود: راه فوق العاده چیست؟ حکومت اسلامی و حکم حکومی است. یعنی حاکم اسلامی بنابر مصلحت – دفع مفسده یا جلب مصلحت – امت اسلامی حقوق معنوی را بپذیرد و درباره آن احکامی صادر کند. ولی آیا ولی فقیه می تواند حق تازه ای به عنوان حق معنوی ایجاد کند؟ خیر نمی تواند. ولی فقیه می تواند یک سری احکام و قوانینی بر حقوق معنوی مترتب می شود را جعل کرده و به عنوان حکم حکومی انشاء کند ولی نمی تواند حق تازه ای به اسلام اضافه کند.

آیت الله ملک زاده تأکید کرد: درباره رمز ارزها و بیت کوین ممکن است به این نتیجه برسیم که از طرق عادی فقهی شرعی نمی توانیم به عنوان یک دارایی و متمول بپذیریم ولکن می توان در یک شرایط خاص و براساس قیود متعلق حکم حاکم اسلامی و ولی فقیه قرار گرفته و از آن بتوان استفاده کرد. برای نمونه کارشناسان بگویند برای دور زدن تحریم ها باید بیت کوین را پذیرفت. یا ولی فقیه بگوید بر فرض بخواهیم تحریم ها را به وسیله بیت کوین دور بزنیم نیازی نیست همه مردم درگیر آن شوند بلکه کافی است دستگاه های امنیتی و یا اقتصادی به این موضوع بپردازند و… .

وی درباره چرایی اهمیت متمول بودن یا نبودن رمز ارز و یا بیت کوین اذعان داشت: این موضوع اگر بخواهد یکی از عوضین(ثمن و مثمن) باشد باید متمول باشد. یعنی مالیت و ملکیت داشته باشد. نسبت مال و ملک نیز عموم و خصوص من وجه است. این که چیزی مالیت نداشته باشد می تواند به دو مطلب استناد داشته باشد. نخست، بخاطر خست است مانند مگس که بی ارزش است. دوم، به خاطر قلت است، مانند یک دانه گندم که کم است. ملکیت نیز یعنی چیزی که برای فرد باشد هر چند ارزش چندانی نداشته باشد. نتیجه بحث این که اگر رمز ارزها یا بیت کوین بخواهد ثمن یا مثمن واقع شود باید مالیت و ملکیت داشته باشد. چون متمول می خواهیم. درباره رمز ارزها و بیت کوین نیز باید مال مملوک را بتوان اثبات کنیم.

وی اضافه کرد: به چه چیزی مال می گوییم؟ حق این است که مال نیز مانند پول یک عنوان عرفی است. باید دید عرف به چه چیزی مال می گوید؟ البته می دانیم مال از عناوین و مفاهیم عرفیه ای است که ممکن است شریعت مقدسه برای آن احکامی جعل کرده و با جعل احکام، حدود و ثغوری قرار داده و احیاناً مالیت مورد خاصی را از آن گرفته باشد مانند خمر. خمر در دنیا مال است، ولی شریعت مقدسه آن را حرام اعلام می کند. با این کار هر نوع تصرفی از جمله بیع خمر را حرام اعلام می کند به همین دلیل در جامعه اسلامی مالیت خود را از دست می دهد. این موارد استثنایی است. به جز موارد استثنایی شناخت مال دایر مدار عرف است.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم با طرح این پرسش که عرف درباره مال چه می گوید؟ تصریح داشت: عرف می گوید هر چیزی که منفعت مقصوده عندالعقلا داشته باشد، مال است. از نظر اسلامی بخواهیم بگوییم مال در حقیقت منفعت محلله مقصوده عند العقلا است. پس از آن که حیازت شد ملک هم می شود. البته ملکیت تنها از راه حیازت نیست بلکه از راه تولید، بیع و… نیز رخ می دهد. حتی می توانیم ملکیت را مقداری توسعه داده و لااقل حق اختصاص را نیز مطرح کنیم.

وی خاطرنشان ساخت: آیا رمز ارز و بیت کوین حق اختصاص و مالکیت است؟ بله چنین خصوصیتی دارد. درباره مملوکیت بعداً بحث می کنیم ولی درباره حق اختصاص بیت کوین شکی نیست. فناوری بلک چین در بیت کوین این ویژگی را دارد چون کسی نمی تواند در حق اختصاصی شما ورود کند.

آیت الله ملک زاده گفت: در مالیت رمز ارزها چه کنیم؟ گفتیم مالیت زمانی محقق می شود که فرد در قبال چیزی مال پرداخت کنند هر چند دانه یک گندم باشد. می توانیم رمز ارزها و بیت کوین را مال بدانیم؟ آیا از نظر مردم می تواند ثمن و مثمن واقع شود؟ بله می تواند. حداقل در محدوده خاصی این گونه است. یعنی با آن خرید و فروش می شود. وقتی این گونه شد می توانیم بگوییم رمز ارزها مال است و حتی اگر نتوانیم بگویم ملک است لااقل حق اختصاص وجود دارد. لذا بیت کوین از باب شروط عوضین شرط اولیه و بسیار مهم این که بتواند ثمن یا مثمن واقع شود را دارد.

وی ادامه داد: نکته دیگر این که برخی می گویند رمز ارزها و بیت کوین خارجی وجود ندارد در حالی که یکی از شروط عوضین این است که قدرت بر تسلیم آن وجود داشته باشد. آیا می توانیم تحویل بدهیم یا خیر؟ اساساً نکته همین است که وقتی به این موضوع می خواهیم بپردازیم باید فضای مجازی را به رسمیت بشناسیم؛ فضای مجازی یا در عرض فضای حقیقی یا در امتداد فضای حقیقی است. چه کسی می گوید وقتی مطلبی در کامپیوتر نوشته می شود از فضای حقیقی خارج می شود؟ مگر مطلبی که در کاغذ نوشته می شود از فضای حقیقی خارج می شود؟ همچنین نسبت به رمز ارزها و بیت کوین در ظرف و فضا خود قدرت بر تسلیم وجود دارد. بیت کوین مانند انتقال یک اعتبار است. لذا می توانیم بگوییم قدرت بر تسلیم نسبت به بیت کوین وجود دارد و مانعی درباره آن نیست. البته درباره محلله بودن یا نبودن رمز ارزها هنوز جای بحث وجود دارد و اگر محلله نباشد از مالیت نیز می افتد. ولی فعلاً بر فرض این که دلیلی بر منع آن نداریم، بحث می کنیم. بنابراین رمز ارزها می تواند ثمن و مثمن واقع شود.

انتهای پیام/