تبیین بنیادهای ساختار سیاسی اسلام از سوی اهل‌بیت(ع)/ از دیدگاه اسلام تفاوت‌های طبیعی منشأ امتیازات اجتماعی نیست

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله محسن اراکی، عضو شورای عالی حوزه علمیه در درس خارج «فقه نظام سیاسی» به بررسی موضوع عدل اقتصادی پرداخت که در ادامه چکیده متن آن را ملاحظه می‌‌‌‌‌‌کنید؛

تفاوت‌های طبیعی منشأ امتیاز نیست مثلا اگر عده‌ای رنگ پوستشان نوع خاصی باشد و یا از منطقه جغرافیایی خاصی باشند، امتیاز خاصی بر دیگران ندارد که گفته شود چون پوستشان سفید است -مثلاً- مسئول شوند یا از بیت‌المال بهره بیشتر ببرند.

بله؛ خواهیم گفت که ممکن است تفاوت‌ها منشأ تنوع در کار در جامعه باشد، یعنی استعدادهای یک فرد مشخص کند که چه کاری را این شخص انجام بدهد و چه کاری را شخص دیگری انجام بدهد؛ لذا مثلاً یکی هنرمند خوبی است و چون هنرمند خوبی است نمی‌توان گفت باید مسئول اداره کشاورزی شود! بلکه هرکس باید بنا بر استعدادی که دارد، کار مطابق با آن استعداد را انجام دهد.

به هرحال تفاوت‌های طبیعی منشأ امتیازات اجتماعی نیست؛ اما اگر تفاوت‌های طبیعی باعث شد که کسی در کار خاصی بهتر باشد، آن کار را به او می‌سپارند. دلیل این مطلب آیات و روایت متعددی است که اشاره می‌کنیم: یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره­ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ گرامی‌ترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است(سوره حجرات/۱۳). عبارت إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ نشان دهنده این است که تفاوت‌های طبیعی منشأ و ملاک امتیاز نیست!

در آینده خواهیم گفت ملاک امتیاز در اسلام چیست؛ مثلاً علم یک ملاک امتیاز است، خداوند در قرآن می‌فرماید: هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ آیا کسانی که می‎دانند با کسانی که نمی‌دانند یکسان‌اند؟(سوره زمر/۹)؛ بنابراین ملاک‌های امتیاز و برتری، ملاک‌های منطقی و برهانی است؛ نه ملاک‌های طبیعی.

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لَا أُضِیعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْضٍ خداوند، درخواست آنها را پذیرفت (و فرمود:) من عمل هیچ عمل‌کننده‌ای از شما را، زن باشد یا مرد، ضایع نخواهم کرد؛ شما همنوعید و از جنس یکدیگر! عبارات أَنِّی لَا أُضِیعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى نشان دهنده این است که کسی به خاطر جنسیت عمل او ضایع نمی‌شود و به دلیل التزامی دلالت دارد بر اینکه جنسیت، ملاک در ارزش عمل نیست.

آیات دیگری هم در این خصوص وجود دارد که به جهت اینکه تطویل بحث نشود به همین مقدار اکتفا می‌کنیم. در تفسیر قمی آمده است: قوله (إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ) وهو رد على من یفتخر بالأحساب والانساب، وقال رسول الله یوم فتح مکه: «یا أیها الناس أن الله قد أذهب عنکم بالاسلام نخوه الجاهلیه وتفاخرها بآبائها ان العربیه لیست باب ووالده و إنما هو لسان ناطق، فمن تکلم به فهو عربی. الالتکم من آدم وآدم من تراب واکرمکم عند الله اتقاکم». (تفسیرالقمی؛ ج۲،ص۳۲۲)

رسول خدا در خطبه ای که در حجه الوداع در وسط ایام تشریق در عرفات خواندند فرمودند: که در حجه‌الوداع حضرت رسول در دو جا بلکه در سه جا خطبه خواندند: در منا، عرفات و غدیر که در این سه جا پایه‌های سیاسی نظام اسلامی را مطرح کرده و مهم‌ترین سخن حضرت در هر سه جا در خصوص اهل‌بیت و نقش آنها در نظام سیاسی و تبیین بنیادهای ساختار سیاسی در جامعه اسلامی بوده است. در آن خطبه حضرت فرمودند: أیها الناس إن ربکم واحد و إن أباکم واحد کلکم لادم و آدم من تراب (ان اکرمکم عند الله أتقاکم) و لیس لعربی على عجمی فضل إلا بالتقوى. به تحقیق پروردگارتان یکی است و پدرتان نیز یکی است، همه شما از آدم و او نیز از خاک بود، «هر آینه گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست» برای هیچ فرد عربی بر عجمی فضیلتی نیست مگر به پرهیزگاری.

حسین بن سعید اهوازی نقل می‌کند: امام باقر(ع) فرمود: شخصیت انسان در دین‌داری اوست، حسب و نسب او در خلق‌وخوی اوست، کرامت او در تقوای اوست و همانا تمامی انسان‌ها به طور مساوی از نسل حضرت آدم هستند. این را در علم‌الاجتماع توضیح خواهیم داد که چگونه هویت انسان را دین او شکل می‌دهد.

در روایت معروف ابی حمزه ثمالی آمده است: و أذهب بالإسلام ما کان من نحو الجاهلیه وتفاخرها بعشائرها و باسق أنسابها فالناس الیوم کلهم أبیضهم و أسودهم و قرشیهم و عربیهم و عجمیهم من آدم و ان آدم خلقه الله من طین وإن أحب الناس إلى الله یوم القیامه أطوعهم له و اتقاهم؛ خداوند به واسطه اسلام، تکبرو فخرفروشی خانوادگی و نسب‌های والا را از بین برد، در نتیجه، امروز همگی از سپید پوست و سیاه‌پوست و عرب و عجم، از آدم(ع) هستند و خدا نیز آدم را از گل آفرید و محبوب‌ترین مردم در پیشگاه خدای در روز قیامت، کسی است که بیش از همه از خداوند اطاعت کرده و باتقواتر بوده است.

انتهای پیام/