آیت الله حکیم، انسان شناسی را از مؤلفه های مبنایی برای تنظیم قوانین الهی برای انسان ها دانست و اظهار داشت: بدون انسان شناسی همه جانبه و عمیق این برنامه ها با آسیب مواجه می شوند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت الله سید منذر حکیم، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در دومین جلسه مدرسه تابستانه مفتاح_اندیشه ۲ که به همت مؤسسه علوم اسلامی و مطالعات اجتماعی مفتاح_اندیشه برگزار می شود، تشکیل نظام اسلامی را مهم ولی اجرای احکام و فرهنگ اسلامی در این نظام را مهم تر دانست و تأکید کرد: شهید صدر معتقد بود نظام اسلامی اگر همانند دنیای غرب و شرق اجرا شود جواب نمی دهد بلکه باید در بستر و محیط مناسب اجرا شود. برای نمونه اگر نظام اسلامی دارید باید اخلاق اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و… را داشته باشید.
وی مشکل جامعه را در سوء برداشت و بینش نامناسب نسبت به موضوعات دانست و تصریح داشت: بسیاری از مسائل بدون دلیل وارد جامعه شده و عرف می شود. ما هم در برنامه و هم در اجرا مشکل داریم. برای نمونه ممکن است فیلم نامه خوب باشد ولی اجرا بد باشد و این فیلم نامه را زیر سؤال می برد. گاهی اجرای ناقص بدتر از اجرا است. به همین دلیل برخی شبهه می کنند اگر حکومت سوسیالیستی، کاپیتالیستی و یا امانیستی داشتید که به اسم دین نبود بهتر بود از این‌که به نام اسلام و تشیع خیلی از چیزها را ناقص به جامعه ارائه دهید و آبروی دین را ببرید. لذا معتقدند دین را نباید وارد زندگی کرد.
آیت الله حکیم در مقام پاسخ به شبهه فوق، نظریه خلافت قرآن را مورد استناد قرار داد و عنوان داشت: قرآن براساس این نظریه رابطه ها را تنظیم می کند و براساس این رابطه‌ها است که به یک ساختار و یک نظام جدید خواهیم رسید. برای نمونه میان انسان زاهد با انسانی که تظاهر به زهد می‌کند، فرق بسیار است. انسان متظاهر به زهد شاید حریص‌ترین انسان‌ها باشد.
وی افزود: براساس آیه(هدی للمتقین) تلاش قرآن تربیت انسان با تقوا است لذا یک نگاه جامع به انسان با تقوا و یک نگاه جامع به جامعه با تقوا دارد. بهترین تعریف در این خصوص را در خطبه متقین می بینیم. به همین خاطر رفتارها در سالم سازی محیط و موفقیت نظام تأثیرگذار است و روابط و نتایج را متفاوت می کند. میان انسان و جامعه ای که از آسیب به دور است با جامعه ای که آسیب ها را نادیده می گیرد، غرق در آسیب است و آن را ساده می بینید بسیار تفاوت است. یعنی گاهی جامعه ای غرق در گناه است و حتی آن گناهان را توجیه می کند و این یک معضل جدی در رفتار سیاسی، اقتصادی، خانوادگی و… محسوب می شود.
این استاد حوزه، تضییع شدن حق با رنگ قانونی دادن به حق تضییع شده را متفاوت توصیف کرد و گفت: بزرگترین آسیب این است که قانون را ضد قانون و ضد قانون را قانونی جلوه دهیم. در این صورت نمی توانیم انتظار داشته باشیم که برکات نازل شود.
آیت الله حکیم، انسان شناسی را از مؤلفه های مبنای برای تنظیم قوانین الهی برای انسان ها دانست و اظهار داشت: بدون انسان شناسی همه جانبه و عمیق این برنامه ها با آسیب مواجه می شود. خدای متعال نیز تمامی مصالح انسان را در نظر گرفته و قانون وضع می کند. چون صالح ترین قانون برای انسان بدون دانستن خصوصیات و ویژگی های او در اجرا موجب آسیب هایی خواهد شد.
وی ادامه داد: انسانی که به عمق وجود خود پی نبرده باشد به عمق وجود، توانایی ها، امکانات و ترقی جامعه نیز پی نبرده است و فقط قانون دیکته شده ای را اجرا می کند که صرفاً یک معنای تحت اللفظی از آن خواهد داشت. دلیل این که شریعت احکام اولیه و ثانویه و یا احکام حرج و اضطرار را قرار داده چیست؟ چون متغیرهای فرد و جامعه را در نظر گرفت.
این استاد، مهم ترین حکم اسلامی و اساس دین را ولایت برشمرد و گفت: بدون ولایت دین کان لم یکن است، یعنی بدون آن احکام دیگر ارزش نداشته و اعمال مقبول نیست.
آیت الله حکیم، خداشناسی را نیز در پرتوی انسان شناسی عنوان کرد و به روایت «من عرف نفسه فقد عرف ربه» اشاره و در تشریح آن تأکید کرد: یک دیدگاه می گوید چون معرفت نفس محال است، پس معرفت خدا محال است. نظر دیگر می گوید معرفت نفس واجب است، یعنی تا زمانی که خود را نشناسیم، خدا را نخواهیم شناخت. چون معرفت خدا واجب است، لذا یگانه راه رسیدن به خدا معرفت نفس است. به همین دلیل معرفت نفس نیز واجب بوده و بدون آن به هیچ جایی نمی رسیم.
وی اضافه کرد: براساس دیدگاه دوم مخاطب قرآن، انسان و نفس او است. قرآن نیز معرفت نفس را واجب می داند چون تربیت انسان با شناخت نفس محقق می شود. همچنین معرفت نفس برای اجرای قانون تأثیرگذار است به همین دلیل باید قبل از اجرای قانون چه برای مرحله کودکی، چه جوانی و چه سالمندی خودشناسی داشته باشیم. قرآن در فضای خودشناسی قانون را به ما ارائه می دهد و در این فضای اسلامی درک می کنیم که دوای درد ما چیست. سپس در نحوه اجرا، بهترین اجرا را خواهیم داشت. نظام اسلامی برای تربیت انسان است. به همین دلیل به اندازه ای که انسان را می شناسیم و درک می کنیم، قانون را خواهیم فهمید و در اجرای صحیح آن نقش ایفا خواهیم کرد.
این استاد حوزه با تأکید بر این که حکم فقیهی که انسان شناس است با فقیهی که تنها ظواهر آیات و روایات را می بیند، بسیار تفاوت دارد، گفت: در تاریخ نقل شده امام(ع) به فردی حکمی می دهد و در همان موضوع به فرد دیگر حکمی جدا می دهد. وقتی از ایشان می پرسند چرا در مورد یک موضوع چندین حکم جداگانه دادید، امام(ع) خصوصیت افراد مختلف را بیان می کند که این ها موجب تبدل موضوع می شود و گاهی موضوع واحد است، اما چون هدف حفظ مجموعه است باید اختلاف بین افراد ایجاد شود که دشمن نفهمد شما یک مجموعه هستید و با این عمل دشمن احساس می کند که متفرق هستید، لذا این احساس تفرق، حافظ شماست.
وی یادآور شد: بحث ثابت و متغیری که درباره انسان، قوانین حاکم بر او و قوانین فقهی وجود دارد، معنایش این است که شارع مقدس انسان و وضعیت های او را در طول زندگی از قبل تولد تا پس از زندگی با نگاه به آخرت را در نظر داشته و متناسب با آن حکم می دهد؛ یعنی عاقبت را در نظر می گیرد و می گوید برای رسیدن به آن عاقبت در دنیا باید این حکم را اجرا کنید. پس انسان شناسی، مسیرشناسی، عاقبت شناسی و… با یک دیگر در قوانین مختلف حضور خود را نشان می دهند.
آیت الله حکیم با اشاره به این که قوانین براساس نیازهای افراد ایجاد می شود، خاطرنشان ساخت: اگر انسان شناسی، نیاز شناسی و نیاز سنجی درستی داشته باشیم در فهم و اجرای قانون نیز پیشرفت جدی خواهیم داشت. چون اصل نخست و مبنای انسان شناسی شناخت زیرساخت های قوانین است. شهید صدر نیز در نظریه خلافت، انسان را به عنوان خلیفه الله معرفی می کند، چون معتقد است اگر انسان خود را خلیفه الله نداند رها و بی ضابطه خواهد بود.
وی افزود: حب ذاتی که خدا در درون انسان قرار داده هم سبب تربیت و هم سبب سقوط او می شود. خدا معتقد است حب ذاتی سبب حفظ انسان از گرفتار شدن در این دنیا می شود به همین دلیل به او وعده عاقبت و سرانجام خوبی نیز داد. حب ذات می تواند انسان را از دنیا رهانده و آخرت‌نگر کند اما کسی که حب ذات دارد ولی آخرت را نمی بیند در همین دنیا گرفتار شده و سقوط می کند. یعنی اگر معرفت، دانش و بینش ما نسبت به خودمان کوچک باشد منحرف می شویم.
این استاد در پایان سخنان خود تصریح کرد: اگر فرزند نیز به گونه ای تربیت شود که احساس ذلت نکرده و عزت نفس پیدا کند، به سمت گناه کشیده نشده و ذلیل گناه نمی شود چون خودش را بزرگتر از آن می بیند.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=6517
نظرات