تحقیقات نشان می دهد توافق و هماهنگی پسران و دختران بر سر معیارهای جاری در جامعه بیش از توافق آن ها بر سر معیارهای دینی در ازدواج مؤثر است، یعنی هر دو جنس معیارهای سطح اول اسلامی را در اولویت دوم خود قرار می دهند. البته «معیار پاکدامنی» که ریشه در فرهنگ دینی و اسلامی آنان دارد در رأس معیارهای آنان است.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، سیدرضا موسوی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بافت در مقاله «همسرگزینی؛ بررسی تطبیقی معیارها در اندیشه اسلامی» دیدگاه های جوانان کرمان درباره این موضوع را مورد بررسی قرار می دهد و می نویسد: هدف پژوهش بررسی معیارهای پذیرفته شده برای همسرگزینی و تطبیق آن با معیارهای توصیه شده بر اساس آموزه‌های دینی است. بدین منظور با مراجعه به آیات و روایات معیارهای توصیه شده در شرع مقدّس برای یک ازدواج سالم و موفق استخراج گردید.
وی نخست معیارها را این گونه تشریح می کند؛
معیارهای همسرگزینی در اندیشه اسلامی
معیارهای ازدواج به معیارهای اولیه(بایسته) و ثانویه (شایسته) تقسیم می شود. برخورداری از معیارهای اولیه در هر زمان و مکانی ضروری است، ولی ملاک‌های ثانویه بر حسب شرایط زمانی و مکانی قابل تغییر و بازنگری است و پس از وجود ملاک های اولیه اهمیت می‌یابد.
نخست، ملاک‌های اولیه و بایسته
ایمان: رسول خدا(ص) می‌فرمایند «اگر کسی به عنوان خواستگاری به نزد شما آمد که خُلق و دینش را می پسندید با او ازدواج کنید و اگر به این دستور عمل نکنید فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد.»
حُسن خلق: مردى به امام رضا(ع) نوشت «یکى از بستگانم از دخترم خواستگارى کرده ولى او دارای اخلاق بدی است چه کنم؟ حضرت فرمودند: اگر بد خلق است دخترت را به ازدواج او درنیاور.»
پارسایی: سومین صفت لازم برای یک همسر مناسب برخورداری از تقوا در حدی است که همسر از گناهانی مانند زنا و شراب‌خواری اجتناب کند و به طور علنی و آشکار مرتکب گناهان دیگر نشود.
پاکدامنی: پاکدامنی زن او را از خیانت به کانون خانواده و همسر خویش حفظ می‌کند و پاکدامنی مرد او را از نگاه هوس‌آلود به نامحرمان و از خیانت به حریم خانواده و همسر بازمی‌دارد. حضرت صادق(ع) می‌فرمایند «کفو بودن در این است که عفیف بوده و از امکانات اقتصادی نیز برخوردار باشند.»
هوشمندی: همسر عاقل امکانات خانواده و شرایط و اوضاع زندگی را خوب درک می‌کند، توقّعات بیجا و بلندپروازی ندارد تا همسرش را در فشار قرار دهد. بیشتر اختلافات خانوادگی معلول جهالت و نادانی زن و شوهر یا یکی از آن‌هاست. همسر عاقل گذشت و بردباری دارد و با بهانه‌های کوچک زندگی را متلاشی نمی‌سازد. امام علی(ع) می‌فرمایند «با انسان احمق و نفهم ازدواج نکنید؛ زیرا معاشرت با او بلایی است عظیم و فرزندانش نیز ضایع خواهند شد.»
همتایی فرهنگی: همتایی و تناسب فرهنگی یعنی آن دو به طور نسبی از یک دیدگاه و نگرش در مسائل گوناگون زندگی(سیاسی، مذهبی و ارتباط با دیگران) برخوردار باشند. هنجارها و ارزش های پذیرفته شده آن دو در شیوه ارتباط، استفاده از ابزارها و رسانه های تصویری نوین، شنیدنی ها و دیدنی ها و چگونگی گذران اوقات فراغت و مانند آن نسبتاً برابر باشد و یا نحوه تربیت یکى از زن و شوهر بر خلاف دیگرى نباشد مثل آنکه شوهر در خانواده اى بزرگ شده و در اجتماعى تربیت یافته باشد که کلمات خشن و تند و زننده زیاد به کار مى رفته و او هم به آن سخنان عادت کرده است، ولى زن در محیط و خانواده اى متین و مؤدّب بزرگ شده باشد که در تمام مدت عمرش آن‌گونه سخنان به گوشش نخورده و فکر نمی کرده که ممکن است چنین کلماتی از دهان انسانى خارج شود.
سلامت جسمی: مقصود از «سلامت جسمی» این است که طرف مقابل دارای بیماری مزمن و حادی همچون جذام، پیسی، ایدز و مانند آن نباشد. نیز از اندام سالمی برخوردار باشد. اگر احیاناً کسی بخواهد این صفت را نادیده بگیرد باید با منطق قوی و خواست ایمانی این کار را انجام دهد تا مبادا پس از ازدواج بگوید «اشتباه کردم» چرا که جبران خطای ازدواج‌های غیرعاقلانه بسیار سخت، پرهزینه و طاقت‌فرساست.
سلامت جنسی: زوجین باید از سلامت جنسی برخوردار باشند زیرا امروزه مسلّم شده علت بسیاری از آشفتگی های روانی، لغزش های اخلاقی، خیانت ها، شکست های زندگی زناشویی، ناسازگاری ها، بدخلقی ها، خلاف‌کاری ها و حتی جنایات بی‌توجهی به مسائل جنسی است.
اصالت خانوادگی: معیارهای همسرگزینی دو قسم است؛ معیارهایی که باید آن ها را در شخص مقابل و همسر آینده جست‌وجو کرد و معیارهایی که باید آن ها را در خانواده وی یافت زیرا خانواده در شکل‌گیری شخصیت انسان نقش بسزایی دارد. ندیدن شخص در متن خانواده خطای بزرگی است. اگرچه ممکن است انسانی با تأثیرپذیری از سایر عوامل تربیتی، اثر تربیتی و فرهنگی خانواده اش را کم‌رنگ و یا بی‌اثر کند اما استثنا قاعده نیست. قرآن کریم می فرماید «از زمین خبیث و شورهزار جز محصولى اندک و بىفایده بیرون نمىدهد.»
البته رعایت این اصل برای کسانی الزامی است که خود در خانواده ای اصیل رشد یافته باشند وگرنه برای کسی که خانواده‌اش از اصالت لازم برخوردار نیست اشکالی ندارد با دختری از خانواده مشابه ازدواج نماید.
دوم، ملاک‌های ثانویه و شایسته
زیبایی: زیبایی و جذّابیت ظاهری یکی از ملاک‌های مهم در پیوند ازدواج و استمرار آن است. جذّابیت و کشش زیبایی یک خصوصیت طبیعی است که در متون اسلامی شواهدی بر آن وجود دارد مانند «خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد.» بر اساس تعالیم اسلام نگاه به چهره و اندام جنس مخالف در صورتی که قصد لذتی در آن نبوده و برای ازدواج باشد نه تنها مجاز شناخته شده بلکه مورد تأکید قرار گرفت.
فرزندآوری: از دیدگاه اسلام هرچند جذّابیت ظاهری حایز اهمیت است ولی برخی ملاک‌های دیگر مانند دین‌داری و فرزندآوری بر آن ترجیح دارند. بنابراین اگر معلوم شود که شخصی فرزندآور نیست هر چند زیبا باشد از شرایط قابل قبول برخوردار نخواهد بود. زیرا یکی از اهداف مهم ازدواج تولید و پرورش فرزند است و از نیازهای مهم روانی انسان تعلّق و پیوستگی به ویژه با فرزند است.
هم‌کفوی: کفویت و همسان‌گزینی در انتخاب همسر به عنوان یک قاعده جهانی همسرگزینی پذیرفته شده است. همسانی در مکان زندگی و تولّد، طبقه اجتماعی، صفات اخلاقی و ویژگی‌های روان‌شناختی، مذهب و دین، سن و سال و ویژگی‌های فرهنگی و نژادی مورد تأکید بیشتر محققان قرار گرفته است. در تبیین روان‌شناختی این قاعده می‌توان گفت: در مرتبه نخست همسانی موجب جذب افراد به یکدیگر به سبب برانگیخته شدن عواطف مثبت آنان می‌شود. در مرتبه دوم همتایی بیشتر موجب سازگاری بیشتر است.
البته باید توجه داشت که مفهوم «کفویت» و همسان همسری نسبی است و دارای مراتب متعدد است. بنابراین باید همتایی دو نفر در جمع‌بندی همه ملاک ها در نظر گرفته شود. ممکن است کسی نسبت به همسرش در جنبه‌هایی بالاتر باشد در حالی که همسر وی در جنبه‌های دیگری از او بالاتر است.
سوم، ملاک‌های عرفی گزینش همسر
«سلامت ظاهری و جسمانی فرد، تفاوت سنّی، زیبایی چهره و اندام، توانایی باروری و رنگ پوست» ملاک‌های جسمانی، «هوشمندی و همگونی زن و شوهر، تحصیلات، تشابه در نگرش‌ها، عواطف و شخصیت و ملاک‌های رفتاری و اخلاقی» ملاک روان‌شناختی، «توانایی اداره خانواده، نوع شغل، میزان ثروت و درآمد بالا، برای مرد، و کم هزینه بودن، توانایی کافی برای انجام کار و اداره خانه، برای زن» ملاک اقتصادی، «ازدواج درون‌دینی و همسانی طبقات اجتماعی» ملاک اجتماعی و «ملاک‌های خانوادگی مانند ازدواج با خویشاوند یا بیگانه، وضعیت خانوادگی همسر، مانند نظر مثبت یا منفی اعضای خانواده درباره یک فرد» بخشی از ملاک های همسرگزینی عرفی به شمار می‌آید.
تناسب سنّی: رشد عقلی، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی انسان لزوماً با سن تقویمی و شناسنامه‌ای او هماهنگ نیست. بنابراین نباید تناسب سنّی را یک شرط ضروری و الزامی برای تفاهم بین زن و مرد در نظر گرفت، به شرطی که معیارهای دیگری که از ویژگی‌های مهم یک فرد رشد یافته است، مورد توجه قرار گیرد.
همتایی در تحصیلات: بهتر آن است که زن و شوهر از نظر معلومات و تحصیلات علمی زیاد با هم فاصله نداشته باشند تا تفاهم بیشتری در زندگی زناشویی وجود داشته باشد. این ویژگی را باید با ویژگی‌های دیگر بررسی کرد به این معنا که اگر مثلاً زن دارای تکبّر و غرور بی‌جاست و کم‌ظرفیت است، نباید سواد و تحصیلاتش بیش از مرد باشد زیرا حتماً مشکلات فراوانی در زندگی‌شان به وجود خواهد آمد. اما اگر عاقل و متواضع باشد احتمال بروز این مشکل‌کمتر است.
تناسب در وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی خانواده: داشتن شغل و امکان تأمین معاش خانواده از معیارهای اصولی است که هر مردی هنگام ازدواج باید دارا باشد. بنابراین شروع زندگی با مردی که کار ندارد، تنها به امید آنکه در آینده شغلی خواهد داشت، چندان منطقی نیست. نکته مهم دیگر این که خانواده دختر و پسر باید از نظر طبقه و وضع اقتصادی ـ اجتماعی همسان باشند تا سازگاری بیشتری را در کنار هم تجربه کنند.
شغل: هر مرد باید به کاری اشتغال داشته باشد تا مخارج خود و خانواده اش را تأمین کند. اما دختر باید توجه داشته باشد که هر شغلی آثار و لوازم خاص خود را دارد. برخی شغل‌ها پردرآمدند و بعضی کم‌درآمد. باید توجه کرد که هر شغلى الزاماتى دارد که چارهاى جز پذیرش آن ها نیست.
تناسب روحى و روانی: روان‌شناسان و مشاوران خانواده معتقدند زنان و مردانی که از لحاظ عواطف، حجم فعالیت و توان، درون‌گرایی و برون‌گرایی، سردی و گرمی مزاج و مانند آن وضعیتی معمولی دارند مانع خاصی برای ازدواج با یکدیگر ندارند اما ازدواج پرتوان یا بیش‌فعال با کم‌تحرّک و سنگین، برونگرا و اجتماعی با درونگرا و مُنزوی، پرهیجان با سرد مزاج و مانند آن مشکلات فراوانی(از جمله، بدبینی، غرور، تحقیر، دل‌زدگی، و افسردگی) به دنبال دارد.
نتیجه گیری
نویسنده پس از بیان معیارها، نتیجه تحقیقات میدانی خود را این گونه عنوان می کند: در بررسی اولویت معیارها بین پسران و دختران در هر دو جنس چهار معیار «تناسب در پاکدامنی، تناسب در بهره هوشی، همتایی تحصیلی و تناسب شغلی» در ردیف‌های اول تا چهارم قرار دارد. دیگر معیارها با دو سه رتبه اختلاف در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد. تناسب ظاهری از دیدگاه هر دو جنس در آخرین ردیف قرار دارد. با توجه به این دو نوع دسته‌بندی می‌توان گفت: توافق و هماهنگی پسران و دختران بر سر معیارهای جاری در جامعه بیش از توافق آن ها بر سر معیارهای دینی است؛ یعنی هر دو جنس معیارهای سطح اول اسلامی را در اولویت دوم خود قرار داده‌اند. نکته قابل تأمّل آن که اگرچه جوانان تمام معیارهای دینی را در اولویت انتخاب خود قرار نداده‌اند اما «معیار پاکدامنی» که ریشه در فرهنگ دینی و اسلامی آنان دارد در رأس معیارهای آنان است.
پیشنهادها
وی همچنین با توجه به یافته‌های تحقیق و به منظور نزدیک کردن معیارهای مطرح جوانان با معیارهای دینی پیشنهاد می دهد:
۱ – تشکیل خانواده بر اساس الگوی انسان‌محور و غربی که خدا و معاد و ارزش‌های اخلاقی در آن انکار می‌شود نمی تواند به تحکیم خانواده کمترین کمکی بنماید. بنابراین با ایجاد تسهیلات همه‌جانبه برای ازدواج جوانان در ایران اما بدون توجه به معیارهای همسرگزینی و زمینه های اسلامی تحکیم خانواده و روابط زناشویی نمی‌توان آمار روزافزون طلاق را کاهش داد.
۲ – والدین به لحاظ نقش مؤثری که در این زمینه دارند، باید شرایط مساعدی برای ازدواج جوانان و همسرگزینی آنان بر اساس معیارهای اسلامی فراهم آورند مانند تربیت دینی و عاطفی فرزندان، آگاه ساختن جوانان با اهداف و معیارهای منطقی و دینی انتخاب همسر، کمک به فرزندان خود در شناخت و… .
۳ – به دلیل آن که ایجاد تسهیلات در امر ازدواج سالم و با الگوهای اسلامی تنها در توان و اختیارات خانواده‌ها نیست از این‌رو باید مراجع مهم اجتماعی از طریق تهیه طرح‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و درازمدت شرایط را برای ازدواج جوانان با الگوی‌های اسلامی، قرآنی و مکتب نبوی(ص) و اهل‌بیت(ع) مساعد سازند.
۴ – به منظور آگاه ساختن جوانان و خانواده ها با موضوع ازدواج و حقوق همسران لازم است برنامه‌ریزی های لازم در این زمینه صورت گیرد، همچون ایجاد دوره‌های آموزشی توسط انجمن اولیا و مربیان با به‌کارگیری کارشناسان قرآن‌باور و مسلمان، گسترش مراکز مشاوره خانواده که مشاوران آن معتقد به تعالیم قرآنی و اسلامی باشند و… .
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=6652
نظرات