استاد دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به اینکه شهید صدر(ره) در زمان خود با ادبیات آن زمان صحبت می‌کرد، بیان داشت: درست است که شهید صدر(ره) کار اجتهادی می‌کرد ولی باز با ادبیات آن زمان صحبت می‌کرد. اکنون که ما می‌خواهیم این موضوعات را مطرح کنیم باید با ادبیات کنونی باشد و برای جمهوری اسلامی ایران نیز سازوکار و راهکار ارائه کنیم.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، نشست علمی – ترویجی با عنوان «نظریه توزیع پیش از تولید مبتنی بر دیدگاه شهید آیت الله سید محمدباقر صدر(ره)»، ۱۴ آذر به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) با ارائه سید حسین حسینی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)، و نقد دکتر محمد نعمتی و دکتر سید عدنان لاجوردی از اعضای هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.
در این نشست حسینی با بیان اینکه مباحث مکتب اقتصادی اسلام درباره حوزه توزیع پیش از تولید حول موضوع طبیعت و منابع طبیعی شکل می‌گیرد، بیان داشت: درباره موضوع طبیعت و منابع طبیعی باید انواع منابع طبیعی، انواع حقوق و وظایفی که برای افراد در این منابع ایجاد می‌شود و سازوکار ایجاد این حقوق و وظایف مورد کنکاش قرار گیرد.
وی با بیان اینکه در سازوکار ایجاد حقوق عامل «کار» و عامل «انتفاع» بیان می‌شود، تأکید کرد: منابع طبیعی شامل زمین، معدن، آب و… می‌شود که حقوق ایجاد شده در هر کدام متفاوت است. چون حقوق به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. حق اولیه ایجاد شده در زمین این است که مالکیت آن دولتی است. حق ثانویه‌ای که در آن ایجاد می‌شود نیز حق اختصاص است و اگر حق ثانویه یعنی حق اختصاص بر زمین جاری شود در این صورت در قبال آن باید به دولت مالیات یا اجاره‌بهای زمین پرداخت شود.
این دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: حق اولیه در معدن، آب و… نیز این است که مالکیت اصل و رقبه آن برای عموم مردم است و حق ثانویه‌ای که در این منابع ایجاد می‌شود مالکیت خصوصی است. در صورتی که مالکیت این منابع خصوصی شود کسی حق ندارد مانع بهره‌مندی دیگران از سایر قسمت‌های منبع شود.
وی همچنین در توضیح انواع حقوقی که در منابع ایجاد می‌شود به دو حق اختصاص و مالکیت اشاره کرد و گفت: مالکیت به دو نوع خصوصی و عمومی به معنای عام تقسیم می‌شود که مالکیت عمومی به معنای عام نیز به دو صورت مالکیت عمومی به معنای خاص و مالکیت دولتی تقسیم می‌شود. مالکیت عمومی به معنای خاص از دو بخش مالکیت امت و مالکیت مردم تشکیل می‌شود.
این دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد با یادآوری این موضوع که سازوکار ایجاد حقوق دو موضوع عامل کار و عامل انتفاع را مورد بررسی قرار می‌دهد، اذعان داشت: عامل کار یک جنبه سلبی و یک جنبه ایجابی داشته و سه ویژگی را باید دارا باشد. اقتصادی و بهره‌مندانه بودن، ایجادکننده فرصت بهره‌مندی عام و مستقیم بودن از ویژگی‌های کار ایجادکننده حق در منابع طبیعی است. ایشان افزود که عبارت دیگر عامل کار، خلق فرصت بهره‌مندی در منابع طبیعی است.
وی ادامه داد: عامل انتفاع نیز برای اینکه ایجادکننده حق در منابع طبیعی باشد باید اقتصادی و بهره‌مندانه بودن باشد. عبارت دیگر عامل انتفاع، استفاده از فرصت بهره‌مندی بالفعل منابع طبیعی است.
حسینی بخش پایانی سخنان خود را به تشریح منابع طبیعی اختصاص داد و با تقسیم آن به زمین، معدن، آب و.. درباره زمین خاطرنشان ساخت: زمین به سه نوع بایر، آباد به دست بشر و آباد طبیعی تقسیم می‌شود که در هر کدام حق اختصاص برای افراد ایجاد می‌شود. ایشان افزود: زمین آباد شده به دست بشر اگر به وسیله فتح به قلمرو اسلام اضافه شده باشد در این صورت حق اختصاص ایجاد شده در آن یا به امت منتقل می‌شود و یا برای احیاء کننده باقی می‌ماند. ولی اگر به وسیله صلح به دست آمده باشد باید بر اساس قرارداد صلح عمل شود. در زمین آباد طبیعی نیز اگر به وسیله صلح به قلمرو اسلامی اضافه شده باشد، باید بر اساس قرارداد صلح عمل شود.
وی در ادامه نیز با برشمردن انواع معدن، انواع آب و سایر منابع طبیعی، در مورد انواع حقوقی که در این منابع به وجود می‌آید و سازوکار ایجاد این حقوق به بحث پرداخت.
در ادامه مراسم دکتر محمد نعمتی به عنوان نخستین ناقد ضمن تقدیر از تدوین مطالب شهید توسط ارائه‌کننده بحث، خاطرنشان کرد: شهید صدر(ره) ۴۰ سال پیش می‌خواست طرح نویی براندازد ولی شهیدش کردند. ایشان در ادامه افزود: موضوع منابع طبیعی و ثروت‌های عمومی و بهره‌مندی از آن‌ها موضوع بسیار مهمی است که باید برای استفاده عادلانه از آن فکری شود. این در حالی است که امروزه استفاده و بهره‌مندی از منابع به صورت ظالمانه انجام می‌شود.
دکتر نعمتی با اشاره به اینکه اگر سازوکاری عادلانه جهت بهره‌مندی از منابع و ثروت‌های عمومی ایجاد نشود، بعید است یک نظام سیاسی در بلندمدت بتواند تداوم داشته باشد، عنوان کرد: حتی یکی از وجوه تفاوت ادیان با یک دیگر نیز همین موضوع است.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) با اشاره به اینکه شهید صدر(ره) در زمان خود با ادبیات آن زمان صحبت می‌کرد، بیان داشت: درست است که شهید صدر (ره) کار اجتهادی می‌کرد ولی باز با ادبیات آن زمان صحبت می‌کرد. اکنون‌که ما می‌خواهیم این موضوعات را مطرح کنیم باید با ادبیات کنونی باشد و برای جمهوری اسلامی ایران نیز سازوکار و راهکار ارائه کنیم.
وی اضافه کرد: ۴۰ سال پیش حکومت نداشتیم ولی با این وجود مسلماً ادبیات شهید صدر(ره) به ما کمک می‌کند و نوع اجتهاد را یاد می‌دهد ولی اکنون ادبیات مختلفی مطرح است. اکنون موضوعی مانند نفت، گاز، استفاده از دریا و… مطرح است که باید حق دسترسی، مدیریت، بهره‌مندی آن‌ها مشخص شود.
دکتر نعمتی ادامه داد: اگر نگاه به منابع طبیعی و ثروت‌های عمومی با نگاه بهره‌مندی باشد، حقوق می‌شود و این حقوق قابل بررسی است. ممکن است زمانی به حکومت کاری نداشته باشیم و مطالبی را بیان کنیم مثلاً بگوییم فردی می‌خواهد از جایی هیزمی جمع کند ولی زمانی حکومت مطرح است و در آن تکنولوژی جاری است. در این صورت آیا می‌توان حق دسترسی را آزاد گذاشت؟ اگر آزاد گذاشته شود منابع طبیعی نابود می‌شود. مگر الآن هر کسی می‌تواند برود و در دریا مشغول صید شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق(ع)، با اشاره به اینکه اکنون مهم‌ترین ثروت‌های عمومی شامل نفت، گاز، دریا و… می‌شود، گفت: بحث‌های کنونی ما باید منوط به این مسائل باشد، یعنی مشخص کنیم که چگونه از این‌ها می‌توان بهره برد؟ چه کسی بهره ببرد؟ و… اکنون تکنولوژی آمده و نوع استفاده از منابع طبیعی و ثروت‌های عمومی با گذشته متفاوت شده است و ما باید نوع و حق بهره‌مندی از آن‌ها را بیان کنیم.
وی یادآور شد: شما(مؤلف) خیلی زحمت کشیده‌اید و کار ارزشمندی کرده‌اید که وارد این فضا شدید ولی بهتر است موضوعات مربوط به مسائل روز مانند بهره‌مندی از نفت، گاز، دریا و… را مطرح کنید.
در بخش سوم این نشست علمی دکتر سید عدنان لاجوردی به عنوان ناقد دوم، ضمن تقدیر و تشکر از تحقیقات صورت گرفته توسط مؤلف، تأکید کرد: درست است که کار خوبی صورت گرفته است ولی برای ارائه به جامعه نیازمند کار بیشتری است. ما کارهای زیادی داریم که حل نشده و متأسفانه در حوزه‌های علمیه نیز نسبت به آن‌ها کار زیادی نشده است. تشریح و تبیین برخی از این موضوعات حتی از نان شب نیز واجب‌تر است.
وی در ادامه ضمن بیان برخی نکات در مورد متن تدوین شده توسط مؤلف عنوان کرد: در کارهای علمی و پژوهشی باید از متن دسته اول استفاده کرد و به متون ترجمه‌ای نباید اعتماد کرد. چون مترجم ممکن است در آن زمینه‌ای که ترجمه می‌کند تخصص نداشته باشد.
این استاد دانشگاه افزود: موضوع دیگر این است که باید در تألیف، مستندات بیان شود. خود شهید صدر(ره) نیز در مطالب خود به آیات و روایات فراوانی استناد کرده است ولی شما چون مطلب را تلخیص کرده‌اید آن‌ها را بیان نکرده‌اید در حالی که آن‌ها استناد است.
دکتر لاجوردی همچنین خاطرنشان کرد: هیچ ایرادی ندارد در کنار مطالب شهید صدر(ره)، مطالب دیگر اندیشمندان را بیاورید و در صورت نیاز نقد هم بکنید.
وی یادآور شد: شهید صدر(ره) مطالب خود را در برهه خاصی نوشته‌اند و بیشتر به دنبال نقد و پاسخ به اندیشه‌های مارکسیستی آن زمان بودند و اگر ایشان آثار خود را در فضای دیگری می‌نوشتند مسلماً از ادبیات دیگری استفاده می‌کردند. البته بنده به دنبال زیر سؤال بردن مطالب شهید صدر(ره) به عنوان منبع نیستم و باید استفاده شود ولی محققان و پژوهشگران باید این مطالب را به زبان امروزی بیان کنند.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=9045
نظرات