سیره متشرعه همانند اجماع علما که اجماع علماء کاشف از این است که یک دلیل شرعی در کار بوده و این‌ها به خاطر آن دلیل شرعی این فتوا را دادند، سیره متشرعه هم کاشف می‌شود از اینکه شارع گفته است و متشرع از شارع تقلی کرده است.
به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله مهدی شب‌زنده‌دار از اساتید برجسته حوزه در درس خارج فقه معاصر به بررسی سیره متشرعه پرداخت که در ادامه چکیده متن آن را ملاحظه می‌کنید؛
سیره متشرعه دو اطلاق دارد؛ سیره متشرعه بالمعنی الاخص و سیره متشرعه بالمعنی الاعم. حالا بحث در این است که آیا این دو سیره؛ چه آن سیره اول و چه این سیره دوم، آیا این‌ها حجت شرعی هست و ما در فقه می‌توانیم به سیره متشرعه استناد کنیم برای استنباط احکام شرعیه ام لا؟ برای اثبات این مطلب در دو مقام بحث می‌شود. یک: راجع به آن سیره بالمعنی الاخص و مقام ثانی راجع به سیره بالمعنی الاعم.
اما مقام اول که سیره بالمعنی الاخص باشد. در این جا برای اثبات حجیت مجموعاً به سه دلیل تمسک شده. دلیل اول برهان إنّی، دلیل دوم عدم ردع شارع مقدس از این چنین سیره‌ای و دلیل سوم؛ اخبار و شهادت متشرعه بر شرعیت آن راه. این سه راه که این‌ها را باید توضیح بدهیم.
اما راه اول که برهان إنّی باشد. برهان إنّی این است که ما از آثار پی به مؤثر می‌بریم، از معلوم پی به علت می‌بریم. به این می‌گویند برهان إنّی. مثلاً می‌بینیم هوا روشن است می‌فهمیم خورشید طالع است. حالا در استدلال برای حجیت سیره متشرعه بالمعنی الاخص، دلیل اول برهان إنّی است یعنی ما از یک آثاری پی می‌بریم که این مردم، این متشرعه، این حرف را حتماً و حتماً از شارع تلقی کردند و شارع قبول دارد. از این وجود این پی به آن می‌بریم.
وقتی ما می‌بینیم متشرعه بما هم متشرعه، بما هم متدینون، بما این که این‌ها می‌خواهد کارهایشان مطابق شرع باشد، این کارشان می‌خواهد مطابق شرع باشد، وقتی یک کاری را به این عنوان انجام می‌دهند بدواً شش احتمال در ذهن ما نقش می‌بندد که لعل این کاری که می‌کنند منشأ آن امور عقلائیه باشد، لعل…
احتمال دوم: منشأ آن این باشد که نه، منشأ عقلایی ندارد اما خودشان آمدند تشریع کردند، یک چیزی را داخل در دین کردند بدون این که در دین باشد؛ تشریع کردند.
احتمال سوم این است که نه، از غفلت. نه تشریع کردند نه منشأ عقلایی دارد، غفلتاً آمدند این کار را دارند انجام می‌دهند.
احتمال چهارم این است که این منهج را از مخالفین گرفتند، مثلاً اگر شیعه دارد یک کاری می‌کند احتمال بدهیم که این را لعل از عامه گرفتند. توی آن‌ها دیدند این کار را می‌کنند تقلید کردند، تأثر از آن‌ها پذیرفتند.
احتمال پنجم این است که براساس احتیاط؛ آن جاهایی که احتیاط اقتضاء می‌کند این عمل را، شاید براساس احتیاط دارند این کار را می‌کنند.
احتمال ششم این است که هیچ کدام از این‌ها نیست بلکه تلقی از شارع کردند. این شش احتمال را یکی یکی بررسی کنیم ببینیم این احتمالات قابل التزام هست؟
احتمال اول این بود که منشأ عقلایی داشته باشد. این احتمال باطلٌ چون با فرض ما ناسازگار است، خلف فرض است. فرض این بود که ما داریم متشرعه را بالمعنی الاخص، فرض این بود که در عمل متشرعه بالمعنی الاخص اصلاً منشأ عقلایی وجود ندارد پس این که بخواهیم بگوییم این عمل براساس منشأ عقلایی بوده است خلف فرض است.
احتمال دوم که بخواهیم بگوییم تشریع کردند این هم خلف فرض است. چون تشریع برخلاف تدین است، برخلاف متشرع بودن است و فرض این است این‌ها بما هم متدینون، متشرعون دارند این کار را می‌کنند. اگر بما هم مشرعون یعنی تشریع بخواهند بکنند، إدخال آن چیزی که در دین نیست در دین بکنند، این که برخلاف است، عصیان است، این طغیان بر خدای متعال است.
احتمال سوم: بگوییم غفلت دارند. غفلتاً یکی کرده این‌ها همین جوری روی غفلت دارند انجام می‌دهند. نمی‌شود گفت همه این‌ها غفلت کردند از این که از شارع بروند بپرسند، از این که اگر فرموده، بفهمند چی فرموده، بشنوند، ببینند، بخوانند. پس این احتمال را هم نمی‌شود داد.
ثانیاً احتیاط مال یک عده خاص است، تمام انسان‌ها که دنبال احتیاط نمی‌روند، احتیاط امر صعبی است. پس احتیاط هم نمی‌تواند منشأ این سیره فراگیر همگانی باشد. خب یک معلول دیدیم، آن معلول چی بود؟ اتفاق همه متشرعه یا جلّ متشرعه بر این امر. این اتفاق پدیده‌ای است که بلا علت نمی‌شود باشد، پس علت دارد. آن علت چیست؟ تمام امور پنج گانه رفت پس معلوم می‌شود این حرف را، این منهج را، این کار را از کی گرفتند؟ از شارع گرفتند. همه راه‌ها مسدود شد پس معلوم می‌شود از شارع گرفتند چون علت دیگری قابل تصور نیست. همه را محاسبه کردیم رد کردیم. پس این شد برهان إنّی یعنی یک معلول را دیدیم آن معلول چی بود؟ عمل متشرعه بود. این پدیده بود. این پدیده علت می‌خواهد. علتش چیست؟ این پدیده کشف می‌کند از وجود یک علت. پس إنّی شد. آن علت چیست؟ ما محاسبه کردیم دیدیم بدواً برای این پدیده شش گزینه می‌توانیم بگوییم، همه این گزینه‌ها را حساب کردیم دیدیم که غیر آن آخری درست نیست. پس منحصر می‌شود در آن امر ششم که چیست؟ که پس این سیره تلقی از شارع شده، از شارع گرفتن.
بنابراین سیره متشرعه همانند اجماع علما که اجماع علماء کاشف است از این که یک دلیل شرعی در کار بوده، این‌ها به خاطر آن دلیل شرعی این فتوا را دادند، سیره متشرعه هم کاشف می‌شود از چی؟ از این که این مطلب را شارع گفته و این‌ها از شارع تلقی کردند فلذا سیره‌شان بر این شده، بنابراین سیره متشرعه، حکم شرع را اثبات می‌کند. پس یکی از ادله شرعیه به حکم این برهان می‌شود سیره متشرعه.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=14284
نظرات