مجموعه روایات به حب و بغض در راه خدا ترغیب می‌کند

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور در درس خارج «فقه روابط اجتماعی» به بررسی حب و بغض پرداخت که در ادامه چکیده متن آن را ملاحظه می‌کنید؛

مقدمه سخن در مجموعه‌ای از روایات بود که ترغیب به المحبه فی الله و البغض فی الله کرده بود. باب ۱۵ از ابواب امر و نهی از کتاب امر به معروف و نهی از منکر وسائل همین عنوان را دارد: وجوب الحب فی الله و البغض فی الله. روایت اول و دوم این باب را ملاحظه کردید که این تعبیر در آن بود ولی هیچ‌کدام مفید وجوب نبود. البته روایت اول و دوم در کافی و محاسن برقی آمده بود و خصوص روایت دوم در ثواب الاعمال مرحوم صدوق هم آمده که سندی دارد که سند خیلی خوبی است.

روایت سوم:

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ الْأَحْوَلِ عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِیرِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: وُدُّ الْمُؤْمِنِ (لِلْمُؤْمِنِ) فِی اللَّهِ مِنْ أَعْظَمِ شُعَبِ الْإِیمَانِ أَلَا وَ مَنْ أَحَبَّ فِی اللَّهِ وَ أَبْغَضَ فِی اللَّهِ وَ أَعْطَى فِی اللَّهِ وَ مَنَعَ فِی اللَّهِ فَهُوَ مِنْ أَصْفِیَاءِ اللَّهِ.

در نسخه‌ای از رسول‌الله نقل می‌کند و در نسخه‌ای دیگر مستقیم به خود امام باقر نسبت داده‌شده است.

از کافی و محاسن برقی با سندی که تا ابن محبوب ذکر شد نقل‌شده و بعد ابن محبوب هم محمد ابن نعمان الاحول از حفظ عرض می‌کنم که ظاهراً معتبر باشد اما سلام ابن مستنیر احتمالاً توثیق نداشته باشد. مجهول است.

از لحاظ مضمون و محتوا و دلالت هم نکته اول این است که این روایت هم افاده وجوب فی حد نفسه نمی‌کند. چون در صدر آمده من اعظم شعب الایمان و این در مواردی به‌کاررفته که غیر واجب است. خودش هم تاب حمل بر رجحان و استحباب را هم دارد. اعظم شعب الایمان کاربردهای راقیه و عالیه را می‌گوید. کاربردهای دیگری هم دارد. فقره دوم فهو من اصفیاء الله دارد که آن هم نمی‌تواند افاده وجوب کند. هیچ‌کدام افاده الزام نمی‌کند حمل بر رجحان می‌شود.

سؤال: ما در کل بنایمان بر این است که حکم دوست داشتن افراد چیست؟ این دسته از روایات این مطلب را ثابت نمی‌کند که عموم افراد را دوست داشته باشی یا نه چون این روایات مال بعدازاین است که عموم افراد را دوست داشته باشیم یا نه اگر به‌حکم رسیدیم که همه را باید دوست داشته باشیم این روایت می‌گوید این به خاطر رضای خداست.

جواب: بحث می‌کنیم. فعلاً به‌عنوان دلیل خاصه در ذیل طایفه دوم می‌گوییم. ممکن است به این‌ها استدلال بشود که نمی‌شود کافر را دوست داشت. بحث خواهیم کرد.

روایت چهارم:

وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَهَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ‏ إِنَّ الْمُتَحَابِّینَ فِی اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ عَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ قَدْ أَضَاءَ نُورُ وُجُوهِهِمْ وَ نُورُ أَجْسَادِهِمْ وَ نُورُ مَنَابِرِهِمْ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ حَتَّى یُعْرَفُوا بِهِ فَیُقَالُ هَؤُلَاءِ الْمُتَحَابُّونَ فِی اللَّهِ.

این روایت از کافی نقل‌شده و در محاسن هم آمده فکر می‌کنم در ثواب الاعمال صدوق هم آمده است.

از لحاظ سند سند کافی اشکال دارد لااقل به خاطر علی ابن ابی حمزه بطائنی است که از سران واقفیه بود. در آغاز از اصحاب نزدیک امام کاظم بود اما بعد از شهادت امام کاظم از رئوس واقفیه شد که آن انحراف بزرگ را در شیعه ایجاد کردند. لذا حسن عاقبت نداشت. گرچه در دوره ممتدی فرد معتبری بود اما در ادامه شخص منحطی شد و از سوی امام رضا مورد لعن قرار گرفت و از سران واقفیه به شمار می‌آید. گفتیم اگر جایی احراز شود که روایت او مال قبل انحرافش است قابل‌قبول است؛ اما غالباً این احراز دشوار است. ازاین‌جهت تردیدی باقی می‌ماند که دشوار است به او اعتماد کرد. معلی ابن محمد هم تردیدی دارم. سند برقی هم در محاسن همین سند است که اشکال مشترک دارد. سند دیگری در محاسن دارد که مرسل است. سندی که در ثواب الاعمال صدوق آمده عنْ أَبِیهِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلَیْهِ السَّلَام‏ سند معتبری است که همین مضمون را از امام کاظم نقل کرده شاید معتبر باشد.

حال آنچه در اینجا آمده تعبیر سابق نیست بلکه تفاوتی دارد. المتحابون فی الله؛ یعنی کسانی که یکدیگر را برای خدا دوست می‌دارند. محبت فی‌مابین آن‌ها به خاطر خداست این‌ها یوم القیامه علی منابر من نور. لذا بعضی از این مضمون در دو سه سند آمده که بعضی معتبر نیست ممکن است بعضی معتبر باشد که از امام دیگری آمده است. پس افاده وجوب نمی‌کند می‌گوید این‌ها علی منابر من نور و مقامات ویژه‌ای در قیامت برای آن‌ها ذکر می‌کند و این مقامات ویژه همیشه ملازم نیست با کار لازم و واجب بلکه شاید کمی ظهور داشته باشد در اقدامات رجحانی و استحبابی.

روایت پنجم:

همین مضمون متحابون فی الله است از کافی و محاسن هم نقل‌شده است:

وَ عَنْ عِدَّهٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عُمَرَ بْنِ جَبَلَهَ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رسول‌الله ص‏ الْمُتَحَابُّونَ فِی اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ- عَلَى أَرْضِ زَبَرْجَدَهٍ خَضْرَاءَ فِی ظِلِّ عَرْشِهِ عَنْ یَمِینِهِ وَ کِلْتَا یَدَیْهِ یَمِینٌ وُجُوهُهُمْ أَشَدُّ بَیَاضاً وَ أَضْوَأُ مِنَ الشَّمْسِ الطَّالِعَهِ یَغْبِطُهُمْ بِمَنْزِلَتِهِمْ کُلُّ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَ کُلُّ نَبِیٍّ مُرْسَلٍ یَقُولُ النَّاسُ مَنْ هَؤُلَاءِ فَیُقَالُ هَؤُلَاءِ الْمُتَحَابُّونَ فِی اللَّهِ.

تا اینجا سه تعبیر داشتیم. الحب لله و البغض لله. الحب فی الله و البغض فی الله، المتحابون فی الله.

این روایت هم از لحاظ سند مشکل دارد. عمر ابن جبله معتبر نیست.

سؤال: متحابون دو طرفه است و حب دو طرفه را می‌گوید.

جواب: تأملی راجع به این امر داشته باشیم و خوب است بگوییم آنچه در روایات قبل بود الحب لله و البغض فی الله یک‌سویه بود. به خاطر خدا کسی را دوست دارم یا نفرت دارم و مبغوضم است این یک طرفه بود و روشن است؛ اما مضمون دیگری که آمده متحابون فی الله است یعنی اینکه یکدیگر را برای خدا دوست بدارم. محبت طرفینی را می‌گوید. محبت فی‌مابین که از دو طرف ظهور و بروز پیدا می‌کند را می‌فرماید. این را دو جور می‌شود تفسیر کرد. یک تفسیرش این است که روحش همان محبت یک طرفه است. اینکه دو طرف گفته ویژگی خاصی در آن نیست. فعل دیگری با من چه ربطی دارد؟ متحابون لله یعنی من یحب شخصاً آخر فی الله. این در این مقام و جایگاه قرار دارد. این روایات بنابراین با توجه به دو نکته که می‌گویم این روایات همان مضمون قبل را دارد. یک نکته اینکه متحابون یعنی حب فی‌مابین و طرفینی ولی قرینه‌ای داریم که می‌گوید منظور حب به‌طرف مقابل فی الله است که موجب می‌شود مقامات را پیدا کند. پس مضمون قبلی را می‌گوید ولی بابیان دیگری. وجه دیگری که برای تفسیر اول می‌شود ذکر کرد این است که متحابون که از باب تفاعل است بگوییم معنای مشارکت را نمی‌گوید. بلکه به معنای کسانی است که دیگران را به خاطر خدا دوست دارند و تشارک در آن نیست. مثلاً مبالغه و امثال این‌هاست. پس تفسیر اول این است که متحابون فی الله یعنی محب فی الله، حال یا به خاطر اینکه متحاب در اینجا مفهوم تشارک را ندارد بلکه تأکید یا مبالغه دارد یا اینکه معنای مشارکت را به لحاظ لفظی دارد اما به خاطر قرائنی که ما به لحاظ لبی و عقلی داریم حمل بکنیم بر اینکه این مقام مال هر فردی است از حیثی که حب فی الله دارد نه از حیث تشارکی که نقشی در کار او ندارد. این تفسیر اول است با حفظ دو وجه از لحاظ ادبی. یا بگوییم از لحاظ ادبی مفهوم مشارکت در آن مأخوذ نیست یا اینکه از لحاظ ادبی هم مشارکت در آن مأخوذ باشد مفهوم با قرینه لبیه همان است.

اما تفسیر دیگر این است که اینجا همان متحابون به معنای مشارکت است و آن مشارکت نقش در این مقامات خاصه دارد؛ یعنی تبادل محبت‌ها و شکل‌گیری رشته‌های متقابل محبت که نوعی مؤاخات درست می‌کند و شبکه محبت‌ها و علاقه‌های ایمانی را به وجود می‌آورد این موجب رسیدن به این درجات می‌شود. اشکالی هم ندارد که در عذاب به این سادگی نمی‌شود گفت کار دیگری عذاب برای این شخص به وجود بیاورد یا افزایش دهد. این فرمول‌های خاصی می‌خواهد و آخرش باید به خودش برگردد؛ اما در ثواب مانعی ندارد که بگوییم اگر شما به شکل مشارکت این امر را پیدا کردید ثواب‌های خاصی به شما داده می‌شود. اینجا هم ثواب‌های خاص است. ضمن اینکه به نحوی اختیاری هم هست. طرفی را پیدا می‌کند که با او علاقه متقابل پیدا کند. ازاین‌جهت تفسیر دوم را می‌شود گفت و بعید هم نیست زیرا ظاهر باب تفاعل مشارکت است.

سؤال: لغت هم فقط مشارکت ذکر کرده است.

جواب: بله. مفاعله در غیر مشارکت آمده اما باب تفاعل. در عربی‌های جدید برای غیر مشارکت هم می‌آید و تسائل یا تعاطی الامر می‌آید. از آرزوهای من است که سه چهار ماه معانی افعال را بحث اجتهادی بکنیم. خیلی در فقه و تفسیر و برداشت‌ها مؤثر است.

سؤال: برداشت دوم که برکت دخیل باشد می‌شود به این نحو تقویتش کرد که مشارکت در حب تلاش بیشتری را از هر دو طرف می‌طلبد.

جواب: بله کاملاً درست است. عرض کردم به‌نوعی به اختیار طرف هم برمی‌گردد و این‌طور نیست که کاملاً غیر اختیاری باشد. قدمی برمی‌دارد و تلاشی می‌کند که جلب محبت می‌کند که موجب تحابب می‌شود. پس این تفسیر دوم هم بعید نیست مخصوصاً اینکه باب تفاعل علی‌الاصول معانی دیگری را نداشته باشد همین تفسیر دوم را باید بگوییم.

سؤال: با تفسیر دوم دیگر استدلال کامل نمی‌شود نه در حب و نه در بغض…

جواب: در تفسیرهای اول هم همین است. حال با تفسیر دوم فاصله‌اش از مبحث ما بیشتر می‌شود. المتحابون فی الله را می‌گوید این مقامات را دارند. حال اگر تحابب فی الله نبود اشکالی دارد؟ این نکته در آن نیست.

روایت ششم:

وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی حَمْزَهَ الثُّمَالِیِّ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ: إِذَا جَمَعَ اللَّهُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ قَامَ مُنَادٍ فَنَادَى یُسْمِعُ النَّاسَ فَیَقُولُ أَیْنَ الْمُتَحَابُّونَ فِی اللَّهِ قَالَ فَیَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَیُقَالُ لَهُمُ اذْهَبُوا إِلَى الْجَنَّهِ بِغَیْرِ حِسَابٍ قَالَ فَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِکَهُ فَیَقُولُونَ إِلَى أَیْنَ فَیَقُولُونَ إِلَى الْجَنَّهِ بِغَیْرِ حِسَابٍ قَالَ وَ یَقُولُونَ وَ أَیُّ ضَرْبٍ أَنْتُمْ مِنَ النَّاسِ فَیَقُولُونَ نَحْنُ الْمُتَحَابُّونَ فِی اللَّهِ قَالَ فَیَقُولُونَ أَیَّ شَیْ‏ءٍ کَانَتْ أَعْمَالُکُمْ قَالُوا کُنَّا نُحِبُّ فِی اللَّهِ وَ نُبْغِضُ فِی اللَّهِ قَالَ فَیَقُولُونَ نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِینَ.

دارد اذْهَبُوا إِلَى الْجَنَّهِ بِغَیْرِ حِسَابٍ. مقاماتی که برای تحابب فی الله آمده مقامات عجیبی است. روایاتش هم معتبر است. در روایت چهارم علی منابر من نور بود. در روایت پنجم ُجُوهُهُمْ أَشَدُّ بَیَاضاً وَ أَضْوَأُ مِنَ الشَّمْسِ الطَّالِعَهِ یَغْبِطُهُمْ بِمَنْزِلَتِهِمْ کُلُّ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ وَ کُلُّ نَبِیٍّ مُرْسَلٍ به آن‌ها تعلق می‌گیرد. در این روایت ششم که معتبر است و ابوحمزه ثمالی از امام سجاد نقل می‌کند دارد.

سؤال: فی به کدام معناست در نحب فی الله؟

جواب: یا به معنای لام است یا اگر نباشد مقصود همان غرض است ولی با تأکید بیشتر اگر همان ظرف بگیریم.

پس این روایات تحابب فی الله هم خودش جایگاه و منزلت بالایی دارد. این‌ها در متن وسائل است همین مضمون هم محبت لله هم محبت فی الله هم تحابب فی الله در کتب دیگر هم مؤید دارد که در مستدرک آمده است. به همین اندازه که در متن آمده در مستدرک بیشتر هم آمده است. در متن حدود ۶ روایت خواندیم در مستدرک با همین عناوین حدود ۱۵ روایت در ذیل آمده است.

روایت هفتم:

وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ حَسَّانَ عَمَّنْ ذَکَرَهُ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ثَلَاثٌ مِنْ عَلَامَاتِ الْمُؤْمِنِ عِلْمُهُ بِاللَّهِ وَ مَنْ یُحِبُّ وَ مَنْ یُبْغِضُ.

روایت سندش مرسل است. این روایت که سندش مواجه با ضعفی است به همین مسئله اشاره می‌کند ولی با مضمون دیگری. می‌گوید این‌ها از علائم مؤمن است. اینکه علم به خدا داشته باشد و علم به من یحب و من بغض داشته باشد. در مقدماتش هم ثواب ذکر می‌کند. اینکه بداند با چه کسانی باید رشته دوستی برقرار کند و بغض بورزد از علائم مؤمن است.

روایت هشتم:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ یَحْیَى الْحَلَبِیِّ عَنْ بَشِیرٍ الْکُنَاسِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَدْ یَکُونُ حُبٌّ فِی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ- وَ حُبٌّ فِی الدُّنْیَا فَمَا کَانَ فِی اللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَثَوَابُهُ عَلَى اللَّهِ وَ مَا کَانَ فِی الدُّنْیَا فَلَیْسَ بِشَیْ‏ءٍ.

روایت نهم:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع فِی وَصِیَّهِ النَّبِیِّ ص لِعَلِیٍّ ع قَالَ: یَا عَلِیُّ مِنْ أَوْثَقِ عُرَى الْإِیمَانِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ.

در وصیت پیامبر به امام علی است که از وصیت‌های بلند است.

تا اینجا دیدیم وجوبی در این‌ها نبود. روایت دهم کمی متفاوت است.

روایت دهم:

وَ فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِأَسَانِیدِهِ الْآتِیَهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا ع فِی کِتَابِهِ إِلَى الْمَأْمُونِ قَالَ: وَ حُبُّ أَوْلِیَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَاجِبٌ وَ کَذَلِکَ بُغْضُ أَعْدَائِهِمْ وَ الْبَرَاءَهُ مِنْهُمْ وَ مِنْ أَئِمَّتِهِمْ.

کتاب به مأمون مفصل است این یک قسمتی از آن است. در نسخه‌ای بغض اعداء الله دارد. از لحاظ سند اسانیدی که برای این روایت آمده و به فضل ابن شاذان می‌رسد به گمانم اشکالی در آن باقی می‌ماند که تمام نیست. از فضل ابن شاذان است و شاید در سند اشکال وجود داشته باشد. از لحاظ مدلول دارد حب اولیاءالله واجب است. دلالت این بر حکم بالاتر است. حب اولیاء خدا را واجب می‌داند. آیا این واجب در لسان روایات و آن عصر همین مفهوم فقهی را داشته یا نه محل سؤال است ولی با همه اینکه سؤال وجود دارد بعید نیست که بگوییم واجب افاده الزام می‌کند. مهم جمله بعد است که می‌گوید و کذلک بغض اعدائهم. در نسخه‌ای بغض اعداء الله است. این هم واجب است. دومی به بحث ما نزدیک است. یک احتمال این است که بگوییم اگر بغض اعداء الله باشد به بحث ما نزدیک‌تر است یعنی کافر و اعدائهم یعنی اعداء اولیاءالله به بحث ما ربطی ندارد؛ اما احتمال ارجح شاید این باشد که این دو فرقی ندارد. بغض اعداء الله هم اگر باشد بغض اولیاءالله اگر باشد باز بغض اولیاء الهی به خاطر اینکه اولیاء الهی هستند به بغض خدا برمی‌گردد؛ و دایره‌اش اوسع می‌شود. درهرصورت نکته‌ای که وجود دارد این است که اعداء الله یا اعداء اولیاءالله آمده است. آیا می‌شود گفت مطلق کافر عدو لله است یا عدو اولیاءالله است شاید این‌طور نباشد. بیشتر کافران خاص را می‌گیرد. این هم در این روایت.

روایت یازدهم:

وَ فِی کِتَابِ الْإِخْوَانِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حُمْرَانَ بْنِ أَعْیَنَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ لِلَّهِ عَمُوداً مِنْ زَبَرْجَدٍ أَعْلَاهُ مَعْقُودٌ بِالْعَرْشِ وَ أَسْفَلُهُ فِی تُخُومِ الْأَرَضِینَ السَّابِعَهِ عَلَیْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ قَصْرٍ فِی کُلِّ قَصْرٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَقْصُورَهٍ فِی کُلِّ مَقْصُورَهٍ سَبْعُونَ أَلْفَ حَوْرَاءَ قَدْ أَعَدَّ اللَّهُ ذَلِکَ لِلْمُتَحَابِّینَ فِی اللَّهِ وَ الْمُتَبَاغِضِینَ فِی اللَّهِ.

در این روایت متباغضین فی الله هم آمده و نسخه بدلش این است که المبغضین فی الله. متباغضین فی الله شاید زیاد معقول نباشد. فرضی که می‌شود برایش پیدا کرد این است که دو طرف به خاطر خدا از هم بدشان می‌آید ولی درواقع آدم‌های خوبی‌اند که نمونه‌هایی در روایات هم دارد. ولی خب آن نسخه دیگری دارد که المبغضین فی الله است.

روایت دوازدهم:

الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ فِی کِتَابِ الزُّهْدِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ أَحَبَّ لِلَّهِ وَ أَبْغَضَ لِلَّهِ وَ أَعْطَى لِلَّهِ فَهُوَ مِمَّنْ کَمَلَ إِیمَانُهُ.

روایت سیزدهم:

وَ عَنْهُ ع قَالَ: مِنْ أَوْثَقِ عُرَى الْإِیمَانِ أَنْ تُحِبَّ لِلَّهِ وَ تُبْغِضَ لِلَّهِ وَ تُعْطِیَ فِی اللَّهِ وَ تَمْنَعَ فِی اللَّهِ.

روایت چهاردهم:

الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الطُّوسِیُّ فِی مَجَالِسِهِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ صَبَّاحٍ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی حَمْزَهَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ الْبَاقِرِ عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ رسول‌الله ص فِی حَدِیثٍ قَالَ: إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهِ یُنَادِی مُنَادٍ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یَسْمَعُ آخِرُهُمْ کَمَا یَسْمَعُ أَوَّلُهُمْ فَیَقُولُ أَیْنَ جِیرَانُ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ فِی دَارِهِ فَیَقُومُ عُنُقٌ مِنَ النَّاسِ فَتَسْتَقْبِلُهُمْ زُمْرَهٌ مِنَ الْمَلَائِکَهِ فَیَقُولُونَ مَا کَانَ عَمَلُکُمْ فِی دَارِ الدُّنْیَا فَصِرْتُمُ الْیَوْمَ جِیرَانَ اللَّهِ تَعَالَى فِی دَارِهِ فَیَقُولُونَ کُنَّا نَتَحَابُّ فِی اللَّهِ وَ نَتَوَازَرُ فِی اللَّهِ تَعَالَى قَالَ فَیُنَادِی مُنَادٍ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ تَعَالَى صَدَقَ عِبَادِی خَلُّوا سَبِیلَهُمْ فَیَنْطَلِقُونَ إِلَى جِوَارِ اللَّهِ فِی الْجَنَّهِ بِغَیْرِ حِسَابٍ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع فَهَؤُلَاءِ جِیرَانُ اللَّهِ فِی دَارِهِ یَخَافُ النَّاسُ وَ لَا یَخَافُونَ وَ یُحَاسَبُ النَّاسُ وَ لَا یُحَاسَبُونَ.

روایت پانزدهم:

أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ فِی الْمَحَاسِنِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ فُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحُبِّ وَ الْبُغْضِ أَ مِنَ الْإِیمَانِ هُوَ فَقَالَ وَ هَلِ الْإِیمَانُ إِلَّا الْحُبُّ وَ الْبُغْضُ ثُمَّ تَأَوَّلَ هَذِهِ الْآیَهَ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ وَ کَرَّهَ إِلَیْکُمُ الْکُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیانَ أُولئِکَ هُمُ الرَّاشِدُونَ‏ .

شاید سند هم معتبر باشد. بعد راجع به این صحبتی خواهیم داشت. روایات متعددی داریم که هل الایمان یا هل الدین الا الحب:

روایت شانزدهم:

وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عُبَیْدَهَ زِیَادٍ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع فِی حَدِیثٍ أَنَّهُ قَالَ لَهُ‏ یَا زِیَادُ وَیْحَکَ وَ هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ أَ لَا تَرَى إِلَى قَوْلِهِ‏ قُلْ إِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ‏ – أَ وَ لَا تَرَى قَوْلَ اللَّهِ لِمُحَمَّدٍ ص‏ حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الْإِیمانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُمْ‏ – وَ قَالَ‏ یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ‏ – فَقَالَ الدِّینُ هُوَ الْحُبُّ وَ الْحُبُّ هُوَ الدِّینُ.

روایت هفدهم:

وَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: وَیْلٌ لِمَنْ یُبَدِّلُ نِعْمَهَ اللَّهِ کُفْراً طُوبَى لِلْمُتَحَابِّینَ فِی اللَّهِ.

روایت هجدهم:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ حُسَیْنِ بْنِ مُصْعَبٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ‏ مَنْ أَحَبَّ اللَّهَ وَ أَبْغَضَ عَدُوَّهُ لَمْ یُبْغِضْهُ لِوَتْرٍ وَتَرَهُ فِی الدُّنْیَا ثُمَّ جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَهِ بِمِثْلِ زَبَدِ الْبَحْرِ ذُنُوباً کَفَّرَهَا اللَّهُ لَهُ.

باب هفدهم باب وجوب حب المؤمن و بغض الکافر است. باب پانزدهم وجوب الحب فی الله و البغض فی الله بود اما باب هفدهم به باب ما نزدیک می‌شود. باب وجوب حب المؤمن و وجوب بغض الکافر است. به بحث خیلی نزدیک شده است. عنوان باب این است. روایاتش را یکی دو تا بخوانیم:

روایت اول معتبر هم هست:

روایت نوزدهم:

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِیِّ جَمِیعاً عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ الرَّجُلَ لَیُحِبُّکُمْ وَ مَا یَعْرِفُ مَا أَنْتُمْ عَلَیْهِ فَیُدْخِلُهُ اللَّهُ الْجَنَّهَ بِحُبِّکُمْ وَ إِنَّ الرَّجُلَ لَیُبْغِضُکُمْ وَ مَا یَعْلَمُ مَا أَنْتُمْ عَلَیْهِ فَیُدْخِلُهُ اللَّهُ بِبُغْضِکُمُ النَّارَ.

تشیع حبی را می‌گوید. روایت عجیبی است که به خاطر حب شما آن‌ها هم به بهشت می‌روند. قسمت دومش مقداری بحث دارد.

روایت بیستم:

وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ یَحْیَى فِیمَا أَعْلَمُهُ عَنْ عَمْرِو بْنِ مُدْرِکٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قَالَ رسول‌الله ص لِأَصْحَابِهِ أَیُّ عُرَى الْإِیمَانِ أَوْثَقُ فَقَالُوا اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ وَ قَالَ بَعْضُهُمُ الصَّلَاهُ وَ قَالَ بَعْضُهُمُ الزَّکَاهُ وَ قَالَ بَعْضُهُمُ الصَّوْمُ وَ قَالَ بَعْضُهُمُ الْحَجُّ وَ الْعُمْرَهُ وَ قَالَ بَعْضُهُمُ الْجِهَادُ فَقَالَ رسول‌الله ص- لِکُلِّ مَا قُلْتُمْ فَضْلٌ وَ لَیْسَ بِهِ وَ لَکِنْ أَوْثَقُ عُرَى الْإِیمَانِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ وَ تَوَالِی أَوْلِیَاءِ اللَّهِ وَ التَّبَرِّی مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ.

روایت بیست و یکم:

وَ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ السَّبِیعِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَهَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: کُلُّ مَنْ لَمْ یُحِبَّ عَلَى الدِّینِ وَ لَمْ یُبْغِضْ عَلَى الدِّینِ فَلَا دِینَ لَهُ.

انتهای پیام/

https://ihkn.ir/?p=21658