استفاده از ظرفیت حوزه برای تبیین بانکداری اسلامی

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه؛ حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی خطیبی، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، در گفت‌وگویی، به بیان نکاتی درباره راهکارهای مقابله با ربا در نظام بانکی پرداخت و گفت: با توجه به تحقیقاتی که در زمینه ربا در بانکداری داشته‌ام، ماهیت بانک همان‌گونه که بسیاری از اساتید اشاره کرده‌اند مبتنی بر سه متغیر اساسی شامل مبلغ، مدت و درصد است. در بانکداری متعارف بانک فقط وظیفه تأمین مالی پروژه‌ها را دارد و کاری ندارد که این پول چگونه مصرف می‌شود، بلکه مهم این است که مبلغی مشخص برای مدتی معیّن در اختیار مشتری بگذارد و مشتری هم باید آن را با درصد سود قطعی به بانک پس دهد.

حجت‌الاسلام خطیبی گفت: از آنجا که در بانکداری اسلامی ربا حرام است لذا نمی‌توانیم از این فرمول استفاده کنیم و به همین دلیل بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا و همچنین قوانین جایگزینی که الان نوشته شده، اما هنوز به تصویب نرسیده تقریباً به همین چارچوب‌ها اشاره شده و قوانین جدید ماهیت قانون اصلی را تغییر نداده است، چون در اسلام معامله را درست اما ربا را حرام می‌دانیم.

این کارشناس اقتصاد اسلامی اظهار کرد: در قانون مصوب سال ۶۲ معاملات شرعی پیشنهاد شده و نباید انتظار داشته باشیم که اگر قانون عملیات بانکی بدون ربا را تغییر دادیم ماهیت جدیدی ایجاد شده و آنگاه می‌توانیم ادعا کنیم که بانکداری به طور کامل اسلامی شده است. مسئله مهم این است که ما روش بانکداری متعارف را از نظر دینی قبول نداریم و معاملات دیگری را برای رسیدن به همان هدف جایگزین کرده‌ایم که اعتماد مردم هم برای سپرده‌گذاری نزد بانک جلب شود.

وی افزود: از جمله معاملات جایگزین این است که برای مثال اگر بنده نیاز به خودرو دارم و پول کافی در اختیارم نیست برای تأمین نیاز خود به بانک مراجعه می‌کنم اگر بانکداری ربوی باشد بانک می‌گوید چهل میلیون به شما قرض می‌دهم و در طی دو سال ۶۰ میلیون از شما می‌گیرم اما در بانکداری اسلامی به شما خواهند گفت که من با تو شریک می‌شوم و سهم خود را به صورت نسیه به شما می‌فروشم. این موضوع از منظر شرعی مشکلی ندارد و هیچ فقیهی از صدر اسلام تاکنون نگفته اشکال دارد بلکه صرفاً ربای قرضی حرام است.

مسئولیت حوزه‌های علمیه در قبال بانکداری اسلامی

حجت‌الاسلام خطیبی درباره پیشنهادهای خود برای بهبود عملکرد شرعی در نظام بانکی تأکید کرد: اگر بتوانیم در بانکداری اسلامی دو متغیری که روی آن کار نکرده‌ایم؛ یعنی آموزش عمومی به مردم و آموزش بانکداری اسلامی به کارکنان بانک‌ها را به صورت جدی پیگیری کنیم بخش زیادی از مشکلات حل خواهد شد. آیا مشاهده کرده‌اید که یک معامله بانکی در تلویزیون برای مردم آموزش داده شود؟ خود بنده از بانک وام گرفته‌ام اما آن مسئول مطلقاً برای بنده نحوه مصرف آن را توضیح نداد. البته چون بنده اقتصاد خوانده‌ام نحوه مصرف آن را می‌دانستم اما آیا همه مردم به این امور اِشراف دارند؟

عضو هیئت ‌علمی مؤسسه امام خمینی(ره) درباره اصلاحات در نظام بانکی برای بهبود عملکرد شرعی آن افزود: اگر کسی از دور به این موضوع نگاه کند می‌گوید بانک‌ها نزول می‌خورند. زمانی آیت‌الله مظاهری گفتند قانون عملیات بانکی بدون ربا از منظر شرعی به صورت کلی مشکلی ندارد اما در عرصه اجرایی موفق نبوده‌ایم. تمام سیستم جایگزینی که پیشنهاد شده و بنده همه را مطالعه کرده‌ام با قانون عملیات بانکی بدون ربا یکسان هستند و باعث تحولی جدی نمی‌شوند. از سوی دیگر باید اعتقاد به بانکداری اسلامی هم وجود داشته باشد این در حالی است که برخی از کارکنان بانک‌ها به این موضوع اهمیتی نمی‌دهند. متأسفانه سیستم بانکداری ما در برخی از مسائل افراط هم کرده‌ است؛ برای مثال گاهی برای دریافت سود یا معوقات، مشتریان را به دادگاه کشانده‌اند و همین باعث شده مردم نسبت به عملکرد شرعی بانک‌ها معترض باشند.

وی درباره نقش حوزه‌های علمیه در آموزش مسائل بانکداری اسلامی به عموم مردم اظهار کرد: ما یک سیستم اطلاع‌رسانی سنتی در حوزه علمیه داشته‌ایم که هنوز هم سر جای خود است. نکته مهم در این زمینه این است که طلبه‌ها در ایامی همانند محرم به اقصی نقاط کشور سفر کنند و مردم هم که آنها را قبول دارند و به حرف‌شان گوش می‌دهند لذا اگر بتوانیم در همین قالب، مسائل بانکداری اسلامی را لااقل به متدینین در سراسر کشور منتقل کنیم مردم به میزان زیادی با این موضوع آشنا می‌شوند. البته برخی از طلبه‌ها آنچنان در فقه و اصول غرق ‌شده‌اند که آشنایی زیادی با موضوعات بانکداری اسلامی ندارند و طبیعتاً نمی‌توانند آن را برای مردم تبیین کنند.

عضو هیئت‌ علمی مؤسسه امام خمینی(ره) در پایان گفت: پیشنهاد می‌کنم آیت‌الله اعرافی، مدیریت محترم حوزه‌های علمیه، دستور دهند که درباره عملیات بانکی بدون ربا کلاس‌هایی برای طلبه‌ها گذاشته شود که جزء دروس لازم آنها باشد تا بعداً به اهل روضه و منبرها آموزش دهند. مردم هم برای اینکه گرفتار حرام نشوند به خوبی این مسائل را یاد گرفته و چون دغدغه دارند خود آنها تبدیل به مُبَلِغ خواهند شد.

انتهای پیام/

منبع: ایکنا