بسم الله الرحمن الرحیم

نکات راجع به درس خارج

تعریف درس خارج، جایگاه آن و شرائط ورود به آن درس خارج درسی است که استاد با آشنا کردن حاضران با انظار موجود کیفیت استنباط را از کتاب و سنت آموزش می دهد و لذا برخی مجتهدان عالیمقام مسئله را طرح می کردند و پس از تشریح موضوع از حاضران نظر می خواستند و پس از سبک و سنگین کردن نظرات، دیدگاه خود را بیان می کردند.

هدف دروس خارج موارد زیر است:

1. پرورش ملکه اجتهاد

2. تولید نظریه مبتنی بر پایه های علمی

۳. شناخت و به کارگیری شیوه های استدلال

4. تربیت عالمان با توان علمی بالا که عهده دار مسئولیت های دینی در مراکز مختلف بلاد باشد.

شرکت کننده درس خارج باید سطح را به خوبی خوانده باشند و ممحض در درس و بحث باشند درس را به خوبی دریافت کنند و پس از درس آن را به رشته تحریر در بیاورند و مباحثه انجام دهند و به منابع و همچنین تالیفات و تقریرات فقها به صورت مستمر مراجعه نمایند.

طلبه های که وارد درس خارج می شوند بر دو نوعند: گروهی از آنها مقدمات و سطوح را به دقت خوانده اند و آمادگی لازم برای ورود به درس خارج را دارند اما گروهی فاقد این شرایطند و لذا درس خارج برای آنان چندان مثمر نیست.

اگر کسی پس از طی مراحل مقدماتی که از آن به سطوح یاد می شود در درس خارج حداقل ۶ سال به صورت فعال شرکت کند و خودش نیز زحمت بکشد به اجتهاد می رسد.

درس خارج ترکیبی از آموزش و پژوهش است، لذا آموزش باید با پژوهش همراه باشد.

دانش های مرتبط با درس خارج عبارتند: کلیات علم رجال، علم درایه، قواعد فقهی، تفسیر آیات الاحکام و آشنایی با متون حدیث.

یکی از رشته هایی که در علوم و معارف اسلام محور است فقه می باشد و محور های دیگری نیز وجود دارد مانند کلام اسلامی

موضوع درس خارج در وهله اول همان فقه و اصول است البته در درس خارج باید مسائل مستحدثه هم مورد بررسی قرار گیرد.

کسی می تواند استاد درس خارج باشد که چند دوره لمعتین، رسائل و مکاسب را تدریس کرده، ذهن نقاد و حافظه قوی داشته باشد.

استاد درس خارج قطعاً باید صاحب نظر باشد و وی می‌تواند در جریان تدریس و تحقیق نظریه ساز نیز باشد.

روش درس خارج

باید درس خارج به همان روش سنتی مبتنی بر اصول فقه معهود ادامه داشته باشد و باید از اعمال روش های دیگر که می تواند منجر به از بین رفتن فقه و فقاهت شود به شدت پرهیز شود.

أصول فقه که بعضی ها انتقاداتی بر آن دارند اگر به صورت صحیح تدریس شود می توان در دیگر علوم همانند تفسیر و معارف از آن بهره برد ولی باید أصول فقه از مسائل فلسفی تجرید شود زیرا مسائل فلسفی مسائل تکوینی است و أصول فقه مسائل اعتباری و مقداری مبتنی بر حسن و قبح عقلی است.

دروس خارج باید همچنان به صورت آزاد برگزار شود، البته موسسات و مدارس می توانند به طلاب در تکمیل تلاش علمی، کمک نمایند.

درس خارج و پاسخگویی به نیازهای جامعه

با تربیت عالمان و مجتهدان مورد نیاز جامعه تا حدودی نیاز ها در این زمینه برآورده شده البته در برخی از زمینه ها کمبود هایی هست که باید برای رفع آن برنامه ریزی کرد.

ضمنا مراکز مرتبط می توانند محصولات علمی درس خارج را رصد و آن را به صورت نظریه قابل استفاده در اختیار مراکز مربوطه قرار دهند و می شود برای تامین این موضوع عده ای را در حوزه موظف نمود.

راهکار های زیر می تواند در معطوف نمودن درسهای خارج به نیاز ها موثر باشد:

الف . ارتباط علمی با مراکز مختلف علمی حوزوی و دانشگاهی داخل و خارج از کشور

ب . برگزاری همایش و کنفرانس های علمی در موضوعات مورد نیاز

ج . ارتباط علمی و برگزاری جلسات اساتید جوان درس خارج با مراکزی که نیازمند حل مسائل خود در سایه فقه اسلامی هستند.

قم - جعفر سبحانی

1401/08/21