به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ آیت الله رجبی رئیس هیات امنای موسسه امام خمینی (ره) در اولین دوره از سلسله دورهای مدیریت تحول علوم انسانی که به همت ستاد راهبری علوم انسانی اسلامی حوزه علیمه در آمفی تئاتر دارالشفاء قم برگزار شد، علوم انسانی را دارای ویژگی‌های متعددی دانست که هر یک از آن ویژگی‌ها برای اسلامی سازی و بومی سازی این علوم در نظام جمهوری اسلامی اثر گزار است. ایشان در ادامه سخن خود را در دو موضوع ادامه داد. نخست تشریح برخی از ویژگی‌های علوم انسانی و دوم متولی تحول در علوم انسانی.  

ویژگی‌های علوم انسانی

این عضو شورای عالی حوزه علمیه نخستین ویژگی علوم انسانی را تأثیرگزاری در تحولات فرهنگی و اجتماعی دانست و افزود: بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی و بررسی‌های عقلانی این نتجیه را می‌دهد که علوم انسانی بیشترین نقش و در مواردی نقش منحصر به فردی در تحولات اجتماعی و فرهنگی دارد.

 علوم انسانی در جوامع مستقل

در جوامع مستقل تحولات در سایه برنامه ریزی‌ها، سیاست گذاری‌ها و خط و مشی‌هایی است که متولیان تعیین می‌کنند. هر نوع سیاست گذاری که مسئولین یک نظام تهیه می‌کنند، بر اساس اطلاعاتی است که از جامعه خود در ابعاد مختلف دارند که در سایه تحقیقات علوم انسانی مانند روانشناسی، جامعه شناختی مردم شناختی و ... به دست آمده است. در یک لایه پنهان‌تر برخواسته از نظریات علوم انسانی است که متولیان به آن معتقد شده‌اند. نتیجه اینکه حرکت جامعه به هر سویی که باشد در اثر برنامه ریزی متولیان آن جامعه است که برخواسته از تحقیقات علوم انسانی می‌باشد.

علوم انسانی جوامع وابسته

در جوامع وابسته، نظام سلطه بر اساس اطلاعاتی که از آن جوامع دارد، برنامه ریزی‌های خود را به آنها القا می‌کند. به همین دلیل است که در کشورهای سلطه گری مانند آمریکا پژوهشکدهایی با موضوع کشورهای دیگر کار می‌کنند. نتیجه این اقدام آنها طراحی و القای اهداف خود در قالب برنامه هایی می‌باشد که از شناخت کشورهای هدف به دست آمده است. غربی‌ها تصریح دارند که برخی از رشته‌های علوم انسانی، رشته‌های استعماری است. یعنی این رشته به وجود آمده که با استفاده از آنان بتوانند کشورهای دیگر را مستعمره خود کنند. بنابراین نقش علوم انسانی در تحولات جوامع سرونوشت ساز است و معنا ندارد که یک برنامه و سیاست گذاری بدون توجه به خصوصیات انسان شناختی جوامع طراحی شود.   در انقلاب اسلامی ایران قبل از اینکه انقلاب سیاسی رخ بدهد، یک انقلاب معرفتی رخ داد. یعنی امام خمینی (ره) آگاهی بخشی‌های را در جامعه ایجاد کردند و مردم را نسبت به وضعیت خود، وابستگی حاکمیتشان به دشمنان و اهدافی که دارند، آگاه کرد. بعد از این مرحله بود که انقلاب رخ داد.

علوم انسانی و هویت

آیت الله رجبی در بخش دیگر سخنان خود اظهار داشت: اگر از منظر مردمی نیز نگاه کنیم، علوم انسانی هویت ساز است. یعنی می‌تواند از یک جامعه هویتی را بگیرد یا هویتی به او بدهد. در این زمینه نیز نظامهای استکباری بیشترین بهره را می‌برند و در تحولاتی که در راستای اهداف خود ایجاد می‌کنند، بر مبنای تحقیقات انسانی و شناختی، از عنصر هویت بخشی یا هویت زدایی استفاده می‌کنند . علوم انسانی می‌تواند هویتی را که در یک جامعه وجود دارد و برای آنها ارزشمند است، در نگاه آنان به یک اندیشه نا درست و غیرقابل پذیرش تبدیل کند. در همه طراحی‌هایی که دشمنان ما انجام می‎دهند قابل مشاهده است. دشمنان در بخش نخبگانی به گونه‌ای برنامه ریزی می‌کنند که نخبگان اعتقاد به هویت خود را زیر سوال ببرند. اینکه در مواقعی برخی از نخبگان سخنانی را می‌گویند که مخالف مصالح جامعه خود  است، به این دلیل می باشد که باور او را عوض کرده اند. در یک جامعه‌ای هر چند حاکمان و برنامه ریزان بهترین برنامه‌ها را بر اساس دادهای انسان شناختی صحیح طراحی کرده باشند و مجریان نیز همان را اجرا کنند اما اگر توده مردم این را به دلیل اینکه نادرست می دانند برنتابند، اجرا نخواهد شد. اگر یک جامعه دلبستگی خود به هویتی که دارد را از دست بدهد، دیگر نمی‌تواند فداکاری و دفاع کند و به میدان نمی‌آید. اگر در انقلاب اسلامی و تدام آن موفق بوده‌ایم به دلیل اهمیت داشتن هویت اسلامی در نزد مردم است که حاضر هستند برای آن حتی جان هم بدهند. راه صیانت در مقابل هویت زدایی همان راهی است که مقام معظم رهبری به صورت دائمی در حال تاکید بر آن هستند و آن جهاد تبیین است.  

متولی تولید و اصلاح علوم انسانی

ایشان در بخش دیگر سخنان خود به حوزه علمیه را متولی ایجاد یا اصلاح علوم انسانی اثر گذار متناسب با نظام، مردم و اهداف متعالی که اسلام، معرفی کرد و بیان داشت: همه رشته‌های علوم انسانی با وضعیتی که دارند و از غرب آمده‌اند، نه تنها در بخش‌هایی مفید نسیتند بلکه مضر هستند. اینها بر بنیانهای ضد دینی یا بنیانهای سکولار خنثی نسبت به دین پایه گذاری شده اند. خروجی این علوم افرادی ضد دین یا بی‌تفاوت نسبت به دین، ارزشهای اسلامی و ملی و ارزشهای انسانی است. این علوم اگر بخواهند بر اساس اندیشه صحیح اصلاح شوند، باید به دست حوزویان انجام شود. اگر قرار است با موازین دینی این علوم باسازی شود، باید کسی به آن بپردازد که آشنای به این علوم انسانی و متخصص اسلام شناس باشند. بنابر این بازسازی و تولید علوم انسانی کار حوزهای علمیه است. استفاده از اساتید متعهد دانشگاهی خوب است اما اینکه چه کسی باید متولی این کار و عنصر محوری در این عرصه باشد، بدون شکل حوزهای علمیه هستند. راه های دیگر به بیراهه رفتن است.. مسئولین جمهوری اسلامی اگر می‌خواهند در مقابل توطئه‌ها بایستند و آسیبها را رفع کنند، باید از این کارها پشتیبانی کنند و آن را تا مرحله اجرا و قرار گیری به عنوان متون درسی دانشگاه ها حمایت کنند و سیاست گذاری را بر مبانی آن انجام بدهند. البته در همین علوم انسانی نیز مطالب ارزشمندی وجود دارد و ما دیدگاهی که می گوید همه علوم انسانی فعلی را باید دور ریخت، قبول نداریم. بنابراین از ضروریات و حیاتی ترین اقدامات برای جامعه ما، بازسازی و تولید علوم انسانی است و جایی که صلاحیت دارد و وظیفه اوست، حوزهای علمیه هستند. کوتاهی در این زمینه برای هر کسی که می تواند قدمی در این راه برداردی، کوتاهی در انجام وظیفه دینی و ملی آن فرد است.