به گزارش خبرنگار پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ نخستین همایش ملی «رویکردهای انتقادی به فرصت‌ها و چالش‌های ارتباطات شبکه‌ای در فضای مجازی»، دوشنبه یکم خردادماه 1402 با حضور و سخنرانی همایش حجت الاسلام مهدی فاطمی پور، معاون فرهنگی سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، مهندس سعید مقیسه، رئیس سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت‌و تصویر فراگیر در فضای مجازی(ساترا)، دکتر علی اصغر کیاء، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و دکتر عباس اسدی، دانشیار دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر همایش، در دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانشکده ارتباطات پردیس مرکزی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

دکتر اسدی در ابتدای این همایش گفت: همایش ملی «رویکردهای انتقادی به فرصت ها و چالش های ارتباطات شبکه ای در فضای مجازی» توسط گروه روزنامه نگاری و مدیریت رسانه دانشکده علوم ارتباطات برگزار شد. 140 مقاله به دبیرخانه همایش رسید که از این بین، 122 مقاله برای ارائه در شش پنل مورد پذیرش قرار گرفت.

وی عنوان کرد: نکته ای که باید مورد توجه قرار داد، این است که هر چند مقالات وزین و خوبی به دست ما رسید اما دو اشکال اساسی در این مقالات وجود دارد. این مقالات رویکرد انتقادی نداشته اند بلکه با نگاه خوشبینانه به فضای مجازی توجه کرده اند. این نگاه استعمارگرانه است و به نظر می رسد آنها حاضر نیستند خود را از این نوع نگاه جدا کنند.

دبیر علمی همایش رویکردهای انتقادی به فرصت ها و چالش های ارتباطات شبکه ای در فضای مجازی گفت: مسئله دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که مقالات رسیده به همایش به روش تجربی انجام شده است و از طریق روش تفسیری و انتقادی مسائل بررسی نشده اند.

رئیس ساترا در این همایش عنوان کرد: هر چند از منظر آکادمیک، رسانه‌ها دارای پنج بَعد فرستنده، گیرنده، پیام، بستر انتقال و محیطی که رسانه در آن کار می‌کند، هستند اما گسترش فضای مجازی باعث شده است تا برخی ابعاد رسانه دچار تغییراتی شود. به‌عنوان مثال در بعد فرستنده در فضای مجازی اجازه حضور به افراد ناشناس داده شده است؛ بسیاری می‌توانند تولیدکننده پیام باشند اما احراز هویت نشوند و چه بسا می‌توانند ربات با حیطه فعالیت‌های مختلف با هوش مصنوعی باشند.

وی با تاکید بر این نکته که انگیزه‌های تولیدکنندگان محتوا نیز تغییر کرده است، گفت: تا 10 سال پیش، کاربر با پرداخت هزینه، محتوای مورد نیاز خود را به صورت موردی یا در قالب خرید اشتراک خریداری می‌کرد اما فضای مجازی و جایگزینی فروش ترافیک به جای فروش محتوا، این معامله را بر هم زده است. امروزه شاهد هستیم افزایش مصرف اینترنت با هدف درآمدزایی از اپراتورها، انگیزه اصلی فعالیت برخی سکوها در فضای مجازی است تا جایی که رسانه‌ها با تولید ترافیک بیشتر، صاحب درآمد بیشتری می‌شوند. این امر باعث ارجحیت اقتصاد بر فرهنگ شده است چرا که اصل و اولویت این است تا محتوایی تولید شود که مردم برای آن حجم اینترنت بیشتری خریداری و مصرف کنند. این موضوع که محتوای ارزشمندی از جهت فرهنگی تولید شود برای بسیاری از سکوها، اولویت دوم است.

مقیسه بیان کرد: در فضای مجازی بعد دوم رسانه که گیرنده است، تغییر کرده و توسعه‌ای شدید پیدا کرده است. در بعد پیام با آمدن فضای مجازی قالب‌هایی که امکان تولید محتوا دارند چندین برابر شده اند و امکان خلق تولید پیام به روش های مختلف در اختیار تولیدکننده و کاربران قرار گرفته است.

وی در ادامه به بستر انتقال که بعد دیگری از رسانه است، پرداخت و عنوان کرد: تمرکز در توزیع شدن پیام تغییرات محسوس و بزرگی داشته است. در گذشته تولیدکننده محتوا نمی‌توانست ناشر باشد اما درحال حاضر تولیدکننده خود اقدام به پخش هم می‌کند. از آنجا که بستر انتقال تغییر کرده به ناچار نوع حکمرانی و تنظیم مقررات حوزه ارتباطات و رسانه نیز تغییر کرده است که این روند تحولی با سرعتی بسیار بالا ادامه دارد.

رئیس سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت‌و تصویر فراگیر در فضای مجازی درباره بعد پنجم رسانه گفت: محیط رسانه به ‌طور کل دچار تغییراتی وسیع شده است. هرچه تعداد و میزان خدمات ارائه شده از جانب رسانه‌ها بیشتر باشد رونق آنها هم بیشتر خواهد شد.

وی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: با این تغییرات، فرصت‌های بی‌شماری برای کشور به وجود آمده است که از نظر من بهره‌مندی از این فرصت‌ها نیازمند ورود جدی بخش خصوصی به فضای مجازی و انجام تنظیم‌گری از سوی حاکمیت است. اگر اجازه ورود به بخش خصوصی را در این زمینه ندهیم، فرصت‌ها تبدیل به تهدید خواهند شد، چه تهدید داخلی و چه تهدید خارجی. البته باید همواره مدنظر داشته باشیم که تنظیم‌گری کنیم آن‌هم تنظیم‌گری با ابعاد جامع. به این معنا که حقوق مخاطب، کسب و کارها و ذینفعان و همچنین منافع ملی باید رعایت شوند. من مخالف این نظر هستم که باید ورود بخش خصوصی را به کسب و کارهای محتوایی محدود کرد بلکه باید آن را تنظیم‌گری کرد. البته تنظیم‌گری هم دارای دشواری‌های بسیاری است چراکه برخی قوانین پایه‌ای کشور هم مبتنی بر این زیست‌بوم نیست اما ساترا به جد در تلاش است تا با رعایت آرمان‌های انقلاب، اعتقادات مردم و فرهنگ ایرانی-اسلامی بیشترین بهره‌ را از فضای مجازی ببریم.