به گزارش خبرنگار پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح علوم انساین اسلامی به نقل از روابط عمومی وزارت علوم، مقام معظم رهبری در دیدار با استادان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی (۱۴شهریورماه ۱۳۸۹)، سخنان استادان دانشگاه‌ها در این دیدار را بسیار خرسندکننده، متنوع، پرنکته و حاوی پیشنهاد‌های اجرایی برشمردند و ‌پس از طرح‌ ایده دانشگاه حکمت‌بنیان توسط قاسم عموعابدینی چنین بیان نمودند: «اما دانشگاه حکمت‌بنیان حرف تازه‌اى است، حرف نوئى است؛ و تازه‌تر این است که گفتند چنین دانشگاهى برخى از کار‌هایش هم انجام گرفته، دانشگاه تهران یک قسمت‌هائى را هم انجام داده؛ این براى من خیلى تازه است. من چنین چیزى نشنیدم و اطلاعى نداشتم از اینکه یک چنین کارى واقعاً در کشور پا گرفته باشد.»

در راستای اجرایی‌سازی دانشگاه حکمت بنیان در سال ۱۳۹۰ توافق‌نامه‌ای میان دانشگاه تهران و دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منعقد شد و طرح مطالعاتی دانشگاه حکمت بنیان با مدیریت قاسم عموعابدینی آغاز شد.

این طرح ملی تا سال ۱۳۹۶ با مشارکت اساتید برجسته ادامه یافت و نظریه دانشگاه حکمت بنیان را می‌توان مهم‌ترین خروجی این طرح دانست. در همین راستا کمیسیون علمی و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی موضوع دانشگاه حکمت بنیان را دنبال کرد و گزارش کارگروه تدوین سند دانشگاه حکمت بنیان با عنوان «سند راهبرد عملی دانشگاه اسلامی؛ حکمی شدن دانشگاه‌ها» را در سال ۱۳۹۶ ارائه کرد.

نظریه دانشگاه حکمت بنیان بر اساس الگوی تمدنی ایرانی-اسلامی و در راستای معرفی نسل جدیدی از دانشگاه‌ها در کشور مطرح شده است. تمدن ایرانی همواره در حوزه علمی مورد ستایش جهانیان بوده است. همانگونه که مجامع جهانی همچون یونسکو نیز بر آن تأکید می‌کنند، دانشگاه جندی شاپور را می‌توان نقطه آغاز دانشگاه در دنیا قلمداد کرد.

در تمدن ایرانی و اسلامی علم از جایگاه برجسته و بی‌بدیلی برخوردار بوده است و علم‌آموزی با رویکرد استاد محوری، شاگردپروری، برنامه محوری و مبتنی بر اخلاق همواره مورد تأکید بوده است. این سنت در شکل‌گیری نهاد‌های علمی در دوره‌های مختلف تمدنی در ایران و حتی در شکل‌گیری نهاد‌های علمی همچون دارالفنون قابل مشاهده است.

جامع‌نگری حکیمانه که خود را در ظهور دانشمندان بزرگی همچون بوعلی سینا و ابوریحان بیرونی به تصویر می‌کشد از منظر‌های اصلی علم‌آموزی در تمدن ایرانی و اسلامی می‌باشد. جامع نگری که علم را در مسیر رفاه و سعادت بشری معنی می‌کند.

در مفهوم دانشگاه حکمت بنیان ضمن بهره‌مندی از موفقیت‌ها و دستاورد‌های دانشگاه‌های برتر دنیا، سعی می‌شود نقاط ضعف آن‌ها چه در نظر و چه در عمل مبتنی بر جامع نگری و رویکرد حکمی اصلاح شود و مسیری جدید و پر شتاب در رشد علمی کشور ترسیم شود.

در مورد مفهوم حکمت نگاه‌ها و تعاریف متفاوتی ارائه شده است. به طور کلی حکمت در تعریف عمومی به معنی علم سودمندی است که به عمل منجر می‌شود. این مفهوم یا تعریف کلی در دانشگاه ویژگی‌های خود را دارد و در نظریه دانشگاه حکمت بنیان چنین تعریف شده است:

حکمت چارچوبی کلان است که دانش نافع از آن منشعب می‌شود و از آنجا که تعین‌زا و تعین محور است قابل تبدیل به علم، دانش و فناوری را دارد. حکمت را می‌توان در آموزه‌های اسلامی به طور کامل پیدا نمود. برای کسب حکمت نظر و عمل در کنار یکدیگر لازم است تا جویندگان دانش به جایی برسند که بتوانند از خیر کثیر با توجه به ظرفیت خود بهره‏مند شوند و رشد اخلاقی و علمی یابند. دانشگاهی که چنین دانش آموختگانی داشته باشد دانشگاهی است که منشأ پیشرفت در ابعاد مختلف اجتماع همچون ابعاد اجتماعی، اخلاقی، علمی و فناوری برای جامعه است.

بر این اساس ۸ اصل اساسی در نظریه دانشگاه حکمت بنیان ارائه شده است و در طول ۱۲ سال اخیر نیز نظریه‌پردازان و متخصصان متعددی در این زمینه تلاش نموده‌اند و حتی بخشی از دستاورد‌های این نظریه در دانشگاه‌ها اجرایی شده است.

دانشگاه حکمت بنیان در واقع جهت دهی امکانات و توانمندی‌های دانشگاه‌ها در مسیر تولید علم سودمند و منجر به عمل در راستای آموزش هدفمند، تعالی معنوی دانشجویان، عمق‌بخشی و سرآمدی علمی و حل مشکلات جامعه است.

در همین راستا بایستی اشاره کرد که موضوع دانشگاه حکمت بنیان از ابتدا در برنامه‌های وزیر علوم، تحقیقات و فناوری قرار داشت به گونه‌ای که نظر به اهمیت موضوع، وزیر علوم در اجلاس رؤسای دانشگاه‌های کشور ۱۰ شهریورماه ۱۴۰۱ چنین بیان کرد: از آنجایی که آموزش پژوهش- محور، پژوهش آموزش- محور و مهارت محور نمودن آموزش، پیش نیاز افزایش کار آمادگی دانش‌آموختگان دانشگاهی می‌باشد، بازنگری در نوع سیاستگذاری ارکان آموزش اعم از: یاددهنده، یادگیرنده و محتوا در حال اجراست. ‌امید است که با خرد جمعی جامعه دانشگاهی بتوانیم به سمت تحقق دانشگاه حکمت بنیان و تمدن‌ساز، گام‌های مؤثری برداریم. برنامه‌ریزی برای تقویت علوم پایه و علوم انسانی هم، در دستور کار وزارت عتف قرار دارد.

جایگاه دانشگاه حکمت‌بنیان در برنامه‌های وزارت علوم به حدی است که قاسم عموعابدینی معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: هدف اصلی تحول آموزش در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایجاد دانشگاه حکمت بنیان است.

وی شاخص‌های دانشگاه حکمت بنیان را در گام اول شاگردپروری، استادمحوری، اخلاق‌مداری و برنامه محوری برشمرد.

آغاز اجرایی شدن طرح

تحقق دانشگاه حکمت بنیان به صورت تکاملی و با رویکردی علمی و عملیاتی از طریق افتتاح دانشکده‌های فناوری‌های نوین راهبردی آغاز شده است.

این دانشکده‌ها آیین‌نامه‌های پژوهشی، آموزشی، فناوری و حکمرانی خاص خود را دارد و از نظر مدیریتی مبتنی بر الگو‌های تمدن آفرینی بنا خواهند شد و علاوه بر بهره‌گیری از جدیدترین روش‌هایی که در ۱۰۰ دانشکده برتر دنیا اجرا می‌شود، از الگو‌های تمدنی ایرانی-اسلامی همچون استادمحوری، شاگردپروری و اخلاق‌مداری و برنامه محوری نیز بهره گرفته خواهد شد.

دانشجویانی که در این دانشکده‌ها پذیرش می‌شوند از میان دانشجویان مستعد و استعداد درخشان خواهند بود و سعی می‌شود علم سودمند و عمل در کنار هم در این دانشکده‌ها آمیخته شوند. توجه ویژه به استادمحوری، شاگردپروری، اخلاق‌مداری و برنامه محوری از مؤلفه‌های اصلی این دانشکده‌ها هستند.

پس از اجرای مناسب طرح دانشکده‌ها، موضوع دانشگاه‌های حکمت بنیان که در واقع الگوی تکامل یافته دانشکده‌های فوق‌الذکر خواهند بود، اجرایی می‌شود. هم اکنون شیوه‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های مرتبط با این دانشکده‌ها در شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی و شورای گسترش اموزش عالی در حال بررسی و تصویب است و ‌امید است مطابق با لایحه برنامه هفتم توسعه از سال اول برنامه، اجرای آن آغاز شود و مسیر تحولی جدیدی در آموزش عالی کشور شکل گیرد.