به گزارش خبرنگار پایگاه خبری - تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ پیش از این در سال 1400، نخستین همایش فقیه فقه سیاسی در بزرگداشت شخصیت علمی مرحوم آیت‌الله عمید زنجانی در تهران برگزار شده بود و این بار جامعه حوزوی همزمان با هفتمین سالگرد درگذشت مرحوم آیت‌الله سیدمحمدمهدی موسوی‌خلخالی، به بزرگداشت این فقیه فقه سیاسی پرداختند.

آیت‌الله علم‌‌الهدی، حجت‌الاسلام والمسلمین مروی، آیت‌الله اشرفی‌شاهرودی به همراه حجت‌الاسلام والمسلمین الهی‌خراسانی ازجمله سخنرانان علمی این همایش بودند.

به گفته سید جمال‌الدین موسوی، دبیر همایش فقیه فقه سیاسی، مرحوم آیت‌الله خلخالی فقیهی وارسته و شخصیت برجسته‌ای در میان علما و دانشمندان شیعه بود که سال‌ها در حوزه علمیه مشهد به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و شاگردان بسیاری تربیت کرد که اکنون از فضلای حوزه علمیه مشهد، قم و تهران هستند.

زندگی و زمانه فقیه فقه سیاسی

سید محمدمهدی موسوی‌خلخالی سال ۱۳۰۴ش در شهر رشت متولد شد. او سال ۱۳۲۰ش برای تحصیل در حوزه علمیه عازم نجف اشرف شد و پس از گذراندن دروس سطح و عالی، در درس خارج فقه و اصول از محضر آیت‌الله حکیم، آیت‌الله شیخ حسین حلی و به‌خصوص آیت‌الله خویی استفاده کرد و در زمره شاگردان برجسته ایشان قرار گرفت.

آیت‌‌الله موسوی‌خلخالی در ایام حضور خود در نجف اشرف به تدریس سطح و سطوح عالی مشغول شد و پس از ۱۸سال تحصیل و تدریس در آن حوزه، سال ۱۳۳۹ش به ایران بازگشت و در شهر تهران اقامت گزید.

وی در تهران سال‌ها به تدریس سطوح عالی و دروس خارج فقه و اصول برای طلاب و روحانیان پرداخت و در کنار فعالیت علمی، امامت جماعت مسجد جامع صدریه را نیز برعهده داشت و در این مدت به تأسیس کتابخانه عمومی و حوزه علمیه تهران اهتمام ورزید.

آیت‌الله موسوی‌خلخالی در دوران انقلاب اسلامی همواره از مدافعان نهضت امام خمینی(ره) بوده و در جریان تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز با تکیه بر نظریاتش در باب حکومت اسلامی، طرف مشاوره خبرگان قانون اساسی قرار داشت.

وی پس از رحلت مرحوم آیت‌‌الله فلسفی در سال ۱۳۸۵ش، به درخواست جمعی از فضلا در مشهد اقامت گزید و کرسی درس خود را در حوزه علمیه این شهر برپا کرد.

حاکمیت در اسلام یا ولایت‌فقیه، فقه الشیعه، تقریرات دروس خارج فقه آیت‌الله خویی، شریعت و حکومت و تقریرات دوره کامل اصول آیت‌‌الله خویی از مهم‌ترین آثار منتشرشده ایشان است. کتاب «حاکمیت در اسلام» ایشان مورد توجه ویژه رهبر معظم انقلاب و نیز خبرگان قانون اساسی قرار گرفت. آیت‌الله سیدمحمد مهدی خلخالی شامگاه شنبه ۳۰ آذر ۱۳۹۵ در سن ۹۴ سالگی در مشهد مقدس چشم از جهان فروبست.

آیت‌الله موسوی خلخالی، اصول فقه شیعه را فقهی کارآمد می‌داند که زندگی انسان را براساس یک نظام دقیق اجتماعی مدیریت می‌کند.

یکی از ویژگی‌های نظام سیاسی مطلوب در اندیشه آیت‌الله موسوی‌خلخالی، حاکمیت شریعت در تاروپود نظام سیاسی و اجتماعی است و توجه به شریعت سبب استقرار نظام ولایت، اسلامی شدن دولت و سیاست اسلامی می‌شود که دستاورد این شریعتمداری در جامعه اسلامی، رستگاری عمومی است. البته او اعتقاد دارد تحول اصلی و غایی در حیات انسانی، همزمان با ظهور امام غایب تحقق خواهد یافت.

وی معتقد است حکومت مهدوی دارای برنامه‌ای راهبردی است و به همین دلیل، مردم در تشکیل حکومت مهدوی وظیفه و مسئولیت دارند و باید در راستای دستیابی به عدالت جهانی و حکومتی پایدار و فراگیر در جهان تلاش کنند.

آیت‌الله موسوی‌خلخالی تشكيل حكومت را برای صالحان امری ضروری می‌شمارد و بر این اساس ضرورتاً امور سياسی و اجتماعی بايد تحت نظارت و ولایت فقيه جامع‌الشرايط باشد.

وی ضمن تأکید بر جمهوریت نظام سیاسی، دموکراسی مبتنی بر سرمايه‌داری یا کمونیسم را رد می‌کند و به بیان تفاوت‌های جمهوریت اسلامی با این مکاتب می‌پردازد.

عصاره فقه سیاسی اسلام

حجت‌الاسلام والمسلمین مروی، عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان:مرحوم آیت‌الله موسوی‌خلخالی هم‌دوره بزرگانی همچون آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله شهید محمدباقر صدر و مرحوم آیت‌الله میرزاعلی فلسفی و سال‌ها در نجف اشرف جزو شاگردان خاص آیت‌الله خویی بودند.

اما آنچه ایشان را از دیگران ممتاز می‌کند، این است ایشان پروژه فکری خود را در بحث فقه مضاف و فقه سیاسی تعریف می‌کند و با رویکرد فقه جواهری و اجتهاد متعارف، به عرصه فقه سیاسی ورود کردند و کتاب بسیار عالمانه و ارزشمند «حاکمیت در اسلام یا ولایت‌فقیه» را به یادگار گذاشتند.

ایشان پس از پیروزی انقلاب با ارائه جزوات فقیهانه و عالمانه، به‌خصوص در بحث ولایت‌فقیه، خبرگان قانون اساسی را در تدوین قانون اساسی کشور کمک کردند.

در حوزه‌های علمیه باید برای انس طلاب با کتاب ارزشمند مرحوم موسوی‌خلخالی تدبیری اندیشیده شود. فقه مضاف و فقه سیاسی نیز از مباحثی است که هنوز در حوزه‌های علمیه باید به آن پرداخته شود و این امر نیازمند تلاش و اراده جدی علما، فقها و طلاب جوان و فاضل است.

فقه را باید از انحصار مباحث شخصی و فردی خارج کرد و آن را در قله مدیریت جامعه در تمام ابعاد قرار داد و این همان هدفی است که امام راحل به دنبال آن بود؛ یعنی دانشی کارآمد در اداره فرد و جامعه.

عصاره تفسیر سیاسی امام خمینی(ره) از فقه، «ولایت فقیه» است که این مهم بسیار جای کار دارد؛ زیرا امروز «ولایت فقیه» همچنان مورد هدف دشمنان نظام اسلامی است.

انتهای پیام/