در این قسمت از برنامه دارالعلم که ساعت 21 هر شب، با اجرای محمد جواد استادی، از شبکه 4 سیما پخش می‌شود، حجت‌الاسلام الهی خراسانی، با موضوع «نقش علوم اسلامی در حل مسائل و چالش‌های زیستی بشر امروز»، به ایراد سخن پرداخت.

ماموریت علوم اسلامی

حجت الاسلام الهی خراسانی، در ابتدای بحث، با اشاره به نقش علوم اسلامی در جهت دهی و بهبود زندگی مردم جامعه گفت: ماموریت علوم اسلامی شناخت آموزه‌های اسلامی است؛ اگرما می‌گوییم آموزه‌های اسلامی به عنوان دین، اساسا برای راهنمایی زندگی بشر آمده، پس علوم اسلامی نمی‌تواند ماموریت بهبود زندگی بشر را رها کند. استاد حوزه علمیه مشهد با رد این تصور که علوم اسلامی با دارا بودن فضای انتزاعی ارتباطی با زندگی مردم ندارد، گفت:  آموزه‌های دین؛ اخلاق در روابط اجتماعی، خانوادگی، سیاسی و... را به انسان‌ها می‌آموزد، در سایه آموزش الهیات، بینش وسیعی از هستی، انسان و مختصات او را ارائه می‌دهد و سطح بالاتری از فطرت رابه او گوشزد می‌کند. وی خاطر نشان کرد: علوم اسلامی به عنوان دانش که به استباط آموزه‌های دینی می‌پردازد، محصول آن باید کاربردی باشد. ازاین رو آموزه‌های دینی از سوی خدا برای انسان‌ها آمده است.

کارکرد فقه در جامعه بشری

عضو هیات علمی گروه آموزشی فقه و مبانی اجتهاد مرکز تخصصی آخوند خراسانی، با تاکید بر اینکه علوم اسلامی باید در چارچوب علوم نافع فعالیت کند و امتداد اجتماعی داشته باشد، ادامه داد: در اسلام، علم برای علم پذیرفته نیست، در آیین اسلام علم نافع مطرح است؛ نافع بدان معنا که برای بهبود زندگی مردم کاربرد داشته باشد. از این رو از منظر اسلام، علم پزشکی، زبان شناختی، از این جهت که به بهبود زندگی مردم کمک می‌کنند، حائز اهمیت است. این پژوهشگر با اشاره به گستره علوم اسلامی در تمدن اسلامی افزود: در سده‌های گذشته زیست اجتماعی مسلمانان، در کشورهای غیر اسلامی، همواره توسط علوم اسلامی اداره شده است؛ علم اخلاق و شاخه های آن پیشران تعالیم ارزشی در جامعه اسلامی بوده است. وی با اشاره به لزوم پدید آمدن تمدن اسلامی از بسترعلم، تصریح کرد: فقه؛ نظم اجتماعی، معنویت و عبودیت و... را به بشر آموزش می‌دهد. رسالت علم فقه، نافع بودن و شناخت آموزه‌های اسلامی است که راهنمای عملی زندگی برای انسان باشد.

راهکارهای پیشتازی علوم اسلامی 

استاد مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد(ص)، با اشاره به گسترده شدن و توسعه ابواب علم فقه، از قرن چهارم هجری تاکنون، متناسب با عرصه‌های جدید و افزایش 30 باب به گستره آن، اظهار کرد: در50 سال اخیر، سرعت تحولات جامعه از سرعت انطباق پذیری علوم بیشتر است، به طور مثال متاورس، سرعت تغییرات متاثر از فناوری علوم انسانی را تحت تاثیر قرار داده و  اگر بخواهیم همانند سده‌های پیشین، پیشتازی علم به بدنه علوم اسلامی بازگردد، نیازمند همکاری دستگاه‌های علمی با یکدیگر،  تقویت مراودات علوم اسلامی و مطالعات انسانی، تقویت یکپارچگی علوم تجربی و ریاضی در ارتباطات، زیست بوم، میزکار و... هستیم، همانطور که غرب توانست با همکاری دستگاه‌های علمی موفق شود در راستای بهبود زندگی بشری موضوعات چند وجهی را مطالعه کند.

نقش انقلاب اسلامی در گسترش علوم اسلامی

الهی خراسانی، با اشاره به انقلاب اسلامی و نقش آن در گسترش علوم انسانی و اسلامی در جامعه افزود: انقلاب اسلامی، علوم انسانی و اسلامی را به صحنه رسمی جامعه وارد کرد؛ به نحوی که دستگاه‌های مختلف از قوه قضائیه تا وزارت آموزش و پرورش، از آن مطالبه می‌کنند. امید است علوم اسلامی با یک نقشه راه مناسب به سرعت خود را بازسای کند و به رسالت اجتماعی خود پاسخ دهد. وی با اشاره به نقش رسانه در توسعه ارتباطی بین علوم اظهار کرد: رسانه این کارکرد را دارد که ارتباط بین حوزه‌های علوم مختلف را توسعه دهد، اعتماد سازی بین فضای جامعه با علوم اسلامی ایجاد کند و اگاهی مردم و جامعه علمی و دانشگاهی، دستگاه‌ها و نهادهای دولتی را از پژوهش‌های انجام شده در حیطه مسائل روز جامعه، افزایش دهد.

رویکرد فقه در پاسخگویی به نیازهای بشر

حجت‌الاسلام الهی خراسانی، در ادامه بحث، با اشاره به رویکرد فقه در پاسخگویی به مسائل روز جامعه و نیازهای بشری، تاکید کرد: چند دلیل موجب ایجاد فاصله بین علوم اسلامی و مطالبات روزجامعه شده است؛ یکی از این عوامل، فاصله پژوهشگران با واقعیات مورد تحقیق و شایسته تفکر و پیشنهاد است که ناشی از فاصله تجربی زیستی و سبک زندگی پژوهشگران و عدم توجه به اطلاعات و سپهرهای اطلاعات نوین از جمله رسانه است. وی به ایجاد تغییرات آموزشی در نهادهای علمی و آموزشی اشاره کرد و گفت: فاصله و سرعت مطرح شدن مطابات بیرونی با آهنگ مطالبات درون علوم اسلامی زیاد است. اتکا به سنت‌های علوم اسلامی، عدم گردش اطلاعات علمی کافی، تأخر منابع اسلامی و فاصله بین بدنه آموزشی با انجام پژوهش‌های کاربردی موجب شده که آن‌طور که علوم اسلامی آنطور که شایسته است نتواند، به نیازهای بشری پاسخ دهد؛ به گونه‌ای که حجم انبوهی از رساله‌ها و پایان‌نامه را در سطح حوزوی و دانشگاهی می‌بینیم که با مطالبات روز جامعه فاصله دارد. این مدرس علوم اسلامی با تاکید بر اینکه در دهه‌های اخیر تعداد منابع اسلامی کاهش پیدا کرده است و باید بحران کمی علوم اسلامی مورد توجه قرار گیرد، خاطر نشان کرد: به نظر می‌رسد اگر این روند ادامه داشته باشد ما در دو دهه بعد، پژوهشگر کافی برای حوزه فقه و فلسفه  نداشته باشیم. کشوری که می‌خواهد جریان توسعه خود را مدیریت کند باید تعداد دانش‌آموخته ها ودانشجویان در حوزه‌های علوم انسانی، تجربی، ریاضی، علوم اسلامی و... را مدیریت کند ما در این زمینه نیازمند نقش تاثیرگذار حوزه در جامعه هستیم. شایان‌ذکر است، در قسمت‌های بعدی برنامه دارالعلم، دانشورانی برجسته همچون آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، دکتر احد فرامرز قراملکی و... به ارائه دیدگاه‌های خود پیرامون مباحث گوناگون علوم اسلامی، خواهند پرداخت.