به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا؛ هم‌اندیشی علمی « الزامات و چالشهای پژوهش در فقه تربیت» با حضور جمعی از اساتید حوزه فقه تربیتی از جمله استاد معظم مجید طرقی، حجت الاسلام دکتر ستار همّتی و حجت‌الاسلام دکتر احمد شهامت در ارائه این نشست علمی برگزار شد. به گزارش دفتر مدیریت مؤسسۀ آموزش عالی حوزوی امام رضا(علیه السلام)،در ابتدا حجت‌الاسلام دکتر مهدی عزیزی دبیر علمی هم‌اندیشی اظهار داشت: بحث فقه تربیت چند سالی است که در مجامع دانشگاهی و حوزوی رشد پیدا کرده و این رشته به نوعی جز رشته‌های نوپدید است؛ هر چند فقه تربیت سابقه دیرینه‌ای دارد و پر از ناگفته‌هاست اما با چالش‌های زیادی روبرو است و الزامات زیادی وجود دارد که در بحث مبانی و اصول و روش‌های اجتهادی در حوزه فقه تربیت باید به آن پرداخته شود. وی بیان کرد:یکی از چالش‌های مهم در این عرصه بحث مبانی روش‌شناسی دانش است، در واقع از دانش علم اصول استفاده می‌کنیم و جا دارد در علم اصول نیز یک سری مباحث در ارتباط با تربیت بیشتر مورد ارزیابی قرار بگیرد. دبیر علمی این هم‌اندیشی عنوان کرد:در لبیک به بیانیه رهبری در مورد حوزه پیشرو و سرآمد که انصافا منشور جامع و کاملی برای حوزه‌های علمیه به شمار می‌رود باید حرکت کنیم که در این خصوص جلساتی در ارتباط با منویات رهبری در خصوص علوم اسلامی و انسانی و فقه نظام‌ساز برگزار می‌کنیم. در ادامه، استاد معظم مجید طرقی ارائه دهنده هم‌اندیشی « الزامات و چالشهای پژوهش در فقه تربیت» تصریح کرد:امروز به برکت انقلاب اسلامی در حوزه‌های علمیه که به نوعی نهاد علم حاکمیت اسلامی است، رشته‌های متعددی در زمینه علوم انسانی به وجود آمده، از جمله رشته فقه تربیتی که مانند فقه قضا و فقه ارتباطات و غیره است.

دانش تربیت از قدیمی‌ترین دانش‌های بشری است

وی ادامه داد:دانش تربیت از قدیمی‌ترین دانش‌های بشری است، چون فعل تربیتی از قدیمی‌ترین فعل بشری است و اگر مبنا حضرت آدم و حوا قرار بدهیم، نخستین نیاز آنان تربیت و در مرحله بعدی تربیت فرزندان است. استاد معظم طرقی خاطرنشان کرد:دانش تربیتی که ما امروز داریم با تحولاتی که در قرن نوزده و بیستم به وجود آمد و تفکرات مدرنیته در باب معرفت‌شناسی یعنی بحث حس‌گرایی خصوصا تفکرات پوزیستی یک دانش تجربی است، یعنی می‌گوییم دانش تعلیم و تربیت ولی باید اضافه کنیم دانش تعلیم و تربیت مبتنی بر روش حسی یعنی دانش حسی است. وی اظهار داشت:دانش بشری در این زمینه با توجه به تعلیم و تربیت مسائل بسیاری دارد که بر عهده حس و روش‌های حسی نیست از این رو در دنیای قدیم بیشتر دانش تربیت، دانش عقلی بو. این ارائه دهنده نشست گفت:در تحولات بشری گاهی دانش شهودی شد و انسان‌ها براساس وجدانیات و شهودیات و فطریات خودشان راجع به تربیت خودشان تصمیم می‌گرفتند چه کارهایی را انجام دهند یا ندهند؛ اگر تاریخ علم تربیت را بررسی کنیم سه رویکرد معرفت شناسی یا رویکرد روشی می‌بینیم که شامل رویکرد حسی و رویکرد عقلی و رویکرد شهودی است.

ما همواره با یک فقر مطالعاتی در دانش تربیتی همراه بوده‌ایم

وی افزود: ما همواره با یک فقر مطالعاتی در دانش تربیتی همراه بوده‌ایم که در این زمینه با توجه به متون دینی کار چندانی انجام نگرفته است، به این دلیل به برکت تحولاتی که انقلاب اسلامی در حیات بشر به وجود آورد توجه جدی پیدا شد که بینیم در زمینه تعلیم و تربیت دین آن هم دین اسلام چه می‌گوید؛ این جاست که بعد از انقلاب به صورت تدریجی مانند دیگر علوم انسانی دینی که شکل گرفت رشته تربیت دینی نیز به وجود آمد. استاد معظم طرقی بیان کرد:وقتی از فقه تربیت می‌گوییم یعنی دانش تربیتی که کاملا روش‌مند است و روش تجربه دیده عالمان مسلمان که می‌گفتیم تفقه؛ در واقع سراغ دین که می‌روند به صورت ساده انگارانه و بدون نظم منطقی و  قوانین معتبر نمی‌روند و با مجموع ضوابط معرفت‌شناسی معتبر سراغ دین می‌روند، به این دلیل ما باید قدردان عالمانی باشیم که آستین همت را بالا زدند و بستر را برای این رشته بشری و رشته تربیتی به وجود آوردند. وی عنوان کرد:ما جز نخستین‌هایی هستیم که با افتخار می‌گوییم دانش تربیت دینی با الگوی روش شناسی فقاهتی داریم؛ همه دانش‌های بشری مقام ثبوت و مقام اثبات دارند مقام اثبات به مقام معرفت‌شناسی می‌رسد، حال ببینیم اعتبار این دانش به چیست و آیا دانش معتبری است. ارائه دهنده این نشست علمی تصریح کرد: این بحث برمی‌گردد به اینکه ما بازخوانی از روش‌شناسی این دانش داشته باشیم، هر محصول بشری علمی یا غیر علمی اعتبارش به روش تولید آن برمی‌گردد، اگر استانداردهای لازم را داشته باشد، محصول معتبر می‌گردد. وی خاطرنشان کرد:اعتبار این دانش به اعتبار روشی که برای تولید آن به کار رفته، می‌باشد، این محور گفتگوی ماست، یک سری باسته‌های جدی است که هر پژوهشگری که می‌خواهد در این عرصه بیاید باید با این‌ها آشنا شود و به کار ببنندد، در کنار این با یک چالش‌های جدی مواجه هستیم که اگر به آن توجه نشود باید با تاسف یادآوری کنیم. استاد معظم طرقی بیان کرد: در این راستا مواجه می شویم با خطر تولید دانش‌های تربیتی دینی که اعتبار چندانی ندارد و در غربال معرفت‌شناسی دینی مورد تائید نیست.

ما نیاز به اصول فقه متناسب با بحث دانش تربیت داریم

در ادامه حجت‌الاسلام دکتر احمد شهامت ارائه دهنده دوم این نشست علمی عنوان کرد:بحث روش‌شناسی منضبط و امتحان پس داده‌ای در فقه تربیت مطرح است، آن هم روش شناسی فقه که الگویی دارد که بیش از ۱۰۰۰ سال در حوزه‌های علمیه به خصوص فقه شیعی به کار گرفته می‌شود و سوالات مردم و آحاد مخاطبین و مکلفین را پاسخ می‌دهد. وی تصریح کرد: براساس ادله شرعی الگو این ویژگی را دارد که حداقل خطا و آسیب را می‌تواند به لحاظ استناد به شرع و دین و استناد به کلام وحی و فرمایشات حضرات معصومین داشته باشد، این نقطه قوت را باید به تناسب خود دانش تربیت که یک دانش میدانی و عملیاتی است و در عرصه عمل و دارای حیطه عملیاتی گسترده است باید با این تناسب سازی انجام شود. این ارائه دهنده نشست علمی اظهار داشت: شاید برخی از حیطه‌ها و عرصه‌ها در دانش اصول فقه که موجود است به تناسب دانش تربیت مقداری بازسازی و پیش برده شود که بسیاری از منابع و محتوای موجود ما در فقه تربیت به صیغه عملی و قولی معصومین که این صیغه در اصول فقه جایگاهش خیلی اثرگذار نیست به عنوان حکم شرعی استفاده کنیم و از آن الگو بگیریم و روش عملیاتی تربیتی از آن استخراج کنیم باید مقداری کار شود. وی خاطرنشان کرد:ما نیاز به اصول فقه متناسب با بحث دانش تربیت داریم که بعضی از زیرشاخه‌های اصول شاخه فقه در این اصول برجسته‌تر شده، ما نمی‌خواهیم اصول فقه جدیدی ابداع کنیم، یک سری مباحث مرتبط با بحث دانش تربیت باید روی آن بیشتر کار شود و توانمندی فقیه را ابزار نو و کارآمدتری در اختیار فقه تربیت قرار دهد. حجت‌الاسلام شهامت گفت:اگر چه دانش فقه تربیت بیش از ۲۰ سال از سوی آیت الله اعرافی پایه گذاری شده ولی گمان این است این زمان برای دانش و عرصه نوپدید زمان زیادی نیست و نیاز به تولید محتوای مرجع داریم؛ محتوایی که بتوان به آن استناد کرد با این روش شناسی فقه که بزرگان و علما از این الگو استفاده کردند به تولید محتوا در عرصه تربیت نیاز داریم که الزاماتی دارد.

نتوانستیم نظام مساله تعلیم و تربیت و فقه تربیتی را به صورت مدون داشته باشیم

در ادامه نشست حجت‌الاسلام دکتر ستار همّتی سومین ارائه دهنده نشست علمی با اشاره به مشکلات و چالش‌های پیش روی حوزه در مورد فقه تربیت بیان کرد:اینکه چه بابسته‌هایی را رعایت کنیم تا پژوهش دقیقی داشته باشیم و محصول معتبری باشد اهمیت زیادی دارد. وی عنوان کرد:روش‌های مختلفی در تحقیق و پژوهش وجود دارد که حسی و شهودی و عقلانی است اما در حیطه فقه تربیت با توجه به اینکه منابع ما، منابع نقلی و روش‌ها نقلی است و روش مرسوم و متداول در حوزه‌های علمیه است و سابقه فراوانی دارد و روش معتبری به شمار می رود ما به لحاظ روشی در ارتباط با پژوهش در حوزه فقه تربیت خیلی مشکل نداریم. این ارائه دهنده نشست علمی تصریح کرد: مشکلات به جهت مصاف علیه یعنی تربیت است؛ پژوهش فقهی تاکنون کار خود را پیش برده و امتحان خود را پس داده اما اینکه فقه به حوزه خاصی ورود می‌کند یک سری چالش‌هایی را به وجود می‌آورد این مشکلات باعث می‌شود که پژوهش ما که روش اجتهادی است مانع از این شود که روش دانشی را به کار بگیریم. وی خاطرنشان کرد: در فقه تربیتی جایی که فرآیند پژوهش در فقه تربیت مشخص شده چندین مرحله در پژوهش برای فقه تربیت آورده شده به نظر می‌آید با توجه به یک یک مراحل هر مرحله پژوهشگر با چه مشکلاتی مواجه شود و برای حل آن چه نسخه‌ای وجود دارد، مرحله نخست مانند هر پژوهشی طرح پرسش و مساله است، در این زمینه چالش‌هایی به نظر می‌رسد که یکی از چالش‌ها این است نتوانستیم نظام مساله تعلیم و تربیت و فقه تربیتی را به صورت مدون داشته باشیم.

فقدان نظام مسائل در زمینه فقه تربیتی یکی دیگر از چالش‌های پژوهشی است

حجت‌الاسلام دکتر همّتی تصریح کرد: فقدان نظام مسائل در زمینه فقه تربیتی یکی دیگر از چالش‌های پژوهشی است، چالش دیگر عدم توجه به مسائل کاربردی است، رهبری در بحث پژوهش این تذکر را دادند که مسائل کاربردی مورد پژوهش قرار بگیرد. وی عنوان کرد: یکی دیگر از چالش‌های مربوط به طرح مساله، عدم دقت در طرح مساله و عدم رعایت ویژگی‌های مساله پژوهشی است و نیاز است در مورد نظام مسائل فقهی پژوهش‌های مختلفی انجام شود و مسائل کاربردی آموزش و پرورش و حوزه تعلیم و تربیت استخراج گردد و پژوهشگرانی که در این زمینه تربیت می‌شوند با طراحی مساله پژوهش آشنا کنیم. این ارائه دهنده بحث اظهار داشت:مرحله دیگر در فرآیند پژوهش فقه تربیت تعریف و تشخیص موضوع است، در این جا با چالش‌هایی مواجه هستیم که عدم تبیین موضوع به درستی و عدم شناخت نبست به موضوعات عرفی از جمله آن است. در هم‌اندیشی علمی« الزامات و چالشهای پژوهش در فقه تربیت» مطرح شد؛

فقدان نظام مسائل در زمینه فقه تربیتی یکی دیگر از چالش‌های پژوهشی است

هم‌اندیشی علمی « الزامات و چالشهای پژوهش در فقه تربیت» با حضور جمعی از اساتید احوزه فقه تربیتی از جمله استاد معظم مجید طرقی، حجت الاسلام دکتر ستار همّتی و حجت‌الاسلام دکتر احمد شهامت در ارائه این نشست علمی برگزار شد. به گزارش دفتر مدیریت مؤسسۀ آموزش عالی حوزوی امام رضا(علیه السلام)،در ابتدا حجت‌الاسلام دکتر مهدی عزیزی دبیر علمی هم‌اندیشی اظهار داشت: بحث فقه تربیت چند سالی است که در مجامع دانشگاهی و حوزوی رشد پیدا کرده و این رشته به نوعی جز رشته‌های نوپدید است؛ هر چند فقه تربیت سابقه دیرینه‌ای دارد و پر از ناگفته‌هاست اما با چالش‌های زیادی روبرو است و الزامات زیادی وجود دارد که در بحث مبانی و اصول و روش‌های اجتهادی در حوزه فقه تربیت باید به آن پرداخته شود. وی بیان کرد:یکی از چالش‌های مهم در این عرصه بحث مبانی روش‌شناسی دانش است، در واقع از دانش علم اصول استفاده می‌کنیم و جا دارد در علم اصول نیز یک سری مباحث در ارتباط با تربیت بیشتر مورد ارزیابی قرار بگیرد. دبیر علمی این هم‌اندیشی عنوان کرد:در لبیک به بیانیه رهبری در مورد حوزه پیشرو و سرآمد که انصافا منشور جامع و کاملی برای حوزه‌های علمیه به شمار می‌رود باید حرکت کنیم که در این خصوص جلساتی در ارتباط با منویات رهبری در خصوص علوم اسلامی و انسانی و فقه نظام‌ساز برگزار می‌کنیم. در ادامه، استاد معظم مجید طرقی ارائه دهنده هم‌اندیشی « الزامات و چالشهای پژوهش در فقه تربیت» تصریح کرد:امروز به برکت انقلاب اسلامی در حوزه‌های علمیه که به نوعی نهاد علم حاکمیت اسلامی است، رشته‌های متعددی در زمینه علوم انسانی به وجود آمده، از جمله رشته فقه تربیتی که مانند فقه قضا و فقه ارتباطات و غیره است.

دانش تربیت از قدیمی‌ترین دانش‌های بشری است

وی ادامه داد:دانش تربیت از قدیمی‌ترین دانش‌های بشری است، چون فعل تربیتی از قدیمی‌ترین فعل بشری است و اگر مبنا حضرت آدم و حوا قرار بدهیم، نخستین نیاز آنان تربیت و در مرحله بعدی تربیت فرزندان است. استاد معظم طرقی خاطرنشان کرد:دانش تربیتی که ما امروز داریم با تحولاتی که در قرن نوزده و بیستم به وجود آمد و تفکرات مدرنیته در باب معرفت‌شناسی یعنی بحث حس‌گرایی خصوصا تفکرات پوزیستی یک دانش تجربی است، یعنی می‌گوییم دانش تعلیم و تربیت ولی باید اضافه کنیم دانش تعلیم و تربیت مبتنی بر روش حسی یعنی دانش حسی است. وی اظهار داشت:دانش بشری در این زمینه با توجه به تعلیم و تربیت مسائل بسیاری دارد که بر عهده حس و روش‌های حسی نیست از این رو در دنیای قدیم بیشتر دانش تربیت، دانش عقلی بو. این ارائه دهنده نشست گفت:در تحولات بشری گاهی دانش شهودی شد و انسان‌ها براساس وجدانیات و شهودیات و فطریات خودشان راجع به تربیت خودشان تصمیم می‌گرفتند چه کارهایی را انجام دهند یا ندهند؛ اگر تاریخ علم تربیت را بررسی کنیم سه رویکرد معرفت شناسی یا رویکرد روشی می‌بینیم که شامل رویکرد حسی و رویکرد عقلی و رویکرد شهودی است.

ما همواره با یک فقر مطالعاتی در دانش تربیتی همراه بوده‌ایم

وی افزود: ما همواره با یک فقر مطالعاتی در دانش تربیتی همراه بوده‌ایم که در این زمینه با توجه به متون دینی کار چندانی انجام نگرفته است، به این دلیل به برکت تحولاتی که انقلاب اسلامی در حیات بشر به وجود آورد توجه جدی پیدا شد که بینیم در زمینه تعلیم و تربیت دین آن هم دین اسلام چه می‌گوید؛ این جاست که بعد از انقلاب به صورت تدریجی مانند دیگر علوم انسانی دینی که شکل گرفت رشته تربیت دینی نیز به وجود آمد. استاد معظم طرقی بیان کرد:وقتی از فقه تربیت می‌گوییم یعنی دانش تربیتی که کاملا روش‌مند است و روش تجربه دیده عالمان مسلمان که می‌گفتیم تفقه؛ در واقع سراغ دین که می‌روند به صورت ساده انگارانه و بدون نظم منطقی و  قوانین معتبر نمی‌روند و با مجموع ضوابط معرفت‌شناسی معتبر سراغ دین می‌روند، به این دلیل ما باید قدردان عالمانی باشیم که آستین همت را بالا زدند و بستر را برای این رشته بشری و رشته تربیتی به وجود آوردند. وی عنوان کرد:ما جز نخستین‌هایی هستیم که با افتخار می‌گوییم دانش تربیت دینی با الگوی روش شناسی فقاهتی داریم؛ همه دانش‌های بشری مقام ثبوت و مقام اثبات دارند مقام اثبات به مقام معرفت‌شناسی می‌رسد، حال ببینیم اعتبار این دانش به چیست و آیا دانش معتبری است. ارائه دهنده این نشست علمی تصریح کرد: این بحث برمی‌گردد به اینکه ما بازخوانی از روش‌شناسی این دانش داشته باشیم، هر محصول بشری علمی یا غیر علمی اعتبارش به روش تولید آن برمی‌گردد، اگر استانداردهای لازم را داشته باشد، محصول معتبر می‌گردد. وی خاطرنشان کرد:اعتبار این دانش به اعتبار روشی که برای تولید آن به کار رفته، می‌باشد، این محور گفتگوی ماست، یک سری باسته‌های جدی است که هر پژوهشگری که می‌خواهد در این عرصه بیاید باید با این‌ها آشنا شود و به کار ببنندد، در کنار این با یک چالش‌های جدی مواجه هستیم که اگر به آن توجه نشود باید با تاسف یادآوری کنیم. استاد معظم طرقی بیان کرد: در این راستا مواجه می شویم با خطر تولید دانش‌های تربیتی دینی که اعتبار چندانی ندارد و در غربال معرفت‌شناسی دینی مورد تائید نیست.

ما نیاز به اصول فقه متناسب با بحث دانش تربیت داریم

در ادامه حجت‌الاسلام دکتر احمد شهامت ارائه دهنده دوم این نشست علمی عنوان کرد:بحث روش‌شناسی منضبط و امتحان پس داده‌ای در فقه تربیت مطرح است، آن هم روش شناسی فقه که الگویی دارد که بیش از ۱۰۰۰ سال در حوزه‌های علمیه به خصوص فقه شیعی به کار گرفته می‌شود و سوالات مردم و آحاد مخاطبین و مکلفین را پاسخ می‌دهد. وی تصریح کرد:براساس ادله شرعی الگو این ویژگی را دارد که حداقل خطا و آسیب را می‌تواند به لحاظ استناد به شرع و دین و استناد به کلام وحی و فرمایشات حضرات معصومین داشته باشد، این نقطه قوت را باید به تناسب خود دانش تربیت که یک دانش میدانی و عملیاتی است و در عرصه عمل و دارای حیطه عملیاتی گسترده است باید با این تناسب سازی انجام شود. این ارائه دهنده نشست علمی اظهار داشت: شاید برخی از حیطه‌ها و عرصه‌ها در دانش اصول فقه که موجود است به تناسب دانش تربیت مقداری بازسازی و پیش برده شود که بسیاری از منابع و محتوای موجود ما در فقه تربیت به صیغه عملی و قولی معصومین که این صیغه در اصول فقه جایگاهش خیلی اثرگذار نیست به عنوان حکم شرعی استفاده کنیم و از آن الگو بگیریم و روش عملیاتی تربیتی از آن استخراج کنیم باید مقداری کار شود. وی خاطرنشان کرد:ما نیاز به اصول فقه متناسب با بحث دانش تربیت داریم که بعضی از زیرشاخه‌های اصول شاخه فقه در این اصول برجسته‌تر شده، ما نمی‌خواهیم اصول فقه جدیدی ابداع کنیم، یک سری مباحث مرتبط با بحث دانش تربیت باید روی آن بیشتر کار شود و توانمندی فقیه را ابزار نو و کارآمدتری در اختیار فقه تربیت قرار دهد. حجت‌الاسلام شهامت گفت:اگر چه دانش فقه تربیت بیش از ۲۰ سال از سوی آیت الله اعرافی پایه گذاری شده ولی گمان این است این زمان برای دانش و عرصه نوپدید زمان زیادی نیست و نیاز به تولید محتوای مرجع داریم؛ محتوایی که بتوان به آن استناد کرد با این روش شناسی فقه که بزرگان و علما از این الگو استفاده کردند به تولید محتوا در عرصه تربیت نیاز داریم که الزاماتی دارد.

نتوانستیم نظام مساله تعلیم و تربیت و فقه تربیتی را به صورت مدون داشته باشیم

در ادامه نشست حجت‌الاسلام دکتر ستار همّتی سومین ارائه دهنده نشست علمی با اشاره به مشکلات و چالش‌های پیش روی حوزه در مورد فقه تربیت بیان کرد:اینکه چه بابسته‌هایی را رعایت کنیم تا پژوهش دقیقی داشته باشیم و محصول معتبری باشد اهمیت زیادی دارد. وی عنوان کرد:روش‌های مختلفی در تحقیق و پژوهش وجود دارد که حسی و شهودی و عقلانی است اما در حیطه فقه تربیت با توجه به اینکه منابع ما، منابع نقلی و روش‌ها نقلی است و روش مرسوم و متداول در حوزه‌های علمیه است و سابقه فراوانی دارد و روش معتبری به شمار می رود ما به لحاظ روشی در ارتباط با پژوهش در حوزه فقه تربیت خیلی مشکل نداریم. این ارائه دهنده نشست علمی تصریح کرد: مشکلات به جهت مصاف علیه یعنی تربیت است؛ پژوهش فقهی تاکنون کار خود را پیش برده و امتحان خود را پس داده اما اینکه فقه به حوزه خاصی ورود می‌کند یک سری چالش‌هایی را به وجود می‌آورد این مشکلات باعث می‌شود که پژوهش ما که روش اجتهادی است مانع از این شود که روش دانشی را به کار بگیریم. وی خاطرنشان کرد:در فقه تربیتی جایی که فرآیند پژوهش در فقه تربیت مشخص شده چندین مرحله در پژوهش برای فقه تربیت آورده شده به نظر می‌آید با توجه به یک یک مراحل هر مرحله پژوهشگر با چه مشکلاتی مواجه شود و برای حل آن چه نسخه‌ای وجود دارد، مرحله نخست مانند هر پژوهشی طرح پرسش و مساله است، در این زمینه چالش‌هایی به نظر می‌رسد که یکی از چالش‌ها این است نتوانستیم نظام مساله تعلیم و تربیت و فقه تربیتی را به صورت مدون داشته باشیم.

فقدان نظام مسائل در زمینه فقه تربیتی یکی دیگر از چالش‌های پژوهشی است

حجت‌الاسلام دکتر همّتی تصریح کرد:فقدان نظام مسائل در زمینه فقه تربیتی یکی دیگر از چالش‌های پژوهشی است، چالش دیگر عدم توجه به مسائل کاربردی است، رهبری در بحث پژوهش این تذکر را دادند که مسائل کاربردی مورد پژوهش قرار بگیرد. وی عنوان کرد:یکی دیگر از چالش‌های مربوط به طرح مساله، عدم دقت در طرح مساله و عدم رعایت ویژگی‌های مساله پژوهشی است و نیاز است در مورد نظام مسائل فقهی پژوهش‌های مختلفی انجام شود و مسائل کاربردی آموزش و پرورش و حوزه تعلیم و تربیت استخراج گردد و پژوهشگرانی که در این زمینه تربیت می‌شوند با طراحی مساله پژوهش آشنا کنیم. این ارائه دهنده بحث اظهار داشت:مرحله دیگر در فرآیند پژوهش فقه تربیت تعریف و تشخیص موضوع است، در این جا با چالش‌هایی مواجه هستیم که عدم تبیین موضوع به درستی و عدم شناخت نبست به موضوعات عرفی از جمله آن است. صوت هم اندیشی فقه تربیت