به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، آیت‌الله محسن اراکی، در سومین جلسه (جلسه یک و جلسه دو) از «سلسله جلسات تبیین و تحلیل تطبیقی شرایط کنونی منطقه و جهان، به سنت‌های اجتماعی الهی در قرآن کریم»، به موانعی که امت مومن برای رسیدن به امت تراز و الگو باید بپیماید را مطرح کرد که در ادامه آن اشاره می شود. موضوع بحث امروز، چگونگی تحقق جامعه شاهد است. امت شاهد، مقدمه شکل‌گیری جامعه فراگیر عدل است. این نیز از سنت‌های قطعی خداوند است؛ به‌گونه‌ای که محال است زمین به پایان برسد در حالی که جامعه عدل فراگیر در آن تحقق نیافته باشد. بر همین مبنا، در روایات متواتر آمده است:«لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يَبْعَثَ فِيهِ رَجُلًا مِنْ وُلْدِي يُوَاطِئُ اسْمُهُ اسْمِي يَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَقِسْطًا كَمَا مُلِئَتْ جَوْرًا وَظُلْمًا». و آیه شریفه: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ...». (نور، ۵۵) این آیات تأکید دارند که جامعه بشری پیش از پایان تاریخ به یک جامعه جهانی مبتنی بر عدالت تبدیل خواهد شد. در این جامعه، خلافت حقیقی انسان تحقق می‌یابد و انسان به‌عنوان خلیفه‌الله بر روی زمین شناخته می‌شود. اما پیش‌نیاز این تحقق، شکل‌گیری «جامعه شاهد» است؛ جامعه‌ای که به‌عنوان معیار و الگو برای دیگر جوامع شناخته شود. مفهوم «شاهد» یعنی معیار حق و باطل. جامعه شاهد نشان می‌دهد که باید با چه کسی همراه بود و از چه کسی دوری کرد، دوست و دشمن کیست، چه هدفی باید در عرصه اجتماعی دنبال شود، با چه کسی باید جنگید و با چه کسی باید صلح کرد. جامعه شاهد در موضع‌گیری‌های اجتماعی الگو و معیار دیگران می‌شود؛ هر فرد یا جامعه‌ای که بخواهد بداند موضع‌گیری درست اجتماعی چیست، به این جامعه نگاه می‌کند.   از دیدگاه بنده، شواهد گوناگون حاکی از آن است که ما در عصر شکل‌گیری جامعه شاهد زندگی می‌کنیم. روندی در حال تحقق است که در آن ملت‌های دیگر به ایران نگاه می‌کنند و مواضع ایران برای آن‌ها الگو شده است: صبر، جهت‌گیری‌های سیاسی، دوستی‌ها و دشمنی‌های ایرانیان و اینکه ایرانیان از چه کسانی حمایت یا با چه کسانی مقابله می‌کنند. این موضوع، از مهم‌ترین مسائل سیاسی و اجتماعی معاصر ماست؛ چه حاکمان دیگر دنیا آن را درک کنند و چه آن را انکار کنند که به نظر می رسد این مسئله را می دانند. اکنون ما در روند تحقق همین جامعه شاهد هستیم؛ جامعه‌ای که قرآن در وصف آن می‌فرماید: «كُنتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ...». (آل عمران، ۱۱۰) و در آیه‌ای دیگر: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ...». (توبه، ۷۱) تحقق جامعه شاهد، با تحقق «رحمت خاصه الهی» همراه است. وقتی این رحمت شامل جامعه‌ای شود، آن جامعه با نعمت و برتری الهی قرین خواهد بود. چنان‌که آیات متعددی از سوره آل عمران به این مضمون اشاره دارند: «الَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِلَّهِ وَالرَّسُولِ...». (آل عمران، ۱۷۲ تا ۱۷۵) نخستین شرط تحقق این جامعه، «استجابت لله و لرسوله» است. همواره در تاریخ بشر، دو نوع دعوت وجود داشته است: دعوت الهی و دعوت شیطانی. اکنون نیز شاهد دو فراخوان هستیم: یکی فراخوان شیطانی که از سوی ترامپ، متحدانش، و برخی دولت‌های اروپایی برای تسلیم شدن مطرح می‌شود؛ و دیگری فراخوان الهی است که می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا...». (فصلت، ۳۰–۳۱) دعوت الهی بر استقامت در مسیر حق تأکید دارد و وعده داده است که پیروزی نهایی از آن کسانی است که به آن پاسخ مثبت دهند. امروز بحمدالله امت، رهبر، و نیروهای نظامی ما به این دعوت لبیک گفته‌اند: «الَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِلَّهِ وَالرَّسُولِ مِنْ بَعْدِ مَا أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ  لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا مِنْهُمْ وَاتَّقَوْا أَجْرٌ عَظِيمٌ» (آل عمران، ۱۷۲) پس از آنکه با تهدیدات دشمن مواجه شدند شهید دادند، خسارت دیدند و منافعشان تهدید شد باز هم به دعوت خدا و پیامبر پاسخ مثبت دادند.   در این مسیر، سه نوع تهدید وجود دارد. نخست، تهدید روانی است که قرآن کریم نیز بر آن تأکید کرده است: «الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ» (آل‌عمران، ۱۷۳). برای نمونه، گفته می‌شود آمریکا، اروپا و اسرائیل بسیار قدرتمند هستند و ما را به حمله و کشتار تهدید می‌کنند. این نوع تهدید روانی، واقعیتی انکارناپذیر است. قرآن در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا» (احزاب، ۲۲). یعنی ما از آغاز با خدا پیمان بسته‌ایم که با علم به سختی‌ها و هجوم دشمنان خدا و لشکر شیطان، در این مسیر گام برداریم. هم‌چنین می‌فرماید: «وَالَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ لَمْ يَخِرُّوا عَلَيْهَا صُمًّا وَعُمْيَانًا» (فرقان، ۷۳). در آیه‌ای دیگر آمده است: «لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ... أَذًى كَثِيرًا وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ» (آل‌عمران، ۱۸۶).   جنگ روانی دشمن یکی از سه نوع آزمایش یادشده است. در سوره احزاب نیز آمده است: «لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لَا يُجَاوِرُونَكَ فِيهَا إِلَّا قَلِيلًا» (احزاب، ۶۰) و ادامه می‌دهد: «مَلْعُونِينَ أَيْنَمَا ثُقِفُوا أُخِذُوا وَقُتِّلُوا تَقْتِيلًا» (احزاب، ۶۱). همانگونه که مشاهده می شود قرآن با «مرجفون» (پراکندگان شایعه و ترس) برخوردی قاطع دارد و به حاکمیت نیز دستور داده است که با آنان بدون اغماض برخورد شود. در برابر این جنگ روانی، باید ایستادگی کرد؛ همان‌طور که در سوره احزاب آمده است: «وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا». اینکه دشمن قوی است و جهانیان متحد شده‌اند، چیز جدیدی نیست. ما این جنگ روانی را در طول ۴۶ سال آزموده‌ایم و از آن عبور کرده‌ایم.   مانع دوم، آسیب‌های انسانی است که به ما وارد می‌شود. قرآن می‌فرماید: «لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثِيرًا  وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ» (آل‌عمران، ۱۸۶). آسیب‌های وارده در این راه شامل از دست دادن عزیزان و نیروهای مؤمن و خالص ماست. سومین تهدید، تهدید اقتصادی است: جنگ اقتصادی، محاصره و فشارهای معیشتی. چنان‌که در سوره بقره آمده است: «وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ...» (بقره، ۱۵۵). این سه تهدید (روانی، انسانی، اقتصادی) پیش روی ماست. اما اگر مقاومت کنیم، چه می‌شود؟ پاسخ در قرآن آمده است: «الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ... فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ» (آل‌عمران، ۱۷۳). جمله «حسبنا الله» کلیدی است. در سوره انفال و آل‌عمران نیز به امداد الهی توسط فرشتگان اشاره شده است: «إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ...» (انفال، ۹). استغاثه، به‌ویژه استغاثه‌های جمعی، لازم است: «وَمَا جَعَلَهُ اللَّهُ إِلَّا بُشْرَى لَكُمْ...» (آل‌عمران، ۱۲۶). یعنی حتی نباید پیروزی را به فرشتگان نسبت داد، بلکه عامل اصلی پیروزی، ایمان به خداوند است. در نتیجه، ما با سه تهدید اصلی مواجهیم: روانی، جانی و اقتصادی. اما اگر در برابر آن‌ها بایستیم، مشمول وعده الهی خواهیم شد: «فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ...» (آل‌عمران، ۱۷۴). در این آیه، واژه "نعمت" به‌معنای امامت است. چنان‌که حضرت یعقوب علیه‌السلام خطاب به حضرت یوسف علیه‌السلام فرمود: تعبیر رؤیای تو، به‌منزله اتمام نعمت خداوند بر توست. «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي» (مائده، ۳). در پرتو بیعت با علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام و پذیرش امامت ایشان، شما به جایگاه «امام امت‌ها» می‌رسید و مصداق آیه‌ی شریفه «خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ» خواهید شد. در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ...» (آل‌عمران، ۱۷۴). «فضل» در این آیه به‌معنای برتری است و مقصود از آن، همان امامت است که به شما عطا می‌شود؛ در نتیجه، شما به برترین امت‌ها تبدیل خواهید شد. در آیات و روایات، بشارت‌هایی درباره ملت ایران در همین جریان تاریخی که اکنون در آن قرار داریم، آمده است. طبق نظر مفسران، دست‌کم هفت آیه قرآن کریم ناظر به نقش و جایگاه ایرانیان است. از جمله آن‌ها، آیه ۵۴ سوره مائده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ... فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ... ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ...» این آیه، بنا بر روایات تفسیری، بر ایرانیان تطبیق داده شده است. در هنگام نزول این آیه، اصحاب از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله درباره این قوم سؤال کردند. پیامبر (ص) با اشاره به سلمان فرمودند: این قوم، قوم سلمان فارسی‌اند. آیات دیگری که بر ایرانیان تفسیر شده‌اند، عبارت‌اند از: آیه ۳۹ سوره توبه، آیه ۸۹ سوره انعام، آیه ۳۸ سوره محمد و آیه ۳ سوره جمعه. این آیات، همگی حامل پیام‌های امیدبخش و وعده‌های الهی درباره نقش‌آفرینی ملتی‌اند که با وفاداری به ولایت و مقاومت در برابر دشمن، شایستگی رهبری امت اسلامی را می‌یابند.