آیت الله مصباح طرح بازسازی علوم انسانی را اجرا کردند/ علوم انسانی اسلامی بدون فقه نظام ساز ممکن نیست/ تحول در علوم انسانی پروژه قطعی و دفعی نیست

به گزارش پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح اندیشه؛ مراسم افتتاحیه ششمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی و پنجمین دوره جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی در تهران برگزار شد.

آیت الله رجبی: آیت الله مصباح طرح بازسازی علوم انسانی را اجرا کردند

آیت الله محمود رجبی، رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، امروز در ششمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که ، گفت: پیش از انقلاب آموزش علوم انسانی در دانشگاه های ما مبتنی بر مبانی سکولاریستی و الحادی بود که زندگی، فکر و اندیشه نسل آینده را تهدید می کرد و خلا در این حوزه ناشی از این مسئله می شد که نظام آموزشی در آن مقطع زمانی نمی توانست به مقابله با تهاجم و پاسخگویی به شبهات برآید.

وی اضافه کرد: آیت الله مصباح یزدی با شناختی که از علوم انسانی و برنامه های حوزه علمیه داشت، برنامه تحولی به عنوان مکمل برنامه حوزه را تدوین کرد که هدف جلوگیری از آن تهدید و آسیب و کارآمدسازی حوزه برای تامین و مقابله با این تهاجم بود. در همین راستا علوم انسانی با رویکرد انتقادی و پیش نیاز تقریر شده بود که یکی از آنها فلسفه اسلامی و مباحث عقلی و نظام اندیشه قرآنی بود.

وی افزود: هدف استاد از آموزش علوم انسانی اسلامی به فضلای حوزه با رویکرد انتقادی، هدف اصلی نبود بلکه معبری برای تولید علوم انسانی قرآن بنیاد با علوم اسلامی بود. اقدام ایشان چند جانبه بود که به تربیت نیروی انسانی و تدوین علوم انسانی قرآن بنیاد منجر شد.

آیت الله رجبی با اشاره به اینکه هدف آیت الله مصباح این بود که فضلای حوزه تدریس و تحصیل حوزه علوم انسانی اسلامی را فراهم کنند و استادان را برای تدریس در این حوزه آماده نمایند، گفت: علوم انسانی برای اجرا باید توسط استادان این عرصه اجرا شود، بنابراین باید محققانی تربیت شوند که در وضعیت کنونی مسیر را ادامه دهند. بر همین اساس ایشان سعی کردند که به علوم انسانی در بستری که مسائل و مبانی خود را دارد توجه شود. ایشان معتقد بود که باید علوم انسانی اسلامی را شناخت و مبانی آن را به دست آورده و نقد کرد.

وی اضافه کرد: آیت الله مصباح به عنوان یک الگوی نمونه وارد تدوین علوم انسانی اسلامی شد و بحث معارف اندیشه اسلامی را به علوم انسانی موجود توسعه داد. ایشان پس از انقلاب که امام راحل طرح بازسازی علوم انسانی را مطرح و اقدامات لازم را آغاز کردند. در همان زمان برخی کارشکنی علیه این اقدامات را شروع کردند و این طرح مبارک متوقف شد، اما آیت الله مصباح به مسیر خود ادامه دادند.

رئیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) یادآور شد: مسیر بعدی آیت الله مصباح تاسیس موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بود که به تربیت محققان بپردازد. امروز در حوزه علمیه انجمن های علوم انسانی تشکل شده و مدیران آنها فارغ التحصیلان دوره هایی هستند که ایشان دوره های آن را اجرا کرد و اکنون در بخش علوم انسانی اسلامی حضور فعال دارند. آیت الله مصباح در سال های پایانی عمر خود اقدام به تدوین سند جامع علوم انسانی اسلامی و قرآن بنیاد کردند که نمونه ندارد و به بسیاری از سوالات پاسخ گفته است.

آیت الله رجبی با اشاره به اینکه کتاب بحران جامعه شناسی غرب تصریح می کند که هر جامعه و سخنی در علوم انسانی یک سؤال دارد که انسان در نظام جامعه انسانی در کجا قرار دارد، افزود: مبانی ارزش شناسی این علوم از منظر قرآنی تدوین نمی شود، بنابراین کاخی که بر روی آن بنا شود بدون مبنا است. لذا در این سند تاکید شده است که مبانی علم، علوم انسانی، مشترکات این رشته ها و مبانی هر یک از رشته های علوم انسانی به معنای فلسفه این علوم باید نگاشته شود.

وی با تاکید بر اینکه برای آغاز حرکت در تولید علوم انسانی اسلامی باید به شناخت نظام اندیشه اسلامی پرداخته شود، افزود: تولیدکننده علوم انسانی باید خطوط اندیشه قرآنی و اسلامی را بداند. مرحله دیگر شناخت مبانی و روش علوم انسانی از دیدگاه قرآن است. ضمن اینکه شناخت علم مورد نظر با رویکرد انتقادی است و محققان در موسسه امام خمینی تا مقطع دکتری این رشته ها را خوانده اند و شناخت کافی در فسلفه و نقد فلسفه آن علم را می دانند و به روش استنباط از منابع اسلامی شناخت لازم دارند.

استاد رشاد: علوم انسانی اسلامی بدون فقه نظام ساز ممکن نیست

استاد علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: موضوع علوم انسانی بیشتر مسئله روز شده است که در دور بعدی این کنگره اشاعه و گسترش خواهد یافت. یکی از موضوعات مهم و مرتبط با تحول در علوم انسانی که متولیان این کنگره باید به آن توجه کنند، این است که در کنار مجموعه کمیسیون‌هایی که کنگره دارد، مجموعه ای برای فقه و علوم انسانی نیز تشکیل شود.

رئیس شورای حوزه علمیه استان تهران ادامه داد: اگر بنا باشد که کنگره هر دوره به موضوعات مختلفی بپردازد، یکی از موضوعات مهم، حیاتی، کاربردی و به شدت مورد تایید همین مسئله مناسبات فقه و علوم انسانی است.

وی، رابطه علوم انسانی و فقه را رابطه دو سویه دانست و گفت: علوم انسانی امروز رقیب شریعت است. به طوری که دین به ما نحوه سبک زندگی را نشان می دهد و علوم انسانی هم این ادعا را دارد که با شاخه ها و رشته‌های مختلف همه‌ شون اجتماعی بشر را اداره می‌کند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: امروز بخش عمده‌ای از زندگی ما را علوم انسانی سکولار از غرب آمده در اختیار دارد. فرافکنی نمی‌کنیم، اما نمی‌توان از این واقعیت چشم‌پوشی کرد که بسیاری از مشکلات جامعه ما ناشی از همین علوم انسانی سکولار است که در بخش هایی هم الحادی است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: تا زمانی که نسبت علوم انسانی و فقه را تعریف نکنیم، نمی توان بین فقه و علوم انسانی سطح مثبتی تعریف کرد تا مشخص شود چه تعاملاتی بین فقه و علوم انسانی باید رخ دهد.

استاد رشاد خاطرنشان کرد: علم ۵ مولفه دارد که تا زمانی که با هم سازگار نباشند، دستگاهی به نام علم تشکیل نمی شود، این در حالی است که مبانی، اصول، فلسفه، منطق و غایت ۵ مولفه علم هستند.

وی ادامه داد: علوم انسانی عهده دار شناخت، تبیین و پاسخگوی حیات بشر در عرصه‌های گوناگون است که رخ می‌دهد. ما از این سخن نمی‌گوییم که فقه جایگزین علوم انسانی شود، بلکه باید نسبت و مناسبات آن را بررسی کنیم. هر آنچه که درباره انسان سخن بگوید و انسان را بشناسد و تعریف کند، جزء موضوعات علوم انسانی محسوب می شود.

رئیس شورای حوزه علمیه استان تهران، شناخت انسان را اولین مسئله علوم انسانی دانست و گفت: شهید مطهری بخشی از کلام را به شناخت انسان و علوم انسانی اختصاص داد.

استاد رشاد تصریح کرد: علوم انسانی درس های فلسفه توصیفی، تبیینی و تجویزی دارد. با وجود علوم انسانی موجود، باز هم به این گروه از دانش نیاز داریم. هر رشته از علوم انسانی موضوعی دارد که خود آن را می شناسد و موضوعاتی است که قرار است درباره آن حکم صادر کند. علوم انسانی اسلامی بدون فقه نظام ساز ممکن نیست.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ‌ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه موضوعات متعددی در حوزه علوم‌انسانی همچون ارتباط آن با فضای دیجیتال مطرح است، گفت: تشکیل کمیسیونی با عنوان فقه ‌علوم انسانی می‌تواند دین را به عرصه زندگی وارد کن، بر همین اساس باید به این‌امر توجه‌ویژه شود.

وی به شناخت انسان از علوم انسانی اشاره کرد و افزود: اگر کلام را در قلمروی جدیدش بنگریم، انسان شناسی بخشی از آن قلمداد می‌شود. تبیین بسیاری از حقایق به عنوان گزاره‌های علوم‌انسانی است که وارد ساحت جامعه‌شناسی معرفت می‌شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه موضوع‌شناسی بزرگ‌ترین خدمت علوم‌انسانی به فقه است، تصریح کرد: فقه کارآمد، روز آمد و توسعه یافته در سایه این موضوع گسترش یافته است.

حداد عادل: تحول در علوم انسانی پروژه قطعی و دفعی نیست

غلامعلی حداد عادل اظهار داشت: این اقدامات را نشانه اهمیت علوم انسانی و وجود حساسیت نسبت به علوم انسانی در انقلاب اسلامی و کشور ایران می دانم.

وی با ارائه گزارش از عملکرد شورای تحول علوم انسانی گفت: ۱۲ سال است که مسئولیت شورای تحول علوم انسانی و ارتقای علوم انسانی با تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی را دارم. مناسب دیدم که در این جا به ارایه گزارشی کلی از آنچه که تاکنون صورت گرفته است را بیان و به بعضی از لوازم کار و بایسته‌های تحول تاکید کنم.

رئیس شورای تحول در علوم انسانی خاطر نشان کرد: نوشتن مقاله، سخنرانی کردن، برگزاری همایش، تالیف کتاب مهم هستند اما برای تحقق تحول در علوم انسانی کافی نیست؛ آنچه مهم است رسیدن از نظر به عمل و پر کردن فاصله میان نظر تا عمل است و این موضوع احتیاج به مدیریت دارد.

وی ادامه داد: شورای تحول علوم انسانی در نیمه دوم سال ۸۸ به تصویب رسید و در اواخر همان سال با ترکیبی که شورای عالی انقلاب فرهنگی معین کرده بود و با اختیارات خوب کار خود را آغاز کرد. شورا در این ۱۲ سال تاکنون ۲۰۵ جلسه داشته است و هر دو هفته یکبار یک جلسه برگزار کرده است.

وی افزود: ما در آغاز به این نتیجه رسیدیم که تحول در علوم انسانی را باید به دست استادان دانشگاه‌ها که به علوم انسانی اسلامی اعتقاد دارند، بسپاریم یعنی یک شورای حداکثر ۲۰ نفری قادر نخواهد بود برای علوم اسلامی انسانی با این تنوع تصمیم بگیرد. این بود که در میان رشته های علوم انسانی به ۱۶ رشته اولویت دادیم و برای هر کدام یک کارگروه اختصاص دادیم و تک تک اعضای این گروه ها را با تصویب شورای تحول علوم انسانی که منتخب شورای عالی انقلاب فرهنگی بود انتخاب کردیم.

حدادعادل ادامه داد: در هر یک از کار گروه ها بین ۷ تا ۱۵ نفر عضویت دارند. یعنی بیش از ۲۰۰ تا ۲۵۰ نفر از استادان دانشگاه و حوزویان آشنا با این رشته عضویت دارند. این کارگروه ها هر کدام به نوبه خود گروه های فرعی دارند که اگر مجموعه آن افراد شاغل در گروه های فنی را نیز به حساب بیاوریم، بیش از ۴۰۰ نفر برای کار تحول در علوم انسانی مرتبط با شورا، مشغول به فعالیت هستند.

رئیس شورای تحول در علوم انسانی یادآور شد: شانزده رشته ای که ما به آنها اولویت داده‌ایم حقوق، علوم اجتماعی، روانشناسی و علوم تربیتی، اقتصاد، تاریخ، مدیریت، ارتباطات، زبان های خارجه، مطالعات زنان، فلسفه، کلام جدید، مشاوره و راهنمایی، هنر و معماری است.

حداد عادل خاطر نشان کرد: ما برای تحول و ارتقای علوم انسانی، چهار موضوع را به عنوان چهار ستون اصلی تحول مهم دانسته ایم که شامل محتوای به روز، استاد، دانشگاه و چهارم پایان نامه ها و مجلات پژوهشی است. در ۱۲ سال گذشته کار ما عمدتا متمرکز بر موضوع اول یعنی محتوای دروس بوده وگروه‌های ما بر تاسیس رشته، تدوین برنامه، تصویب برنامه و تالیف کتاب از دل برنامه بوده اند.

وی ادامه داد: ما تا کنون ۱۰۴ برنامه درسی را در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری به تصویب رساندیم که بسیاری از آنها تاسیسی و بعضی دیگر نیز اصلاحات اساسی در برنامه های موجود بوده است. به عنوان یک مثال مشخص ۴ سال تمام سال تمام، گروهی از حوزویان آشنا با اقتصاد دانشگاهی و اقتصاد اسلامی با استادان دانشگاه در رشته اقتصاد کار کرده‌اند تا برنامه کارشناسی اقتصاد را در دانشگاه‌ها از نو بنویسند. در این برنامه ریزی جدید ۴وجه نظر برای ما اساسی بوده است که اول اسلامی شدن، دوم بومی سازی، سوم روزآمدی و کارآمدی است.

رئیس شورای تحول در علوم انسانی اضافه کرد: طی سی سال قبل برنامه های تحول در علوم انسانی تغییر نکرده است. ما دهها برنامه دیگر را علاوه بر ۱۰۴ برنامه دیگراصلاح کردیم و جلسات نقد و بررسی هم برای هر برنامه‌ با استاد های مختلف به آن رشته برگزار می‌کنیم ضمن اینکه برنامه را قبل از اینکه به شورا بیاوریم به استادان می دهیم که نقد و اصلاح شود.

وی یادآور شد: بهترین مصداق همکاری دانشگاه و حوزه در چهل سال بعد از انقلاب اسلامی در شورای تحول اتفاق افتاده است؛ به این معنا که ما در دبیرخانه شورا معاونتی به عنوان معاونت ارتباط با حوزه داریم و این معاونت دفتری در قم دارد و یک شورای حوزوی پشتیبان ما است. در حوزه علمیه به نسبت سال ۵۹ و سال ۶۰ که آغاز انقلاب فرهنگی بود تحول زیادی اتفاق افتاده است. یکی از تحولاتی که کاملاً به ما کمک می کند حضور روحانیونی است که هم درس دانشگاهی خوانده‌اند و هم درس حوزوی و می‌توانند گفتگوی سازنده و زبان مشترکی با دانشگاهیان داشته باشد.

وی ادامه داد: بر خلاف آنچه که در بیرون عنوان می کنند هیچ مجادله ای و ستیزه جویی بین گروه دانشگاه و حوزه مشاهده نکرده‌ایم. اظهار نظر، اختلاف سلیقه و اختلاف نظر وجود داشته، اما نهایتاً شورا تصمیمی گرفته و گفتگوها سازنده بوده است. ما سعی کردیم از دل برنامه‌ها کتاب بیرون بیاوریم چرا که برنامه به خودی خود کافی نیست. استاد کتاب لازم دارد و بیشتر از استاد، دانشجو به کتاب نیاز دارد.

حداد عادل در ادامه به مشکلات و لوازم فعالیت در حوزه تحول در علوم انسانی اشاره کرد و گفت: تحول علوم انسانی یک کار قطعی دفعی و یک پروژه نیست؛ یک پروسه و یک فرآیند است، یعنی باید استمرار داشته باشد.

رئیس شورای تحول در علوم انسانی اظهار کرد: ما حدود ۹ سال پیش به این نتیجه رسیدیم که حقیقتاً تحول و ارتقای علوم انسانی محتاج یک پژوهشگاه مطالعات راهبردی در علوم انسانی است و برنامه‌هایی که ما تصویب می‌کنیم باید مورد مطالعه وارزیابی قرار بگیرد و بازتاب آن گرفته و سنجیده شود. کتاب‌ها و رشته‌های نو باید مورد بررسی قرار بگیرد و مطالعات تطبیقی در مورد رشته ها صورت بگیرد.

حداد عادل اضافه کرد: آنچه که در درجه اول اهمیت قرار دارد همکاری وزارت علوم با شورای عالی انقلاب فرهنگی است. اکنون با حضور خود مسئولان وزارت علوم برنامه‌هایی تدوین و تصویب و به دانشگاهها ابلاغ شده است. وزارت علوم در بخشنامه به دانشگاه ها اعلام می کند که شما می توانید برنامه خود را ارائه کنید. ما می‌گوییم دانشگاهها می توانند برنامه خود را ارائه کنند اما قبل از آن اجازه بدهید شورای تحول نظر خود را اعلام کند.

قالیباف: در عمل نشان دادیم که ظاهراً ربا در سیستم اقتصاد جنگ با خدا نیست!!

محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: برگزاری چنین گردهمایی‌هایی کاری بنیادی و اساسی است، هرچند که تغییرات زیادی از ابتدای انقلاب تا امروز شکل گرفته است اما این از اهمیت اقداماتی در زمینه علوم انسانی اسلامی کم نمی‌کند.

وی با تاکید بر اینکه بحث علوم انسانی اسلامی از موضوعات جدی و اساسی است که مورد توجه، بحث و گفتگو قرار گرفته است، افزود: متخصصان و کارشناسان این امر در استان‌های مختلف کشور به مباحث درباره آن می‌پردازند.

قالیباف با اشاره به نقش آفرینی مجلس در حوزه سیاستگذاری و حکمرانی کلان کشور، عنوان کرد: طبق صحبت‌هایی که بین بنده و حجت الاسلام غلامی صورت گرفته است، نظریه‌پردازی برای علمای بزرگ و اندیشمندان درباره این مباحث در مجلس شورای اسلامی فراهم است.

رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه قریب به بیش از ۴۰ سال از نزدیک صحنه عمل و موضوعات مربوط به حکمرانی را شاهد بودم، اظهار کرد: باید آسیب های این عرصه با توجه به تجربه، تفکر و اندیشه به صورت جدی پیگیری شود که در این زمینه نهادهای علمی و بخش‌های مختلف بدون شک تاثیرگذار هستند. اگر بخواهیم تحول جدی و بنیادی در جامعه خود داشته باشیم و اهداف انقلاب اسلامی را طبق مکتب سیاسی امام راحل و مبتنی بر یک نظام دینی و ولایی پیش ببریم، باید ماهیت و درون مایه آن برخاسته از اسلام عزیز و اهل بیت باشد.

وی ادامه داد: چنین موضوعاتی باید به صورت کاملا هوشمند و سازمان یافته انجام شود. انقلاب ما مبتنی بر مکتب قرآنی و دین اسلام به پیروزی دست یافت، آن هم در زمانی که مکاتب مادی در دوران جنگ سرد با قدرت هایی نظیر آمریکا و شوروی سابق بر دنیا چنبره زده بودند و جای نفس کشیدن برای کسی وجود نداشت.

قالیباف با بیان اینکه دوران دفاع مقدس یک نمونه دیگر از جلوه های مبانی علوم انسانی اسلامی در تربیت، مدیریت و روانشناسی اسلامی بود، گفت: این نگاه مبتنی بر عقلانیت متصل به معنویت الهی و عقلانیت اسلامی بود. در دوران دفاع مقدس، انقلاب اسلامی با فشارهای متعدد سیاسی و حمله نظامی دشمن مواجه شد اما همین برنامه‌ریزی و تکنولوژی اسلامی بود که ما را به پیروزی رساند. ما این پیروزی را مشاهده می‌کنیم ولی متاسفانه آنگونه که باید به آن نپرداختیم. اگر ما دلسوز انقلاب اسلامی هستیم باید با باورهای دینی و ایستادگی به کارآمدی دین در اداره جامعه توجه کنیم. بنابراین باید این مسئله هدفگذاری و سنجیده شود.

رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در حوزه علوم انسانی و حکمرانی در سطوح مختلف نه تنها هم افزایی صورت نگرفته است بلکه در جهاتی به سمت واگرایی نیز حرکت کردیم، گفت: به طور خاص در علوم انسانی تولید نظریه و نظریه پردازی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.

وی با بیان اینکه علوم انسانی اسلامی با همکاری حوزه و دانشگاه باید پاسخ روشنی برای اقتصاد، مدیریت، روانشناسی، سیاست و جامعه شناسی و مسائل روز داشته باشد، ابراز کرد: ما در این مسائل دچار مشکل هستیم. از دهه ۵۰ تا امروز ما در زمینه مسائل اقتصادی مشکلاتی را داریم که هنوز هم با تصمیم گیری های اشتباه و تکراری ادامه دارد.

قالیباف با بیان اینکه امروز اولویت ما باید تربیت نیروی انسانی در علوم انسانی اسلامی باشد، عنوان کرد: متاسفانه پس از پیروزی انقلاب نظام اداری و اجرایی ما یک سیستم بروکراتیک بود که بخش عمده‌ای از نارسایی ها و ناکارآمدی های ما ریشه در این مساله دارد. البته خطاهای شخصی و برخی برنامه‌ریزی‌های غلط هم وجود داشته است که در دوران دفاع مقدس با مدیریت بنی صدر شاهد آن بودیم اما پس از آن با غلبه تفکر مبتنی بر سنت های الهی پیروزی را شاهد بودیم.

رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: نظام حکمرانی مطلوب ما باید مبتنی بر یک نگاه اجتماعی و نهادی تنظیم شود یعنی در حقیقت ما باید مبانی پیشرفت خود بر اساس عدالت مبتنی بر عناصر اجتماعی و انسانی قرار دهیم.

وی با بیان اینکه که پس از دوران دفاع مقدس به مرور مردم را از صحنه تصمیم گیری و اداره کشور خارج کردیم و از باورها و سنت های الهی و اندیشه‌های ناب فاصله گرفتیم که به اینجا رسیدیم، گفت: در عمل نشان دادیم که ظاهراً ربا در سیستم اقتصاد جنگ با خدا نیست؛ امروز ما نیازمند نوآوری اجتماعی طبق همان کاری هستیم که انقلاب و دفاع مقدس را به پیروزی رساند. ما باید فرهنگ و سنت‌های الهی را از ارزش‌های مادی تفکیک کنیم چون انقلاب ما و دوران دفاع مقدس با باورهای الهی ما را به پیروزی رساند.

قالیباف با بیان اینکه ما باید در حوزه تئوری‌پردازی نوآوری اجتماعی داشته باشیم، گفت: اگر درباره پژوهش و مساله یابی به فناوری های اجتماعی نوین توجه نکنیم، حکمرانی، بسیج و منسجم کردن همه افراد جامعه برای رسیدن به اهدف مورد نظر امکان پذیر نیست. فناوری اجتماعی چیزی شبیه ایده مهندسی اجتماعی است که برخی ابرقدرت ها با استفاده از آن به زورگویی و قلدری می پردازند. ما در مجموعه های اسلامی و قرآنی باید به فناوری های اجتماعی به صورت جدی توجه کنیم که این امر به تفکر و پژوهش نیاز دارد.

رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: امروز دشمنان از فناوری های نوین برای رسیدن به اهداف خود نهایت استفاده را می برند، به عنوان مثال در موضوع fatf که به عنوان قرارداد بین المللی مطرح کردند با فناوری های نوین در سطوح مختلف جهانی، منطقه ای، ملی و فردی موضوعات اقتصادی، تجاری، واردات، صادرات بانک و بسیاری از مباحث مالی دنیا را کنترل و دنبال می‌کنند.

وی بیان کرد: انقلاب اسلامی و دفاع مقدس مبتنی بر ارزش های دینی و عقلانیت متصل به وحی الهی بود. ما در گام دوم انقلاب در حوزه علوم انسانی باید بر این مسئله تمرکز کنیم که کارآمدی دین در اداره جامعه فعال شود.

قالیباف در پایان افزود: یکی از مهمترین مکان ‌ها برای تحول و تحقق حکمرانی اسلامی در خصوص قانونگذاری، سیاستگذاری، نظارت بر قوانین و حل مشکلات مرکز پژوهش های شورای اسلامی است که گروه مربوط به حکمرانی و مدیریت به عنوان یک معاونت جدید به آنها اضافه شده است.

حجت الاسلام والمسلمین شریفی: ایده علوم انسانی اسلامی متعصبانه نیست

حجت الاسلام احمد حسین شریفی گفت: علوم انسانی نرم افزار فردی سازی، دولت سازی، حکمرانی، جامعه پردازی و تمدن سازی است و آلودگی یا نارسایی این نرم‌افزار، به آلودگی و نارسایی زیست فردی و اجتماعی و حاکمیتی و تمدنی منجر خواهد شد.

وی اظهار کرد: علوم انسانی روح سایر علوم است. جهت‌گیری‌های سایر علوم و نقشه راه آنها در علوم انسانی ترسیم می‌شود و هر گونه انحرافی در این علوم موجب کج روی در همه زمینه ها خواهد شد. بی‌توجهی محققان علوم انسانی به مبانی منابع آموزه ها و اصول اسلامی موجب بی‌توجهی به اسلام در سایر حوزه های زندگی و حیات فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی خواهد شد. نتیجه این می‌شود که همه تحرکات جامعه به سمت یک گرایش انحرافی پیش می‌رود.

دبیر علمی ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی ادامه داد: از نخستین روزهای آشنایی مسلمین با غرب جدید و علوم انسانی غربی عده‌ای از عالمان و روش اندیشان جهان اسلام متوجه آلودگی و قدرت تخریبی بسیار بالای علوم انسانی غربی برای جوامع اسلامی شده بودند.

حجت الاسلام شریفی اضافه کرد: عده‌ای از محققان و اندیشمندان مسلمان در کنار نقد بنیادهای هستی شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی علوم انسانی موجود و توجه دادن به ناسازگاری ها و بلکه تعارضات آنها با آموزه‌های اسلامی مربوطه، چند دهه است در غربت و مظلومیت تمام در اندیشه تولید علوم انسانی متناسب با اندیشه و فرهنگ اسلامی یا زیست مسلمانی بوده‌اند. حاصل این دردها و تلاش ها طرح رویکردهای مختلفی درباره علوم انسانی اسلامی و چگونگی مواجهه با علوم انسانی غربی و تولید نظریه‌هایی در شاخه‌های مختلف علوم انسانی شده است.

وی با اشاره به اینکه نکته حائز اهمیت این است که ایده علوم انسانی اسلامی بر خلاف ادعای مخالفان، ایده ای متعصبانه و متصلبانه یا علم ستیزانه نبوده است، افزود: ایده‌ای است برخاسته از حس حقیقت جویی و حق طلبی که ادعای جبران ضعف ها و کمبودها و نقص های علوم جدید را دارد. این ایده ای است که مدعی آسیب زدایی از علم است. حس حقیقت جویی و وظیفه دینی ما اقتضا می‌کند که در کشف حقایق ناظر به کنش ها و پدیده ها پدیده های انسانی تلاشی واقع‌بینانه و حق طلبانه داشته باشیم نه اینکه کورکورانه و متصلبانه و مقلدانه از معرفت شناسی تجربی و هستی‌شناسی مادی و روشهای اثباتی و تفسیری و امثال آن تبعیت کنیم.

حجت الاسلام شریفی اضافه کرد: آیت الله مصباح یزدی در تبیین چرایی این حرکت می گوید به اعتقاد ما روشی که امروزه بر فضای علمی غرب غالب است و به کشورهای دیگر هم سرایت کرده است، هرچند عناصر درستی دارد ولی در مجموع روشی ناقص و نادرست است به ویژه در علوم انسانی که به یک معنا نرم‌افزار مدیریت کشور و تصمیم‌گیری‌های خرد و کلان در ساعتهای مختلف اجتماعی به حساب می آید. در مقابل ما روشی را پیشنهاد می کنیم که بتواند جلوی آن آسیب‌ها و آفت‌ها را بگیرد و از نواقص آن به دور باشد. اسم این روش و علم برآمده از آن را «اسلامی» می گذاریم.

دبیر علمی کنگره علوم انسانی اسلامی گفت: علیرغم همه این تلاش ها به دلایل مختلف فضای غالب مراکز علمی جهان اسلام با این رویکرد همراه نبوده است حتی فضای غالب مراکز پژوهشی و آموزشی جمهوری اسلامی و حتی حوزه‌های علمیه نیز با این رویکرد همراه نبوده است. اساس بسیاری از عالمان حوزوی آشنایی مناسبی با علوم انسانی موجود ندارند و اغلب متخصصان علوم انسانی نیز آشنایی قابل قبولی با اسلام و آموزه های اسلامی ندارند. علیرغم چنین مشکلاتی به نظر می رسد مسئولان علمی و فرهنگی جمهوری اسلامی به ویژه شورای عالی انقلاب فرهنگی در تهیه و تولید اسناد بالادستی و تدوین آیین‌نامه‌های لازم برای تحول در علوم انسانی و طراحی سند دانشگاه اسلامی به شکل رضایتبخش به وظایف ذاتی خود عمل کرده‌اند.

حجت الاسلام شریفی با تاکید بر اینکه تهیه و تولید و تصویب اسناد و آیین نامه هایی که از مقدمات لازم برای حکمرانی علمی همگی در جای خود لازم و ضروری و بایسته بوده است، افزود: اما می‌دانیم که جریان علم و تولید علم و تحول در علم بیشتر یک پروسه است تا پروژه و از درون عالمان و از فضاهای علمی می‌جوشد تا آیین نامه ها و اسناد رسمی. اگر فضای فرهنگی و گفتمان علمی با آن اسناد و آیین‌نامه‌های بالادستی همراهی نکند حتی اگر بهترین سرفصل ها و متن های علمی هم تدوین شود نمی‌تواند ما را به سرانجام مقصود برساند. متن سند بالادستی و درسی حتی اگر قرآن باشد، تا مدرس و استاد اقناع فکری نشود و با آن همراهی نکند نمی‌تواند مشکل گشا باشد.

وی تصریح کرد: شورای موسس مجمع عالی علوم انسانی اسلامی که به ابتکار جناب حجت الاسلام دکتر غلامی گرد هم آمدند، با استفاده از تجربیات یکصد ساله مواجهه مسلمین با علوم انسانی غربی از همان ابتدا بر این باور بودند که در کنار آن فعالیت‌های بالادستی لازم است. گفتمان علوم انسانی اسلامی در بدنه دانشگاه و حوزه های علمیه نیز احیا شود.

حجت الاسلام شریفی تاکید کرد: ضرورت تحول در علوم انسانی برای بدنه علمی جامعه ما آشکار شود. طبیعتا این کار نیازمند شکل گیری یک جریان پرقدرت علمی و اندیشه‌ای بود که اولاً امکان و توان تجمیع نیروهای پراکنده ای که در زمینه علوم انسانی اسلامی به پژوهش و فعالیت مشغول هستند و همچنین توانایی ایجاد هماهنگی میان مراکز متعدد و متنوعی که کار ویژه آنها تولید علم دینی بود را داشته باشد. ثانیاً به دور از افراط و تفریط و با التزام به ادبیات علمی و روش شناسی تحقیق در علوم انسانی هم به کارهای بنیادین بپردازد و هم جرأت و جسارت مواجهه عالمانه با ناقدان و مخالفان را داشته باشد.

وی در ادامه گفت: سوم اینکه متشکل از نیروهایی باشد که هم در علوم انسانی در مرزهای دانش باشد و هم در علوم اسلامی تخصص داشته و توانایی استنباط آموزه‌های اسلامی ناظر و علوم انسانی را داشته باشند.

دبیر مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با اشاره به اینکه مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با مشارکت ده ها مرکز دانشگاهی و حوزوی شکل گرفت و تا کنون کنگره‌های بین‌المللی متعدد در این حوزه برگزار شد، افزود: اکنون ششمین و البته مفصل‌ترین کنگره، چندین نشست تخصصی در موضوعات متنوعی با حضور صاحب نظران رشته های مختلف علوم انسانی برگزار کرده است. همچنین علیرغم آنکه مجمع عالی علوم انسانی اسلامی همواره اصرار داشت که برای فعالیت های ستادی متمرکز شود و خود به مثابه مرکزی پژوهشی و تولیدی در عرض مراکز موجود عمل نکند. در عین حال تا کنون ده ها کتاب تحقیقی و بنیادین در قلمروهای مختلف علوم انسانی اسلامی تولید کرده است و دارای نشریه علمی پژوهشی و نشریه های ترویجی و گفتمان سازی مثل تحقیقات بنیادین علوم انسانی و علوم اسلامی صدرا است.

حجت الاسلام شریفی اضافه کرد: کنگره ها و نشست های مجمع عالی توانسته است بیش از ۳۰۰۰ استاد همسو با ایده اسلامی‌سازی علوم انسانی را در اقصی نقاط کشور و ده‌ها اندیشمند و چندین مرکز همسو با این ایده را در کشورهای مختلف اسلامی همچون مالزی، اندونزی، ترکیه، لبنان، افغانستان، سوریه و عراق شناسایی کند و حتی چندین همایش با مشارکت مراکزی در افغانستان، لبنان و مالزی برگزار کند.

وی با اشاره به اینکه کنگره ششم با همراهی و مشارکت ۵۰ مرکز دانشگاهی و حوزوی برگزار می‌شود، افزود: این کنگره مفتخر است که در ۱۶ کمیسیون مختلف میزبان مشارکت ۲۳۰ عضو هیئت علمی به عنوان کمیته علمی این کمیسیون‌ها و همراهی حدود ۷۰۰ استاد به عنوان ارزیاب باشد که محصول این همراهی ها و فعالیت ها ارزیابی ۶۹۹ مقاله فرستاده شده به دبیرخانه کنگره و انتخاب نهایی ۱۷۰ مقاله است.

دبیر علمی کنگره در پایان سخنانش بیان کرد: مجموعه مقالات پذیرفته این کنگره به زودی در ۱۴ جلد منتشر خواهد شد. همچنین کنگره ششم به دلیل شرایط کرونایی از حضور فیزیکی اندیشمندان خارجی محروم هستیم، اما افزون بر مشارکت فعال برخی از اندیشمندان خارجی در برخی از کمیسیون ها با حضور پاره‌ای از اندیشمندان جهان اسلام به زبان عربی و دیگری با حضور برخی از متفکران آمریکای لاتین به زبان اسپانیولی برگزار می شود.

اعطای پنجمین جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به دو روحانی

جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی به سه استاد منتخب حجت‌الاسلام والمسلمین نجف لک‌زایی، در رشته فلسفه سیاسیِ اسلامی، دکتر عبدالحمید نقره‌کار در رشته معماری اسلامی و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر سعیدی‌روشن در رشته قرآن‌پژوهی تعلق گرفت.

همچنین در این مراسم از خدمات علمی ارزشمند مرحوم آیت الله محمدتقی مصباح یزدی تقدیر به عمل آمد و از مجموعه مقالات و آثار و مکتوبات پیشین کنگره علوم انسانی اسلامی رونمایی شد.

کشور آمادگی لازم در تحول علوم انسانی را دارد

دکتر عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبایی دیگر سخنران نشست مراسم افتتاحیه ششمین کنگره علوم انسانی اسلامی در این نشست گفت: توجه به علوم انسانی اسلامی فراتر از ایران و انقلاب اسلامی مطرح است و اندیشمندان بزرگی از جهان اسلامی به این مساله پرداختند ضمن اینکه انقلاب اسلامی نیز حرکتی در این مسیر بود.

معتمدی با بیان اینکه هیچ زمانی مثل امروز کشور ما آمادگی بحث در تحول علوم انسانی را نداشته است، عنوان کرد: جهت اسلامی سازی علوم انسانی زحمتی که مرحوم آیت الله مصباح یزدی در همکاری حوزه و دانشگاه داشتند را بسیار اثرگذار کرده است.

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه امروز پرورش یافتگان دانشگاه و پژوهشگاه هایی که در این زمینه فعال شدند پتانسیل بسیار خوبی برای اسلامی سازی علوم انسانی هستند، اظهار کرد: فرایند اسلامی سازی علوم انسانی مستمر و دشوار است.

وی با بیان اینکه برای موفقیت در خصوص اسلامی سازی علوم انسانی باید این اقدام در دانشگاه ها و حوزه ها به گفتمان علمی تبدیل شود، ابراز کرد: صحبت از تحول علوم انسانی در دانشگاه برای بسیاری امری مشخص است اما زمانی که صحبت از علوم انسانی اسلامی می شود به کمک حوزه ها نیازمند است.

معتمدی ادامه داد: اسلامی کردن علوم انسانی به معنای دور ریختن دانش بشری نیست. انسان ساحت های مختلفی را دارد که علوم انسانی امروز بر مبنای آن است. ما ناچاریم که در ساحت مادی انسان از علوم تجربی استفاده کنیم. علوم انسانی اسلامی این نیست که در بحث روانشاسی کتابی نوشته شود که صرفا در آن آیه و حدیث استفاده شده باشد.

وی با بیان اینکه علم دستوری نیست اما سیاست پذیر است، گفت: شهید صدر می فرماید مجموعه علوم اجتماعی صرفا علم نیست بلکه مکتب هم است که اسلامی و غیراسلامی دارد. همه گزاره های یک کتاب علمی نیست بلکه مطالب غیرعلمی هم دارد.

معتمدی با بیان اینکه اسلامی کردن علوم انسانی مقطعی و کوتاه مدت نیست، اظهار کرد: بر همین اساس قصد ما این است که در دانشگاه، گفتمان علوم انسانی اسلامی به گفتمان غالب تبدیل شود. استادان ما باید در این زمینه به گفتمان سازی لازم برسند.

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی در پایان خاطرنشان کرد: برای اسلامی سازی علوم انسانی به استادان و اندیشمندان حوزه نیاز داریم که ما را نسبت به مبانی، روش شناسی، فلسفه های مضاف، امداد فقه و تفسیر آگاه کنند.

انتهای پیام/

https://ihkn.ir/?p=26242