دفن میت کرونایی با تابوت

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله سید احمد خاتمی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس «فقه بیماری‌های مسری» به بررسی مسائل فقهی بیماری کرونا ویروس پرداخت که در ادامه خلاصه متن آن را ملاحظه می‌کنید؛

دفن میت کرونایی با تابوت

سوال: ما حکم وضعه فی صندوقٍ و دفن الصندوق فی الارض؟

جواب: از احکام میت، وجوب دفن او است. سید در عروه می‌فرماید: یجب کفایه دفن المیت بمعنى مواراته فی الأرض، بحیث یؤمن‌ على جسده من السباع و من إیذاء ریحه للناس.[۱] دفن میت واجب کفایی است. دفن به معنی پنهان کردن میت در زمین است به گونه‌ای که از درندگان در امان باشد و رائحه جنازه موجب اذیت مردم نشود. دلیل وجوب دفن، تسالم همه مسلمانان است. یک نفر با آن مخالفت نکرده است. بنابراین وجوب دفن میت مسلمان از مسلماتی که هیچ گونه شک و شبهه‌ای ندارد و حتی غنی از استدلال است اما به عنوان تیمن و تبرک یک روایت را نقل می‌کنیم.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِی مَرْیمَ الْأَنْصَارِی عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّهُ قَالَ: الشَّهِیدُ إِذَا کَانَ بِهِ رَمَقٌ غُسِّلَ وَ کُفِّنَ وَ حُنِّطَ وَ صُلِّی عَلَیهِ وَ إِنْ لَمْ یکُنْ بِهِ رَمَقٌ کُفِّنَ فِی أَثْوَابِهِ.[۲]

سند روایت

ابو مریم انصاری، عبد الغفار بن قاسم و ثقه است. سند شیخ صدوق به ابو مریم ضیعف است، اما سند شیخ طوسی در تهذیب به ابو مریم صحیح است.

دلالت روایت

شهید اگر هنوز جان در بدن داشته باشد. بعد از انتقال در پشت جبهه جان بدهد باید غسل داده شود و نیز باید کفن، تحنیط و بر او نماز خوانده بشود. اما اگر رمق نداشته باشد و در معرکه جان بدهد و شهید بشود با همان لباس رزم کفن می‌شود. یعنی لباس‌های او کفن او می‌شود، نیازی به کفن ندارد. اما محقق خویی روایت را چنین نقل کرده است که «اذا ادرکه المسلمون و به رمق غسل و کفن ثم صُلّی علیه و یدفن»[۳] بنابراین بعد از غسل و کفن و نماز او را دفن می‌کنند. این مساله جای بحث ندارد.

نحوه دفن میت

سید یزدی در عروه می‌فرماید: یجب کون الدفن مستقبل القبله على جنبه الأیمن بحیث یکون رأسه إلى المغرب و رجله إلى المشرق، و کذا فی الجسد بلا رأس، بل فی الرأس بلا جسد، بل فی الصدر وحده، بل فی کلّ جزء یمکن فیه ذلک [۴

آنچه در دفن میت تکلیف است دفن فی الارض است و نحوه دفن در تابوت نیز باید علی جنبه الایمن باشد.

سوزاندن میت کرونایی

با توجه به این‌که در برخی بلاد میت کرونایی را می‌سوزانند، گرچه ضرورتی به طرح ندارد. لکن حکم آن از مساله‌ای که سید یزدی در عروه می‌فرماید روشن می‌شود.(مسأله ۱۱): لا یجوز دفن المسلم فی مثل المزبله و البالوعه و نحوهما ممّا هو هتک لحرمته.[۵] دفن میت در جایی که موجب هتک حرمت میت بشود، جایز نیست، مانند دفن مزبله و چاه. چون حرمه المومن میتا کحرمته حیاً، سوزندان میت مسلمان حرام است. باید اولیاء میت در صورت امکان مانع این بی حرمتی بشوند.

روزه گرفتن در شرایط شیوع کرونا ویروس در جامعه

می‌گویند چون در حالت بیماری کرونا آب بدن کم می‌شود و حنجره خشک می‌شود و از برخی پزشکان نقل کرده‌اند که لازم نیست روزه بگیرند، ولی توسط یکی از پزشکان معروف اطلاعیه‌ای منتشر شده که روزه برای افراد سالم باعث تقویت سیستم دفاعی بدن می‌شود.

حکم روزه گرفتن در شرایط کرونایی را به عنوان قضیه حقیقیه مطرح می‌کنیم، یعنی بدین صورت اگر شرایط مورد نظر برای شخص بوجود بیاید روزه گرفتن از او ساقط می‌شود و در غیر آن باید روزه بگیرد. سید یزدی می‌فرماید: یکی از شرایط صحت صوم نداشتن مریضی مضر است.

السادس: عدم المرض أو الرمد الذی یضرُّه الصوم لإیجابه شدّته أو طول برئه أو شدّه ألمه أو نحو ذلک سواء حصل الیقین بذلک أو الظنّ بل أو الاحتمال الموجب للخوف بل لو خاف الصحیح من حدوث‌ المرض لم یصحُّ منه.[۶]

برای روزه گرفتن مکلف نباید مرض یا درد چشم که روزه گرفتن آن را تشدید یا مدت درمان را طولانی می‌کند یا سبب درد زیاد شود، داشته باشد. خواه یقین یا ظن به مریضی داشته باشد. بلکه احتمال عقلایی که موجب ترس از مریضی و نیز شخص سالم از مریض شدن بترسد روزه گرفتن او صحیح نخواهد بود و باید قضای آن را بگیرد.

قبل از روایات آیه شریفه حکم روزه شخص بیمار را گفته است. ﴿فَمَنْ کَانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیامٍ أُخَرَ﴾[۷] از این استفاده می‌شود بر شخص مریض روزه گرفتن واجب نیست و تکلیف به وجوب ندارد. اگر بخواهد روزه بگیرد بدون امر خواهد بود و تکلیف بدون امر صحیح نیست.

بنابراین در برخی اخبار هر چند سند آن‌ها اشکال دارد استدلال شده روزه شخص مریض صحیح نیست و اگر روزه گرفته باشد باید آن روز را قضا کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در چهارم ماه مبارک رمضان در جریان فتح مکه سال هشت هجرت، وقتی که از مدینه بیرون رفتن و به حد ترخص رسیدند فرمودند مسافر شدیم و دستور داد قدحی از آب برای ایشان بیاورند و از آن آب خورد. به پیامبر خبر دادند عده‌ای افطار نکردن و در حال سفر روزه ماندند. پیامبر آن‌ها العصاه نام نهاد یعنی گناهکاران هستند. به عبارت دیگر روزه‌ای که بدون امر پیامبر باشد حرام و گناه است.

قَدْ تَقَدَّمَ حَدِیثُ الزُّهْرِی عَنْ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ ع قَالَ: فَإِنْ صَامَ فِی السَّفَرِ أَوْ فِی حَالِ الْمَرَضِ فَعَلَیهِ الْقَضَاءُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ «یقُولُ فَمَنْ کانَ مِنْکُمْ مَرِیضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فَعِدَّهٌ مِنْ أَیامٍ أُخَرَ.» [۸]

بنابراین شرط صحت صوم سلامت از مرض دلیل آن آیه شریفه است. البته مراد از مرضی که روزه گرفتن سبب دیر خوب شدن یا شدت آن نشود. در آیه شریفه گرچه بیان نکرده چه مرضی وجوب روزه گرفتن را بر می‌دارد، اما از روایات به خوبی استفاده می‌شود مرضی که روزه گرفتن موجب تشدید آن می‌شود، واجب نیست.

مُحَمَّدُ بْنُ یعْقُوبَ عَنْ عَلِی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یونُسَ (عَنْ شُعَیبٍ) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع مَا حَدُّ الْمَرِیضِ إِذَا نَقِهَ فِی الصِّیامِ فَقَالَ ذَلِکَ إِلَیهِ هُوَ أَعْلَمُ بِنَفْسِهِ إِذَا قَوِی فَلْیصُمْ.[۹]

سند روایت

محمد بن عیسی بن عبید یقطینی از یونس نقل می کند. به روایات او از یونس اشکال کرده‌اند که قاطبه رجالیون پاسخ اشکال را داده‌اند.

دلالت روایت

امام علیه‌السلام در حدی مریضی که می‌تواند روزه نگیرد، می‌فرماید آن مرضی که او را ضعیف کرده است. پس مطلق مطلق المرض مانع روزه گرفتن نیست.

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنْ یونُسَ عَنْ سَمَاعَهَ قَالَ: سَأَلْتُهُ مَا حَدُّ الْمَرَضِ الَّذِی یجِبُ عَلَى صَاحِبِهِ فِیهِ الْإِفْطَارُ کَمَا یجِبُ عَلَیهِ فِی السَّفَرِ وَ مَنْ کانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ قَالَ هُوَ مُؤْتَمَنٌ عَلَیهِ مُفَوَّضٌ إِلَیهِ فَإِنْ وَجَدَ ضَعْفاً فَلْیفْطِرْ وَ إِنْ وَجَدَ قُوَّهً فَلْیصُمْهُ کَانَ الْمَرَضُ مَا کَانَ.[۱۰]

مراد از ضمیر در «سالته» که سماعه از او سئوال می‌کند، امام کاظم علیه‌السلام است. بنابراین مرضی که ربط به صوم دارد که روزه گرفتن سبب مریض شدن را شدن مریضی بشود.

وَ عَنْ عَلِی بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَینَهَ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَى أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَسْأَلُهُ مَا حَدُّ الْمَرَضِ الَّذِی یفْطِرُ فِیهِ صَاحِبُهُ وَ الْمَرَضِ الَّذِی یدَعُ صَاحِبُهُ الصَّلَاهَ (مِنْ قِیامٍ) قَالَ بَلِ الْإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِیرَهٌ وَ قَالَ ذَاکَ إِلَیهِ هُوَ أَعْلَمُ بِنَفْسِهِ.[۱۱]

سند روایت درست است. امام علیه السلام روزه‌ای که برای مریضی ضرر داشته باشد موجب سقوط وجوب روزه می‌شود. بنابراین از مجموع روایات استفاده می‌شود هر مرضی روزه برای آن مضر نیست بلکه مرضی که روزه گرفتن سبب تشدید آن یا دید خوب شدن و یا حتی سبب مریض شدن می‌شود.

اکثر فقهاء می‌گویند خوفی که با روزه گرفتن، ضرر را محقق می‌کند، احتمال عقلائی معتد به است. برخی فقهاء گفته‌اند خوف به صورت یقین یا ظن باشد. شهید در دروس ج ۱ ص ۲۷۱ تصریح کرده احتمال کافی نیست ولی آنچه از ادله فهمیده می‌شود و اکثر گفته‌اند، خوف عقلائی است که اگر چنین باشد تکلیف روزه ساقط می‌شود.

انتهای پیام/

پی نوشت؛

[۱] العروه الوثقى – جماعه المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد کاظم، ج۲، ص۱۱۲.

[۲] وسائل الشیعه، الشیخ الحر العاملی، ج۲، ص۵۰۶، أبواب غسل المیت، باب۱۴، ح۱، ط آل البیت.

[۳] موسوعه الامام الخوئی، الخوئی، السید أبوالقاسم، ج۹، ص۲۹۳.

[۴] العروه الوثقى – جماعه المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد کاظم، ج۲، ص۱۱۳.

[۵] العروه الوثقى – جماعه المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد کاظم، ج۲، ص۱۱۶.

[۶] العروه الوثقى – جماعه المدرسین، الطباطبائی الیزدی، السید محمد کاظم، ج۳، ص۶۱۵.

[۷] بقره/سوره۲، آیه۱۸۴.

[۸] وسائل الشیعه، الشیخ الحر العاملی، ج۱۰، ص۲۲۴، أبواب من یصح منه الصوم، باب۲۲، ح۱، ط آل البیت.

[۹] وسائل الشیعه، الشیخ الحر العاملی، ج۱۰، ص۲۱۹، أبواب من یصح منه الصوم، باب۲۰، ح۳، ط آل البیت.

[۱۰] وسائل الشیعه، الشیخ الحر العاملی، ج۱۰، ص۲۲۰، أبواب من یصح منه الصوم، باب۲۰، ح۴، ط آل البیت.

[۱۱] وسائل الشیعه، الشیخ الحر العاملی، ج۱۰، ص۲۲۰، أبواب من یصح منه الصوم، باب۲۰، ح۵، ط آل البیت.

https://ihkn.ir/?p=18154