قائمی راد گفت: مقام معظم رهبری به اقتصاد نگاه فرهنگی دارند چون اقتصاد و فرهنگ در عرض یک دیگر نیستند بلکه اقتصاد ذیل فرهنگ است. نتیجه اصلاح اقتصادی نیز رسیدن به فرهنگ است. چه بسا فرهنگ، وزن محک افراد در جهان آخرت باشد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، محمد قائمی راد، دانشجوی کارشناسی ارشد فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) در کرسی ترویجی «مفهوم شناسی فرهنگ از دیدگاه مقام معظم رهبری» که به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، به ارائه پژوهش خود پرداخت و پس از آن دکتر میثم صداقت زاده و دکتر محمدرضا روحانی از اعضای هیأت علمی این دانشگاه به نقد و بررسی این پژوهش پرداختند.
قائمی راد با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب، برای فرهنگ چهار اهمیت قائل شد و خاطرنشان کرد: نخست، فرهنگ دارای اهمیت ذاتی است. دوم، فرهنگ در رشد مسائل دیگر مانند اقتصادی، سیاسی و… تأثیرگذار است. سوم، مسئولان فعلی نسبت به فرهنگ غفلت دارند که اهمیت پرداخت به آن را می‌افزاید. چهارم، شاهد تهاجم فرهنگی هستیم که این عرصه‌ها را حساس‌تر می‌سازد.
وی درباره مفهوم شناسی و تعریف فرهنگ بیان کرد: درباره صحبت های مقام معظم رهبری کارهای ارزشمندی رخ داده است و ایده های مختلفی می دهد ولی نسبت به این تعریف ها جمع بندی رخ نداده است. برخی از تعریف ها در ظاهر با یک دیگر منافات دارند که نیاز به تبیین نسبت میان آنها است. تلاش ما در پژوهش این بود که بتوانیم تعریف رهبری از فرهنگ را ارائه دهیم.
این دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) بیان داشت: نتیجه این شد که مقام معظم رهبری فرهنگ را در دو معنی خاص و عام بیان می‌کنند. فرهنگ در معنای خاص همان ذهنیت هاست. ذهنیت ها نیز به اخلاق، عقاید و آداب تقسیم می شود. البته این دسته بندی، مورد تصریح رهبری نیست. ولی ایشان در جلسه تفسیر سوره بقره می فرمایند که انسان سه ساحت دارد. ساحت عقل، ساحت روح و ساحت عمل. ایشان در جاهای مختلف این سه ساحت را بیان می کنند. برای نمونه در تشریح سیره اهل بیت(ع) می فرمایند که ما سه وظیفه در قبال اهل بیت(ع) داریم؛ معرفت، محبت و تبعیت. رهبری همچنین درباره وظیفه نبی اکرم(ص) می فرمایند ایشان دارای سه وظیفه بودند؛ تربیت عقلانی، تربیت اخلاقی و تربیت قانونی. همه این موارد، حکایت از توجه ایشان به این سه‌گانه دارد.
دانشجوی کارشناسی ارشد فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق(ع) درباره عقاید، اخلاق و آداب نیز تأکید کرد: براساس دیدگاه مقام معظم رهبری، الگوهای حاکم بر بینش ها، گرایش ها و رفتارها، فرهنگ است. البته صرف بینش ها، گرایش ها و رفتارها، فرهنگ به حساب نمی آیند، بلکه الگوهای حاکم بر این سه عرصه را می توان فرهنگ نامید به همین دلیل ممکن است یک الگو و گرایشی برای فردی فرهنگ باشد و برای فرد دیگری فرهنگ نباشد. الگو معنای آن چیزی است که به انسان شکل می دهد. به عنوان مثال، گرایش هایی جزو فرهنگ انسان هستند و الگو به حساب می آیند که سایر گرایش های انسانی بر اساس آن ها شکل می گیرند. رهبری در بیان مصادیق و شاخه های فرهنگ هم از سه لفظ عقاید، اخلاق و آداب استفاده می کنند. این معنای خاص فرهنگ است.
قائمی راد درباره تعریف عام فرهنگ از دیدگاه مقام معظم رهبری نیز گفت: ایشان فرهنگ خاص و ماحصل فرهنگ در معنای خاص آن را فرهنگ عام بیان می کنند. البته رهبری معنای خاص را تصریح کرده اند ولی معنای عام را تصریح نکرده اند. البته رهبری استعاره هوا و آب و هوا را نیز زیاد استفاده می کنند و برخی خیال می کنند که این تعریف است، ولی این تعریف نیست بلکه استعاره است.
وی در ادامه سخنان خود به بیان اهمیت فرهنگ پرداخت و تأکید کرد: مقام معظم رهبری درباره اهمیت فرهنگ مولفه های مختلفی را بیان کرده اند ولی اساس اهمیت فرهنگ به این باز می گردد که فرهنگ، همان هویت ملت است. به همین دلیل اگر تمام عرصه های یک ملت از بین برود ولی فرهنگ داشته باشد می تواند دوباره خود را از نو بسازد. ولی اگر فرهنگ آن از بین برود از درون پوک شده و راحت از بین می رود. این نشان می دهد که فرهنگ باید حفظ شود.
دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) خاطرنشان کرد: البته براساس دیدگاه مقام معظم رهبری، فرهنگ تنها متعلق جمع واقع نمی شود بلکه متعلق فرد نیز واقع می شود. ولی عمدتاً برای جمع استفاده می شود. چون فرهنگ در جامعه تشکیل می شود.
وی درباره جایگاه فرهنگ در جامعه و انسان نیز خاطرنشان کرد: فرهنگ، بعد اکتسابی انسان را شکل می دهد و این اکتسابیات، به هر میزان جهت دهنده‌تر باشد فرهنگ‌تر است. البته ممکن است فردی میزان جهت دهنده بودن را به عنوان ملاک فرهنگ قبول نداشته باشد که اشکالی ندارد و می توان فرهنگ را مشکک در نظر گرفت. در جامعه نیز فرهنگ به معنی روح و هویت است. حتی اقتصاد و سیاست ذیل فرهنگ هستند نه این که فرهنگ ذیل آن ها قرار گیرد.
قائمی راد افزود: البته مقام معظم رهبری در سخنرانی خود می فرمایند که اقتصاد اولویت است ولی پس از این که چندین بار این موضوع را می فرمایند، تأکید می کنند که البته فرهنگ از همه مهم تر است. مقام معظم رهبری حتی به اقتصاد نیز نگاه فرهنگی دارند چون اقتصاد و فرهنگ در عرض یک دیگر نیستند بلکه اقتصاد ذیل و حاشیه فرهنگ و در واقع، در طول آن است. نتیجه اصلاح اقتصادی نیز رسیدن به فرهنگ است. چه بسا فرهنگ وزن محک افراد در جهان آخرت باشد.
وی در جمع بندی این بخش از سخنان خود اذعان داشت: ما جامعه و انسان داریم که جامعه از شاکله مادی و معنوی و انسان از ظرفیت های ذاتی و اکتسابی تشکیل شده است؛ ظرفیت های اکتسابی در انسان و شاکله معنوی در جامعه، همان فرهنگ است.
این دانشجوی دانشگاه امام صادق(ع) درباره اقسام فرهنگ نیز عنوان کرد: مقام معظم رهبری در دیدار الگوی اسلامی – ایرانی پیشرفت می فرمایند که پیشرفت چهار عرصه دارد؛ فکر، معنویت، زندگی و علم. درباره سبک زندگی اسلامی نیز می فرمایند مصداق عینی پیشرفت، تمدن است که روح و نرم افزار آن، سبک زندگی است.
وی درباره قائل بودن یا نبودن مقام معظم رهبری به اصالت جامعه نیز گفت: ایشان می فرماید فرهنگ روح جامعه است و این قاعدتاً در تناسب با اصالت جامعه است. ولی نمی توان نتیجه قطعی گرفت. چون ایشان در جایی می فرمایند فرهنگ هوا است. که می دانیم تعبیر هوا استعاره است و شاید روح را هم به عنوان استعاره به کار برده باشند. ولی عمده تعریف ایشان، این است که فرهنگ، هویت جامعه است و این نشان دهنده آن است که جامعه اصالت دارد. با این وجود نمی توان نتیجه قطعی گرفت که جامعه اصالت دارد.
در ادامه مراسم دکتر صداقت زاده به عنوان نخستین ناقد ضمن تقدیر و تشکر از تلاش های صورت گرفته برای انجام این پژوهش خاطرنشان کرد: شما ذهنیت را سه گانه تقسیم کرده و چند شاهد برای آن آوردید. فعلاً مفروض می گیریم که مقام معظم رهبری به آن سه گانه معتقد است. ولی عباراتی که شما آوردید، نشان می دهد که این سه گانه ها یکی نیستند، بلکه متغیر هستند. ولی این که مقسم هر سه تایی این ها ذهنیت است، برای بنده مبهم است. همچنین شما آداب را جزو سه گانه بیان کردید که بنده آن را نمی پسندم.
وی اضافه کرد: پذیرفتن این که فرهنگ، متعلق فرد قرار می گیرد یا خیر؟ برای بنده سخت است. کلمه فرهنگ یک مفهوم اجتماعی است و مضاف الیه آن ملت است که در اغلب جملات مقام معظم رهبری نیز مشهود است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: چرا شما فرهنگ را تنها برای شالکه معنوی در نظر گرفتید؟ البته بهتر بود به جای شالکه از بُعد استفاده می کردید. مقداری باید شالکه را توضیح می دادید.
دکتر روحانی نیز در بخش دیگر این نشست، به عنوان دومین ناقد خاطرنشان کرد: در مورد ذهنیت‌ها همچنان این ابهام وجود دارد – چون مقام معظم رهبری نیز جایی تصریح نکردند که بنده براساس فلان نگاه هستی شناسی این موضوع را مطرح می کنم – که آیا این ذهنیت‌ها ناظر به مبادی است و یا ناظر به نتایج و نیاز است که روشن سازیم الگوی ذهنی برآمده از چیست؟
وی ادامه داد: همچنین باید شما در تعریف فرهنگ، تکلیف خودتان را با فرد و جامعه روشن کنید. جای خالی این منازعه همچنان در تعریف هایی که ارائه می دهید مشاهده می شود.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: تنوع دیدگاه مقام معظم رهبری و این که فرهنگ همچنان در نگاه ایشان مهم است، باعث شده که روایت‌های متعددی از این بحث ارائه شود و این که در این مقاله سعی شده از تنوع روایت‌ها یکپارچگی ایجاد شود، بسیار مهم است، ولی لازمه اش این است که وقتی از مقام بیان صحبت کنیم، زمینه اجتماعی آن را بیشتر مورد توجه قرار دهیم.
وی افزود: باید اندیشه مقام معظم رهبری در سیره و تاریخ بیشتر و جدی تر مورد توجه قرار گیرد، چرا که شاید در حل مسائل بنیادی مانند فرد و جامعه و… راهگشا باشد.
انتهای پیام/
https://ihkn.ir/?p=9146
نظرات