ناتوانی حکمرانی در پذیرش پیچیدگی‌های نظام خانواده / سرنوشت خانواده ایرانی در تضاد سنت، تجدد و اسلام

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، دکتر ابوالفضل اقبالی، مدیر اندیشکده زوج، در یادداشتی مطرح کرد؛

طرح جدید مجلس درباره مهریه مجددا موضوع حقوق زنان را به محور گفتگوها و تحلیل‌های نخبگانی و رسانه‌ای تبدیل کرد. موضوعی که در سه سال اخیر به بهانه‌های مختلفی چون حجاب، امنیت و… همواره جزء مسائل پرحاشیه و التهاب‌آفرین جامعه ایران بوده است. یادداشت حاضر قصد ورود به مناقشات حقوقی پیرامون طرح جدید مهریه را ندارد و صرفا به تبیین منظر کلان‌تر و مهمتری درباره سیاستگذاری و تقنین در عرصه زنان اکتفا می‌کند.

هیچ تردیدی نیست که نظام حقوقی اسلام در مناسبات جنسیتی و خانواده عادلانه، مصلحت‌گرا و فطری است. مجموع حقوق و تکالیف جنسیتی در منظومه تشریعی اسلام معطوف به تحقق عدالت در بستر خانواده و جامعه و تضمین مصالح افراد است. اما نظام حقوقی اسلام تکه‌ای از پازل بزرگ‌تری تحت عنوان «تنظیمات اجتماعی اسلام» است. اساسا تضمینِ کارآمدیِ نظام حقوقی اسلام، هماهنگی و هم‌افزایی میانِ «فقه» و «فرهنگ» یا «قانون» و «عرف» است. وگرنه این نظام حقوقی، روی کاغذ کمکی به تحقق عدالت جنسیتی در جامعه و خانواده نخواهد کرد.

واقعیت این است که تنظیمات اجتماعی در وضع کنونی جامعه ایران ملغمه‌ای از سنت، تجدد و اسلام است. این وضعیت درباره مناسبات خانواده کاملا محسوس و به غایت بغرنج می‌نماید. خانواده ایرانی در برزخی از ساختارهای مسلط مدرن، کلیشه‌های ذهنی سنت و ترجیحات و تمایلات دینی قرار گرفته و وضعیتی پیچیده و پر از ملاحظه را پیش روی حکمرانی خانواده در کشور ما قرار داده است. به علاوه اینکه مسائل مربوط به زنان و خانواده در جامعه امروز ما سویه‌های آشکار سیاسی نیز پیدا کرده است. لذا به نظر می‌رسد در نظم اجتماعی کنونی، پیگیری منطق حقوقی اسلام در مناسبات خانواده با دشواری و پیچیدگی‌هایی همراه است.

حال باید پرسید آیا طرح جدید مجلس درباره مهریه که درصدد سقف گذاشتن برای پیگیری کیفری مهریه زنان به نفع کاهش آمار زندانیان مهریه است، پاسخ مطلوبی به این دشواره هست؟! صرف نظر از پاسخ به این سوال، متاسفانه باید بگویم که در حال حاضر بدنه غالب حکمرانی ما التفاتی به این پیچیدگی به ویژه در حوزه زنان و خانواده نداشته و نوعی از «خلوص‌گرایی ناشیانه» را در زمینه سیاستگذاری و تقنین در این حوزه دنبال می‌کند و تمام گفتارهای مخالف و منتقد اعم از دوست و دشمن و مغرض و دلسوز را یک کاسه کرده و با انگ «فمینیسم» از میدان به در می‌کند.