پیشرفت تکنولوژی و حفظ ارزش‌های اسلامی / بررسی مبانی فلسفی هوش مصنوعی و چالش‌های آن برای ارزش‌های اسلامی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از خبرگزاری اسلامی سیتی (IslamiCity)؛ با پیشرفت تکنولوژی، به‌ویژه هوش مصنوعی (AI)، بحث‌هایی درباره تأثیر احتمالی آن بر انسانیت به وجود آمده است. در حالی که برخی آن را راه‌حلی برای چالش‌هایی مانند بیماری‌ها و بلایا می‌دانند، دیگران نگرانی‌هایی درباره پیامدهای اخلاقی و اجتماعی آن مطرح می‌کنند. یادداشت حاضر به برهم کنش مباحث هوش مصنوعی، جنبش ترابشریت (ترنس‌هیومانیسم) و دیدگاه‌های اسلامی پرداخته و بر اهمیت یافتن یک رویکردی دقیق تأکید دارد.

نقش هوش مصنوعی در جامعه مدرن

هوش مصنوعی به عنوان یک تکنولوژی پیشگام، پتانسیل تغییر جنبه‌های مختلف زندگی انسانی را دارد. در قرن بیست و یکم، فناوری اطلاعات به منبع اصلی قدرت در جامعه تبدیل شده و بر توسعه فرهنگی، رشد اقتصادی، پیشرفت علمی و پیشرفت اجتماعی تأثیر می‌گذارد. وابستگی به توسعه تکنولوژی سوالاتی درباره منبع اطلاعات، دانش انسانی و ارزش‌ها را مطرح می‌کند.

اندیشمندان مسلمان به دو جنبه مثبت و منفی هوش مصنوعی برای زندگی و جوامع اذعان دارند. از طرفی هوش مصنوعی را به عنوان یک چالش تکنولوژیک می بینند و بر استفاده منتقدانه و گزینشی از آن تاکید دارند و از طرفی با وجود پتانسیل های مثبت هوش مصنوعی، نگرانی هایی درباره سوء استفاده از آن وجود دارد، به‌ویژه در القای ارزش‌های مغایر با اصول اسلامی مانند ارتداد، رادیکالیسم و تروریسم.

مبانی فلسفی: ترنس‌هیومانیسم و هوش مصنوعی

برای درک زمینه گسترده‌تر هوش مصنوعی، باید فلسفه‌های زیربنایی که توسعه آن را شکل داده‌اند، بشناسیم. فلسفه‌های مدرن غربی مانند راسیونالیسم، علم‌گرایی، پوزیتیویسم و ترنس‌هیومانیسم بر مسیر پیشرفت تکنولوژیک تأثیر گذاشته‌اند و منجر به خلق هوش مصنوعی شده‌اند.

ترنس‌هیومانیسم، یک جنبش فلسفی و فکری، دگرگونی انسان‌های عادی به موجودات با قابلیت‌های فوق‌العاده را تصور می‌کند. در هسته خود، ترنس‌هیومانیسم بهبود ظرفیت‌های انسانی از طریق تکنولوژی‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی را ترویج می‌کند. این فلسفه سوالاتی درباره پیامدهای اخلاقی و معنوی ادغام انسان و ماشین مطرح می‌کند.

دیدگاه اسلامی و هوش مصنوعی

اسلام به عنوان یک جهان‌بینی و شیوه زندگی (الدین) معرفی شده است. این دین دیدگاهی متمایز درباره نقش انسان و تکنولوژی ارائه می‌دهد. در تعالیم اسلامی، انسان‌ها به عنوان مخلوقات الله (سبحانه و تعالی) در نظر گرفته می‌شوند و به عنوان ‘عبد’ (بندگان مطیع) و ‘خلیفه’ (جانشینان) وظایفی دارند. هدف علم و تکنولوژی در اسلام، کمک به انسان‌ها در انجام وظایفشان و همزمان هماهنگی با محیط اطراف است.

جهان‌بینی علم و تکنولوژی مدرن تحت تأثیر فلسفه‌های گمانی غربی قرار دارد که با دیدگاه اسلامی تفاوت دارد. رقابت بی‌پایان برای توسعه تکنولوژیک، که توسط منافع مادی و برتری نظامی هدایت می‌شود، اصول اسلامی استفاده از دانش و تکنولوژی برای منافع بشریت در چارچوب حقیقت و واقعیت را به چالش می‌کشد.

تاثیرات متقابل هوش مصنوعی و ترنس‌هیومانیسم

هوش مصنوعی، به عنوان یک حوزه مطالعه در علوم کامپیوتر، فراتر از یک تکنولوژی صرف است و یک فلسفه را تجسم می‌بخشد، به‌ویژه در زمینه ترنس‌هیومانیسم. درک اهمیت هوش مصنوعی نیازمند بررسی اصول ترنس‌هیومانیسم است که به دنبال بهبود قابلیت‌های انسانی و غلبه بر محدودیت‌های بیولوژیکی با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته هستند.

هدف ترنس‌هیومانیسم ادغام تکنولوژی با انسان‌ها است، به طوری که یک ترکیبی از انسان و ماشین ایجاد شود. این موضوع پیامدهای بزرگی برای جامعه دارد، زیرا هوش مصنوعی در بدن انسان ادغام می‌شود. چشم‌انداز غلبه بر محدودیت‌های بیولوژیکی فعلی سوالات اخلاقی، معنوی و وجودی را مطرح می‌کند.

ترنس‌هیومانیسم فراتر از شبیه‌سازی هوش انسانی است. این جنبش به دنبال تبدیل انسان‌های عادی به موجودات ‘فرابشری’ با قابلیت‌های پیشرفته از طریق ادغام تکنولوژی، به‌ویژه هوش مصنوعی، با بدن انسان است. این جنبش آینده‌ای را پیش‌بینی می‌کند که در آن انسان‌ها به موجودات برتر فکری و فیزیولوژیکی تبدیل می‌شوند.

هوش مصنوعی، ترنس‌هیومانیسم و اسلام: تقابل دیدگاه‌ها

متخصصان و علمای مسلمان، با در اختیار داشتن قرآن و سنت، باید فلسفه‌های زیربنایی هوش مصنوعی و تأثیر احتمالی آن بر زندگی انسان‌ها را بشناسند. از آنجا که هوش مصنوعی ذاتاً با اسلام ناسازگار نیست، رویکردی انتقادی ضروری است تا همخوانی با اصول اخلاقی و معنوی تضمین شود.

پرداختن به نگرانی‌های مطرح شده توسط ترنس‌هیومانیسم برای روشنفکران مسلمان حیاتی است. تفکیک بین استفاده از تکنولوژی برای سلامتی و راحتی عمومی و کاشت تکنولوژی در بدن انسان ضروری است. مفهوم ‘فرابشریت’، که یک ترکیب از انسان و ماشین است، اساس درک انسانیت در تعالیم اسلامی را به چالش می‌کشد.

پذیرش علم و تکنولوژی توسط اسلام

بر خلاف تصورات نادرست، اسلام تشویق به اکتشاف طبیعت و کسب دانش می‌کند. جهان‌بینی اسلامی بر شکرگزاری به الله (سبحانه و تعالی) برای نشانه‌های موجود در جهان طبیعی تأکید دارد. با این حال، جستجوی مدرن برای پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیک اغلب فاقد این پایه معنوی و اخلاقی است، که منجر به انحراف از هدف واقعی علم و تکنولوژی در اسلام می‌شود.

هوش مصنوعی: چالشی برای اقتدار الهی؟

توسعه هوش مصنوعی، که در فلسفه ترنس‌هیومنیسم ریشه دارد، مفهوم اقتدار الهی را به چالش می‌کشد. ترنس‌هیومنیست‌ها آینده‌ای را پیش‌بینی می‌کنند که در آن انسان‌ها با کمک هوش مصنوعی به ابر انسان‌های خداگونه تبدیل می‌شوند. این جاه‌طلبی برای غلبه بر محدودیت‌هایی که توسط قدرت بالاتری تعیین شده‌اند، سؤالات الهیاتی عمیقی را مطرح می‌کند و با درک اسلامی از تسلیم به الله (سبحانه و تعالی) در تضاد است.

هدف واقعی علم و فناوری در اسلام

در اسلام، هدف علم و فناوری کمک به بشریت در حفظ موقعیت واقعی خود به عنوان ‘عبد’ و ‘خلیفه’ است. این امر نیازمند توسعه علم و فناوری در چارچوب حقیقت و واقعیت، همخوانی با اصول مطرح شده در قرآن و سنت است. پیگیری دانش در اسلام توسط یک هدف عمیق‌تر هدایت می‌شود – شناخت نشانه‌های الله (سبحانه و تعالی)، تسلیم به او و پیروی از آموزه‌های او.

نتیجه‌گیری

برهم کنش هوش مصنوعی، ترنس‌هیومنیسم و اسلام، اکتشاف دقیقی از پیامدهای آن‌ها را به همراه دارد. در حالی که هوش مصنوعی فرصت‌هایی برای پیشرفت ارائه می‌دهد، همخوانی آن با اصول اخلاقی و معنوی حیاتی است. چشم‌انداز ترنس‌هیومنیسم برای ادغام فناوری با بشریت، مفاهیم بنیادی اسلامی را به چالش می‌کشد و نیازمند بررسی دقیق از سوی اندیشمندان مسلمان است. در حالی که جهان با تحول فناوری‌ها پیش می‌رود، یکپارچگی هماهنگ با اصول اسلامی اطمینان می‌دهد که پیشرفت‌ها به نیازهای واقعی بشریت خدمت کرده و اقتدار الهی را محترم می‌شمارند.

https://ihkn.ir/?p=38072