بررسی ادله عدالت مرجع تقلید/ پیدا کردن دلیل برای این موضوع مقداری با مشکل مواجه است

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح_اندیشه، آیت‌الله مهدی مروارید، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در درس خارج فقه نظام‌های اسلامی به بررسی ادله عدالت مرجع تقلید پرداخت و بیان داشت: برخی از بزرگان همچون مرحوم آیت‌الله خویی در مباحث اجتهاد و تقلید، عدالت را یکی از شروط مرجع تقلید دانسته‎اند که باید به این موضوع و ادله وجود شرط عدالت یا عدم چنین شرطی باید بحث شود.

وی بیان داشت: عدالت به تنهایی موضوع عده‎ای از احکام شرعی است و برای برخی از احکام به عنوان شرط مطرح شده است؛ مثلا وقتی نسبت به مرجع تقلید و شاهد و امام جماعت در نماز و قاضی در مباحث اصولی بحث می‎شود، خبر واحدی را معتبر و حجیت می‌دانند که مخبر آن عادل باشد و صرفا موثقه بودن را کافی نمی‎دانند.

آیت‌الله مروارید پیرامون همین موضوع تصریح کرد: در بسیاری از این موارد ادله خاص برای عادل بودن اقامه شده است و گاهی روایات معتبری در عادل بودن آ‎ن‎ها وارد شده است و تنها موردی که پیدا کردن دلیل برای آن مقداری با مشکل مواجه است در مورد مرجع تقلید است؛ یعنی پیدا کردن دلیلی که بیان نماید یکی از شرایط مرجع تقلید این است که عادل باشد، با مقداری مشکل مواجه است.

وی افزود: مفهوم عدالت در تمام مواردی که ذکر شد واحد است و فرقی بین عدالت در قاضی و یا امام جماعت و شاهد و… نیست.

استاد درس خارج حوزه علمیه قم عنوان کرد: سوال اصلی در این موضوع اینچنین مطرح می‎شود که آیا در حجیت قول مرجع تقلید، عدالت معتبر است یا وثاقت کفایت دارد؟ مثلا گفته شود همین که مجتهد و مرجع تقلید در دو نکته صادق باشد کافی است و آن دو نکته چنین است؛ الف) اطمینان در استنباط؛ یعنی از روی تحقیق و تتبع به نتیجه رسیده و از روی بی اطلاعی و کم کاری حکم نکند. ب) وثاقت در اخبار از استنباطش؛ یعنی اخبار او از حجت باشد نه اینکه مثلا در موضوعی به حرمت رسیده باشد اما در مقام اخبار، خلاف آن را بیان نماید.

وی ادامه داد: به عبارتی مراد از سوال اصلی در موضوع این است که مرجع تقلید همانند بقیه اهل فن خبره است و قول خبره به بناء عقلاء حجت شده است؛ لذا به همان دلیلی که در بقیه اهل فن و خبره‌ها عدالت شرط نشده است در مورد مرجع تقلید هم عدالت شرط نباشد.

آیت‌الله مروارید در ادامه به بیان ادله عدالت پرداخت و گفت: در این زمینه دو مورد وجود دارد؛ ۱ – اجماع:برخی بر این مطلب(عدالت شرط برای مرجع تقلید) ادعای اجماع کرده‌اند و برخی مانند مرحوم آیت‌الله خویی از این اجماع به تسالم بین فقهاء تعبیر کرده‌اند، اما تسالم بین فقهاء احراز نمی‎شود و اجماعی را که ادعا کرده‌اند به نحوی نیست که اطمینان از آن حاصل شود و این اجماعی را که ادعا نموده‎اند، محل تأمل است و قابل قبول نیست.

وی اضافه کرد: ۲ – روایت منسوب به امام حسن عسکری(ع) است که حضرت می‎فرمایند: «فأمّا مَن کانَ مِن الفُقَهاءِ صائنا لنفسِهِ حافِظا لِدینِهِ مُخالِفا على هَواهُ مُطِیعا لأمرِ مَولاهُ فلِلعَوامِّ أن یُقَلِّدُوهُ » و پیرو این روایت فرمود برخی از این استفاده می‎کنند که عدالت در مرتبه بالایی برای فقیه و مرجع تقلید لازم است که در جلسات بعدی بیشتر آن را بررسی خواهیم نمود.