به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ دومین جلسه دانش افزایی تولید علوم انسانی اسلامی با سخنرانی آیت الله آملی لاریجانی و با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر سعدی و جمعی از اعضای هیات علمی، استادان و دانشجویان دکتری، پنج شنبه ۲۲ اردیبهشت در دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار شد.

رئیس هیات امنای جامعه الامام الصادق علیه السلام در این نشست علمی با اشاره به ضرورت در اختیار داشتن نقشه راه برای ایجاد تحول در علوم انسانی گفت: این نقشه راه باید دو رکن داشته باشد، یکی در ناحیه علم که چه مولفه هایی اجازه می دهد ارزش ها به مباحث علمی راه پیدا کنند و رکن دیگر در ناحیه دین که اساسا دین چه هست و فهم دین چگونه است؟ بنابراین با شناخت دین و فهم آن باید برای وارد کردن ارزش ها در مولفه های علوم انسانی گام برداشت.

آیت الله آملی لاریجانی افزود: باید بدانیم که علم دینی چیست؟ برخی می گویند اگر نیت فرد، خدایی و الهی باشد، هر علمی با هر ساختاری و هر نتایجی دینی می شود. این نگرش، ساده کردن مساله است. البته من منکر تاثیر نیت نیستم؛ برای مثال در مقوله علم مقدس و علم غیرمقدس ممکن است نیت فرد موثر باشد. اما همه ماجرای ارتباط علم و دین، مسئله نیت نیست.

آیت الله آملی لاریجانی با اشاره به اهمیت بحث پیش فرض ها در علوم گفت: هر علمی پیشفرض هایی دارد که این پیشفرض ها در خود آن علم بررسی نمی شود و به تعبیر هایدگر و گادامر، بسیاری از این پیش فرض ها از سنت ها و برخی نیز از پیش داوری ها نشات می گیرد. مثلا اگر در روانشناسی قائل به وجود روح باشیم، آثار بسیار متفاوتی ایجاد خواهد شد. همچنین بحث دخالت پرسش ها در علم بسیار حائز اهمیت است.

وی خاطرنشان کرد: بحث مهم دیگر، مفاهیمی است که در هر علم اخذ می شود. برای مثال در اقتصاد مفهوم پول، در حقوق مفهوم عقد و... باید توجه داشت که این مفاهیم از درون خود آن علم نیامده اند. در ریاضیات با اعداد سر و کار داریم و در فلسفه علم ریاضی درباره ماهیت اعداد بحث می شود. در علوم انسانی هم مفاهیمی داریم که بسیار با زندگی انسان عجین هستند. باید این مفاهیم را شناخت و ریشه آنها را پیدا کرد. آنگاه متوجه می شویم که بسیاری از این مفاهیم از جامعه و ارتباطات انسانی انتزاع شده اند. البته ممکن است در علوم پایه، راجع به مفهومی مانند نور نتوان چنین گفت اما در خصوص مفهومی مانند مالکیت در علوم انسانی و اجتماعی، حتما ارتباطی با نهادهای اجتماعی وجود دارد.

آیت الله آملی لاریجانی گفت: حال آیا می توانیم بگوییم که حیات اجتماعی با سنت ها بیگانه است؟ آیا این مفاهیم از نگاه و بحث های دینی در یک جامعه جدا است؟ یا اساسا این سنت ها هستند که به اجتماعات و نهادهای اجتماعی حیات می بخشند؟ به عقیده گادامر، سنت ها در فهم ما دخیل هستند؛ در این صورت آیا می توان گفت در یک جامعه دینی بین سنت، دین و علم ارتباطی وجود ندارد؟ پس بحث دخالت ارزش ها، دخالت سوال ها، دخالت پیشفرض ها و مفاهیم هر علم، مولفه هایی است که در ترسیم نقشه راه ما اهمیت دارد.

آیت الله آملی لاریجانی با ذکر این نکته که اگر می خواهیم سخن از علم دینی مطرح کنیم، باید بدانیم دین چیست بیان داشت: آیا همه ادیان یک بخش مشترک دارند یا هر دین کاملا تعین یافته و متفاوت از دیگری است؟ این موضوع به بحث کثرت گرایی و وحدت گرایی هم مربوط می شود. از طرفی آیا هر دین ذاتی و عرضی دارد؟ آیا هر چه که در کتاب و سنت آمده است جزو دین است؟ فهم این مسئله هم روی نتیجه تاثیر دارد. برای وارد کردن دین به ساحت علوم باید از خاکریز کسانی که قائل به نظریات سکولار هستند نیز عبور کرد. کسانی که دین را یک رابطه شخصی با خدا می دانند و این انتظار که دین باید وارد عرصه های مختلف انسانی شود را بار گرانی بر دوش دین معرفی می کنند. مثلا عادل ضاهر در کتاب خود، الاسس الفلسفیه العلمانیه می گوید اصلا کار دین ورود به این مسائل نیست و امکانش هم وجود ندارد. این افراد می گویند اسلام فلسفه ندارد، اسلام حرفی در اقتصاد ندارد و... اما ممکن است در مسلمانان افراد فیلسوف هم پیدا شود. نباید فریب این حرف ها را خورد، بلکه باید از این موانع عبور کنیم.

رئیس هیات امنای جامعه الامام الصادق علیه السلام با اشاره به اینکه بحث تفسیر و هرمنوتیک به مسئله فهم دین مربوط می شود اظهار داشت: به نظر من نظریه گادامر بسیار نسبی گرایانه است و تقریبا وجود یک معنا و تفسیر واحد از متن را انکار می کند. هرش این نظر گادامر که معنا از برخورد و تعامل شنونده با گفته گوینده خلق می شود را نقد کرده است و قصد خود گوینده یا نویسنده را مهم می داند. اما حتی کسانی که به نسبی گرایی گادامری معتقد شده اند نیز حداقل در دو جا نمی توانند منسلخ از اراده متکلم به تفسیر بپردازند. یکی هنگامی است که کسی در رابطه با خودش صحبت می کند و دیگری آن زمانی است که می خواهیم سخن وحی و حرف خدا را بفهمیم.

آیت الله آملی لاریجانی اضافه کرد: ما در مباحث اصول خود اختصاصاتی داریم که می توانیم در این حوزه مورد استفاده قرار دهیم. از جمله بحث حجیت که به نظر من راهی به این موضوع باز می کند و حتی گادامری ها نمی توانند مبحث حجیت را نادیده بگیرند و تفسیری را بر تفسیر دیگر، مقدم ندانند.

وی ادامه داد: ولو حجیت به عالم ظنون و ساحت عمل مربوط است، اما گزاره های اعتقادی در نظامات اجتماعی، اقتصادی و... که جنبه عملی دارند هم دخیل هستند. مثلا وقتی می گوییم خدا هست، اطاعت خدا هم به دنبالش واجب می گردد و نگاه توحیدی، شالوده نظاماتی است که می خواهیم در اجتماع پیاده کنیم. مخالفان وجود اقتصاد، حقوق و... اسلامی، از ما عمل و نتیحه ملموس می خواهند. باید تلاش کنیم تا نشان دهیم که دین و آنچه به دین قابل انتساب است، می تواند در ساحت علوم ورود و تجلی پیدا کند.

در ادامه این جلسه، شرکت کنندگان، سوالات و نقطه نظرات خود را درباره مباحث اسلامی کردن علوم انسانی مطرح کردند.

جلسه اول سلسله نشست دانش افزایی تولید علوم انسانی اسلامی، با سخنرانی آیت الله آملی لاریجانی روز بیستم اسفندماه ۱۴۰۰ در دانشگاه امام صادق علیه السلام برگزار شد.

انتهای پیام/