دکتر مواهب صالح مهدی، دانشیار دانشکده علوم اسلامی در دانشگاه کربلا، در یادداشتی مطرح کرد؛
حجاب مصرفی در برابر حجاب سنتی / فروپاشی خانواده و بحران هویت از جمله پیامدهای ناگفته بی‌پروایی در پوشش
امروزه، طرح‌های سیاسی‌ای در حال شکل‌گیری هستند که از نوعی «حجاب مصرفی» حمایت می‌کنند. این نوع حجاب، که به عنوان مد تبلیغ می‌شود، در واقع راهی برای تطبیق با جوامعی است که از یک‌سو به میراث خود پایبند هستند و از سوی دیگر، در برابر استحاله فکری و تضعیف ارزش‌ها آسیب‌پذیرند. بنابراین، باید این سیاست‌ها را شناخت. سیاست‌هایی که به‌ظاهر مخالفتی با حجاب ندارند، اما به‌گونه‌ای آن را ترویج می‌کنند که به سمت تجمل‌گرایی و سطحی‌نگری سوق پیدا کند.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از دانشگاه کربلا؛ دکتر مواهب صالح مهدی، دانشیار دانشکده علوم اسلامی در دانشگاه کربلا، در یادداشتی مطرح کرد؛
خداوند در قرآن کریم، سوره نور می‌فرماید:
و در سوره احزاب خطاب به زنان می‌فرماید:
همچنین امام علی (علیه‌السلام) فرمود: روزی نزد پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودیم، پس فرمود: به من بگویید چه چیزی برای زنان بهتر است؟ ما از پاسخ درماندیم و پراکنده شدیم. من به خانه برگشتم و این پرسش را با حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در میان گذاشتم. ایشان فرمودند: «بهترین چیز برای زنان آن است که نه آنان مردان را ببینند و نه مردان آنان را ببینند.» پس نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برگشتم و پاسخ فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را بازگو کردم. پیامبر فرمود: «چه کسی این را به تو گفت؟» گفتم: فاطمه. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) شگفت‌زده شد و فرمود: «فاطمه پاره‌ای از وجود من است.»
همچنین امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده‌اند که امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نامه‌ای به امام حسن (علیه‌السلام) نوشتند: «چشمان زنان را با حجاب از نامحرمان بپوشان، زیرا شدت پوشش، برای تو و برای آنان بهتر از هر شک و گمانی است. بیرون رفتن آنان کمتر از ورود افرادی که مورد اعتماد نیستند، نگران‌کننده نیست.»
حجاب همواره یکی از موضوعات مهمی بوده که مورد توجه مسلمانان قرار گرفته است. این مسئله از فلسفه و آثار خاصی برخوردار است که به‌طور خلاصه به برخی از آنها خواهیم پرداخت.
1. حجاب و سلامت روانی خانواده و جامعه
فلسفه حجاب و پوشیدگی در اسلام، حفاظت از نظام خانواده در برابر فروپاشی و محافظت از اعضای آن در برابر آسیب‌های روانی ناشی از رفتارهای افسارگسیخته است. آزادی زن در نمایش زیبایی‌های ظاهری خود، تأثیرات مخربی بر خانواده و به‌ویژه بر خود او دارد. بی‌پروایی در پوشش، رقابتی ناسالم میان زنان ایجاد می‌کند که نتیجه آن، افزایش فشارهای روانی است. (1)
یکی از فواید حجاب، حفظ سلامت روانی زن است، زیرا او را از نگاه‌های شهوانی که ممکن است او را در دام تعریف و تمجیدهای فریبنده و روابط نادرست بیندازد، محافظت می‌کند. چنین نگاه‌هایی می‌توانند عفت و پاکدامنی زن را به خطر بیندازند. رواج بی‌حجابی باعث بی‌انضباطی اجتماعی شده و مردان به‌جای توجه و محبت به همسران خود، به دنبال لذت‌جویی در خیابان‌ها و اماکن عمومی می‌روند. در نتیجه، عشق و توجه میان همسران کاهش یافته و بنیان خانواده سست می‌شود.
بدون شک، سلامت جامعه در گرو سلامت و استحکام خانواده است، زیرا خانواده کوچک‌ترین واحد اجتماعی محسوب می‌شود. بنابراین، اگر بخواهیم پایه‌های جامعه را تقویت کنیم، باید تمام تلاش خود را برای محافظت از خانواده در برابر عوامل مخرب به کار بگیریم. بی‌پروایی در پوشش و تحریک‌گری، از جمله عواملی است که در جوامع مختلف، صرف‌نظر از اعتقادات و ادیان، به فروپاشی خانواده منجر شده است.
از پیامدهای بی‌توجهی به عفاف و حجاب، افزایش آمار طلاق و از هم گسیختگی نظام خانواده است. هنگامی که زن در خیابان، بازار، محل کار و مدرسه با ظاهری بی‌پرده ظاهر شود، زمینه مقایسه میان او و همسر یک مرد فراهم می‌شود که می‌تواند مقدمه‌ای برای فروپاشی خانواده باشد. در مقابل، زنی که حجاب را رعایت می‌کند، نه‌تنها در جهت حفظ گرمای عاطفی خانواده گام برداشته، بلکه کرامت خود را نیز حفظ کرده و از آزارهایی که می‌تواند بنیان خانواده را تهدید کند، در امان مانده است. بدون تردید، هر عاملی که به استحکام روابط خانوادگی و افزایش محبت میان همسران کمک کند، به نفع خانواده است و برعکس، هر عاملی که این پیوند را سست کند، به ضرر خانواده خواهد بود.
2. حجاب و تأثیر آن بر سلامت جنسی
مطالعات علمی نشان می‌دهد که هرچه تعداد زنان بی‌حجاب در محیط‌های عمومی بیشتر باشد، روابط زناشویی میان همسران سردتر خواهد شد. بر اساس تحقیقات سید رضا پاکنژاد، هرچه میزان بی‌حجابی در جامعه افزایش یابد، سطح درک مردان از زیبایی‌های همسرانشان پایین‌تر آمده و اشتیاق، محبت و جذابیت آنها نسبت به همسرانشان کاهش می‌یابد. کاهش لذت جنسی در روابط همسران، آثار مخربی بر زندگی خانوادگی داشته و به تنش‌ها و جدایی‌های زناشویی منجر می‌شود. (2)
اسلام با تشویق به حجاب و پوشیدگی، در پی آن است که محیط اجتماعی را از چنین آسیب‌هایی پاک کند. لذت‌های جنسی باید در چارچوب خانواده و از طریق ازدواج شرعی تأمین شود تا بنیان خانواده مستحکم باقی بماند. (3)
3. تأثیر حجاب بر اقتصاد خانواده و جامعه
یکی از پیامدهای عدم رعایت حجاب، توجه بیش از حد به مد، استفاده افراطی از لوازم آرایشی و روی آوردن به اقداماتی مانند جراحی‌های زیبایی برای دستیابی به ظاهری جذاب‌تر است. این مسئله موجب صرف هزینه‌های سنگینی می‌شود که بسیاری از مردان توانایی تأمین آن را ندارند. در نتیجه، این وضعیت می‌تواند به اختلافات و تنش‌های دائمی میان همسران منجر شود؛ چراکه مردان اغلب از عهده چنین مخارج سنگینی برنمی‌آیند، و حتی اگر توان پرداخت آن را داشته باشند، ممکن است این موضوع برایشان ناخوشایند باشد. آنان احساس می‌کنند که مجبورند هزینه زیادی را برای همسرشان بپردازند تا در محیط‌های عمومی ظاهر شود، و این مسئله موجب ناراحتی و تردید آنها می‌شود. از سوی دیگر، زن نیز به دلیل نداشتن چنین امکاناتی دچار ناراحتی می‌شود. در نهایت، این وضعیت فشارهای روانی شدیدی را بر خانواده تحمیل می‌کند. (4)
بنابراین، رعایت حجاب نقش مهمی در انتخاب پوشش ساده و دوری از تجمل‌گرایی دارد و موجب کاهش نمایش تجملات و زندگی اشرافی می‌شود.
4. حجاب، هویت و جهانی‌شدن
حجاب در عصر جهانی‌شدن ابزاری برای تأکید بر هویت است، صرف‌نظر از این‌که فرد در جامعه‌ای دینی یا سکولار، مسیحی یا مسلمان زندگی کند. اما آیا حجاب صرفاً یک سنت قدیمی است یا تنها یک وسیله تزئینی؟ این مسئله موجب شده که حجاب به موضوعی برای بحث و سوءتفاهم تبدیل شود، در حالی که حقیقت آن فراتر از این تعابیر است.
امروزه در فضای مجازی، زنان فعال در این حوزه با ایجاد وب‌سایت‌ها، انجمن‌های اینترنتی و انتشار ویدئوها، به ارائه راهنمایی‌هایی درباره نحوه استفاده از حجاب می‌پردازند. از سوی دیگر، طراحان مد نیز اقدام به طراحی مدل‌های جدیدی از حجاب کرده‌اند که متناسب با روندهای مدرن است. به گفته جامعه‌شناسان معاصر دین، این نگاه جدید به حجاب ارتباط مستقیمی با روند جهانی‌شدن دارد.
در تمام کشورها، استفاده از حجاب امری انتخابی است. بااین‌حال، طرح‌های سیاسی‌ای در حال شکل‌گیری هستند که از نوعی «حجاب مصرفی» حمایت می‌کنند. این نوع حجاب، که به عنوان مد تبلیغ می‌شود، در واقع راهی برای تطبیق با جوامعی است که از یک‌سو به میراث خود پایبند هستند و از سوی دیگر، در برابر استحاله فکری و تضعیف ارزش‌ها آسیب‌پذیرند. در این فرآیند، عناصر سنتی بازتعریف می‌شوند تا هم‌سو با محصولات مصرفی و جریان‌های اقتصادی رایج در بازار جهانی شوند.
بنابراین، باید این سیاست‌ها را شناخت. سیاست‌هایی که به‌ظاهر مخالفتی با حجاب ندارند، اما به‌گونه‌ای آن را ترویج می‌کنند که به سمت تجمل‌گرایی و سطحی‌نگری سوق پیدا کند. در این شرایط، ضروری است که قواعد این استثمار اقتصادی را درک کنیم، زیرا هدف نهایی آن، مستعمره‌سازی فرهنگی و از میان برداشتن ارزش‌ها و چارچوب‌های اصیل است. نتیجه این روند، شکل‌گیری جامعه‌ای سودمحور است که در آن، زنان به دنبال نمایش زیبایی خود بر اساس معیارهای مدرن هستند، حتی اگر این امر به قیمت نادیده گرفتن ارزش‌های دینی و میراث فرهنگی‌شان تمام شود.
نتیجه‌گیری
با توجه به آنچه گفته شد، حجاب تأثیر مهمی در بهبود زندگی خانوادگی و اجتماعی دارد. ازاین‌رو، اعضای جامعه باید به رعایت حجاب پایبند باشند تا در راستای حفظ سلامت خانواده و در نتیجه، سلامت و پایداری جامعه گام بردارند.
منابع:
- حرّ العاملی، تفصیل وسائل الشیعة فی دراسة قضایا الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 1416 هـ، جلد 2.
- پاکنژاد، سید رضا، کتاب اولین دانشگاه و آخرین پیامبر (ص)، انتشارات فرهنگی شهید پاکنژاد، 1365.
- حداد عادل، غلامعلی،فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی، انتشارات سروش، 1363.
- رجبی، عباس، حجاب و نقش آن در سلامت روان، انتشارات پژوهش‌ها، 1390.