به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، دومین نشست از سلسله‌نشست‌های راهبردی بررسی پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی به حوزه‌های علمیه، روز پنج‌شنبه ۱ خرداد ۱۴۰۴ در شهر بغداد برگزار شد. این نشست با عنوان «الحوزه و دورها الریادی و الطلیعی» (حوزه و نقش پیشگام و راهبری آن) میزبان جمعی از اندیشمندان، طلاب و اساتید علوم دینی بود.

در بخش گفت‌وگو و پرسش و پاسخ این نشست، سماحة الشیخ جواد الخالصی(مدظله العالی)، مرجع دینی عراق و رئیس حوزه علمیه «الامام الخالصی» بغداد به پرسشی درباره وظیفه دانشمندان مسلمان در قبال هوش مصنوعی پاسخ داد.

وی با تأکید بر اهمیت این موضوع نوپدید، گفت: «هوش مصنوعی یکی از مسائل معاصر و نوظهور است که چالش‌های فراوانی را در خود جای داده و از مباحث علمی نوین به شمار می‌رود.»

رئیس حوزه علمیه «الامام الخالصی» با اشاره به اقدامات علمی انجام‌شده در این زمینه افزود: «در دانشکده‌ای که توسط حوزه علمیه ما تأسیس شده، بخشی ویژه برای پرداختن به موضوع هوش مصنوعی ایجاد کرده‌ایم. این بخش به‌ویژه در ارتباط با نظریه‌های علمی نوظهور فعالیت می‌کند.»

وی همچنین با تأکید بر لزوم بهره‌گیری از متخصصان تصریح کرد: «ضرورتی ندارد یک عالم دینی به تمام جزئیات فنی هوش مصنوعی مسلط باشد، اما باید با اصل مسئله آشنا بوده و از کارشناسان این حوزه بهره ببرد.»

پیام رهبر انقلاب در تقویت وحدت اسلامی

آیت الله الخالصی در پاسخ به پرسشی در خصوص اهمیت پیام مقام معظم رهبری در ایجاد وحدت امت اسلامی، گفت: انقلاب اسلامی ایران متفاوت از سایر انقلاب‌های معاصر در جهان اسلام و کشورهای جهان سوم است. از همان آغاز، ما بر اسلامی بودن این انقلاب تأکید داشتیم؛ انقلابی که از دل دین برخاسته و هدف آن وحدت امت و حمایت از محرومان در سراسر جهان است؛ همان‌گونه که امام خمینی (رضوان‌الله‌علیه) بر آن تأکید داشتند.

وی پیام اخیر رهبر معظم انقلاب را ادامه همین مسیر دانست و اظهار داشت: «در این پیام، تمرکز بر نقش حوزه‌های علمیه و جایگاه آن‌ها کاملاً مشهود است. ایشان وحدت را به عنوان محوری اساسی مطرح کردند؛ محوری که باید بر اساس آن عمل شود.»

آیت‌الله الخالصی با اشاره به تلاش‌های دشمنان برای ایجاد تفرقه در امت اسلامی از طریق اختلافات قومی، نژادی، جغرافیایی، حزبی و مذهبی، پیام رهبری را پاسخی روشن به این تهدیدها دانست و افزود: «این پیام، دعوتی است به مقابله با طرح‌های دشمنان که همواره بر تفرقه میان مسلمانان سرمایه‌گذاری کرده‌اند.»

وی با تأکید بر پرهیز از دسته‌بندی‌های مذهبی در مورد حوزه‌های علمیه گفت: درست نیست بگوییم این حوزه شیعی است و آن یکی سنی. همان‌طور که مساجد را تنها به خدا نسبت می‌دهیم، حوزه‌های علمیه نیز به خداوند، ایمان، علم و انسانیت تعلق دارند و برای خدمت به امت اسلامی بنیان‌گذاری شده‌اند.

این مرجع تقلید برجسته عراق در ادامه گفت: حوزه‌های علمیه و مراجع دینی، چه در گذشته و چه امروز، گفتمانی محدود به یک فرقه نداشته‌اند. از مواضع میرزا محمدحسن شیرازی در سامراء [در تحریم تنباکو] گرفته تا نقش‌آفرینی آیت‌الله شیخ محمدتقی شیرازی در انقلاب ۱۹۲۰ (ثورة العشرین) علیه اشغالگران (بریتانیا)، و همچنین تلاش‌های وحدت‌گرای آیت‌الله بروجردی در قم و آیت‌الله محمدمهدی الخالصی در دهه‌های گذشته، همه‌ و همه بر وحدت امت اسلامی تأکید داشته‌اند.

وی با اشاره به تجربه تاریخی عراق در مقاومت علیه استعمار انگلیس و اشغال آمریکا گفت: مرجعیت دینی همواره در محور پروژه‌های ملی اسلامی قرار داشته و این موضوع تنها به عراق محدود نمی‌شود. در شام، سید محسن امین عاملی و علمای سنی، در کنار هم در برابر اشغال فرانسه ایستادند؛ در الجزایر نیز، «جمعیت علمای مسلمان» با شعار اسلامی و ملی خود (الاسلام ديننا، والعربية لغتنا، والجزائر وطننا)، رهبری حرکت مقاومت را بر عهده گرفتند.

رئیس حوزه علمیه «الامام الخالصی» همچنین تأکید کرد که حوزه‌های علمیه، اگرچه در فقه به شیعه امامی تعلق دارند، اما در عمل، با افقی اسلامی، انسانی و ملی فعالیت می‌کنند. به گفته وی، این گفتمان اصیل وحدت‌محور، در پیام رهبر انقلاب به مناسبت صدمین سال تأسیس حوزه علمیه قم نیز به‌وضوح دیده می‌شود.

نقش تاریخی و راهبردی علما در جهاد و مقاومت در سراسر جهان اسلام از جمله فلسطین

آیت‌الله الخالصی، در پاسخ به پرسشی درباره نقش علما و حوزه‌های علمیه در مسئله فلسطین و مقاومت اسلامی، بر مسئولیت محوری و پیش‌گامانه علما در تاریخ معاصر جهان اسلام تأکید کرد.

وی با اشاره به پیشینه تاریخی مقاومت در برابر استعمار بریتانیا در سال ۱۹۱۴ میلادی، خاطرنشان کرد: این علما بودند که در آن زمان رهبری جهاد را به دست گرفتند و مردم را به مقابله با اشغالگران فراخواندند. اما نقش آن‌ها تنها به صدور فتوا محدود نبود؛ بسیاری از بزرگان دین خود نیز وارد میدان نبرد شدند و در کنار مجاهدان جنگیدند.

آیت‌الله الخالصی از شخصیت‌هایی چون سید مهدی آل‌سید حیدر، شیخ‌الشریعة اصفهانی و شیخ مهدي خالصی نام برد که با وجود سن بالا، خود را موظف به حضور مستقیم در جبهه‌های جهاد می‌دانستند. وی با اشاره به این مجاهدت‌ها تصریح کرد: «علما می‌گفتند اگر خود ما و فرزندانمان به میدان نرویم، نمی‌توانیم مردم را به‌طور مؤثر به جهاد دعوت کنیم.»

او همچنین با ذکر خاطره‌ای از گفت‌وگو با یکی از شیوخ عشایر جنوب ایران و عراق، تأکید کرد که فتوای علما با حضور عملی آنان همراه بوده و برخی از آنان حتی به شهادت رسیده‌اند یا از شدت اندوه، جان خود را از دست داده‌اند؛ مانند سید علی داماد که از غم اشغال اطراف نجف توسط نیروهای بریتانیایی دار فانی را وداع گفت.

آیت‌الله الخالصی با اشاره به استمرار این مسیر در دوران معاصر، تصریح کرد: حوزه‌های علمیه در سراسر جهان اسلام، به‌ویژه در مسئله فلسطین، همچنان با جدیت در مسیر مقاومت گام برمی‌دارند و مسئولیت تاریخی خود را فراموش نکرده‌اند.

وی با اشاره به اسناد موجود، گفت: از همان ابتدای شکل‌گیری تهدیدات صهیونیستی، حوزه‌های علمیه موضعی قاطع اتخاذ کردند. به‌عنوان نمونه، در سال ۱۹۱۹ میلادی، یعنی نزدیک به سه دهه پیش از تأسیس رژیم صهیونیستی، رهبران عراق در شهر نجف سندی امضا کردند که در آن بر دفاع از امت اسلامی و مخالفت با دخالت قدرت‌های خارجی، از جمله فرانسه، تأکید شده بود. این سند در واکنش به ادعاهای وزیر خارجه فرانسه مبنی بر حق دخالت در فلسطین، لبنان و سوریه صادر شد و اکنون در «دانشنامه عتبات مقدسه» نگهداری می‌شود.

آیت‌الله الخالصی با اشاره به فعالیت‌های علما در دهه‌های بعد، افزود: با گسترش پروژه‌های صهیونیستی و زمینه‌سازی بریتانیا برای مهاجرت یهودیان به فلسطین، علما ارتباطات خود را تقویت کردند و اقدامات خود را گسترش دادند. وی از حضور مرحوم شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء در نشستی در قدس در سال‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۳۱ یاد کرد و همچنین به فعالیت‌های پدرش در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ اشاره کرد که در دوران حکومت رضاخان پهلوی، در قالب نوشتارهایی نسبت به خطر صهیونیسم هشدار داده بود.

این مرجع تقلید عراقی تصریح کرد: مواضع علمای اسلام در دهه‌های بعد نیز با قدرت ادامه یافت؛ حتی مراجعی که گاهی به‌عنوان «غیر انقلابی» شناخته می‌شوند، نیز فتاوایی صریح در حمایت از مقاومت فلسطینی صادر کردند. از جمله:

• مرحوم آیت‌الله سید محمد حسنی بغدادی، که نامه‌های متعددی در حمایت از مسئله فلسطین نوشت،

• آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، که فتوا به وجوب حمایت از مقاومت صادر کرد،

• و آیت‌الله سید محسن حکیم، که فتوای معروفی در لزوم پشتیبانی مالی از مجاهدان فلسطینی ارائه داد.

آیت‌الله الخالصی تاکید کرد: مسیر حمایت از فلسطین در حوزه‌های علمیه متوقف نشده و تا امروز نیز با جدیت ادامه دارد. علما نقش کلیدی در آگاه‌سازی امت و مقابله با پروژه‌های صهیونیستی داشته‌اند و این رسالت همچنان بر دوش آنان باقی است.

این مرجع تقلید با اشاره به استمرار فعالیت‌های حمایتی از آغاز عملیات «طوفان الاقصی» در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، افزود: در طول سال ۲۰۲۴، حوزه‌های علمیه هر روز اقداماتی چون صدور بیانیه، ارسال پیام، ارتباط‌گیری و حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم انجام داده‌اند. همچنین هر هفته پس از نماز جمعه، تجمع‌هایی در حمایت از قدس و مردم فلسطین برگزار می‌کنیم و گاه راهپیمایی‌هایی نیز به راه می‌اندازیم تا مردم را نسبت به این موضوع بیدار و هوشیار نگاه داریم.

آیت‌الله الخالصی با اشاره به خاموش شدن برخی صداها در دفاع از فلسطین، بر ضرورت احیای این صداها تأکید کرد و افزود: این یک مسئله مقدس است و حوزه‌های علمیه همواره در تاریخ خود در برابر چنین بحران‌هایی ساکت ننشسته‌اند.

وی ضمن انتقاد از برخی کاستی‌ها و تأخیرها در همراهی با مسئله فلسطین در بخش‌هایی از حوزه، گفت: «وقتی در سال‌های ۱۹۱۱ و ۱۹۱۲، حوزه‌های علمیه نسبت به جهاد در طرابلس غرب (لیبی) در برابر حمله ایتالیا موضع گرفتند، امروز چگونه ممکن است نسبت به آنچه در فلسطین می‌گذرد، سکوت کنیم؟»

این مرجع دینی در پایان تأکید کرد: «هرچند حرکت و فعالیت‌هایی در جریان است، اما این فعالیت‌ها باید تقویت شده و حوزه‌های علمیه، به‌ویژه در عراق، باید حضوری قوی‌تر و مؤثرتر در صحنه حمایت از فلسطین داشته باشند.»