به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، به نقل از روابط عمومی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، نشست علمی «رهبری و دیپلماسی ملی» صبح روز پنج‌شنبه ۲۲ آبان‌ماه ۱۴۰۴ به همت معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه و با مشارکت انجمن علمی سیاست و حکمرانی در سالن امام حسین(ع) برگزار شد. این نشست با حضور استادان، پژوهشگران و دانشجویان رشته‌های سیاست و حکمرانی فضایی علمی و تعاملی را برای بررسی ابعاد نظری و عملی رهبری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران فراهم کرد. در این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی رنجبر، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، و دکتر مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری(مدّظلّه‌العالی)، به تبیین و تحلیل ابعاد نظری و ساختاری رهبری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و نسبت میان مواضع رهبر معظم انقلاب و عملکرد دستگاه دیپلماسی، به‌ویژه در پرونده‌هایی چون برجام، مذاکرات با اروپا و گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا، پرداختند.

مبانی تصمیم‌گیری رهبر معظم انقلاب در حوزه سیاست خارجی

دکتر فضائلی در آغاز سخنان خود با تأکید بر «درک صحیح از رهبری در نظام اسلامی مستلزم فهم پیوستگی میان عقلانیت انقلابی و واقع‌گرایی دینی است»، اظهار داشت: «تصمیمات کلان سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران بر چهار مبنا استوار است؛ آموزه‌های قرآنی و تعالیم دینی، اصول قانون اساسی، تجربه‌های تاریخی ملت ایران و باور به مردم‌سالاری دینی» وی با اشاره به نمونه‌هایی از تصمیمات رهبر انقلاب در عرصه‌های مختلف، از جمله تأکید بر فتوای حرمت تولید و استفاده از سلاح هسته‌ای، تأکید بر نقطه‌زن بودن موشک‌ها برای پرهیز از آسیب به غیرنظامیان و نیز پایبندی به امان‌نامه‌ها در سیره حکومتی اسلامی، گفت: «این موارد نشان می‌دهد که تصمیم‌گیری‌های رهبری نه بر اساس محاسبات صرفاً سیاسی، بلکه بر پایه آموزه‌های الهی و اخلاقی استوار است.» دکتر فضائلی در بخش دیگری از سخنان خود، با تبیین سازوکارهای تصمیم‌گیری در سیاست خارجی کشور، به نقش شورای عالی امنیت ملی و جلسات مشورتی رهبری اشاره کرد و افزود: «تصمیمات کلان سیاست خارجی در فرآیندی منسجم و نظام‌مند از طریق شورای عالی امنیت ملی اتخاذ می‌شود و پس از تأیید مقام معظم رهبری قابل اجراست. علاوه بر آن، رهبر انقلاب در موضوعات مهم، جلسات مشورتی مستقلی با حضور مسئولان و کارشناسان برجسته برگزار می‌کنند تا ابعاد مختلف موضوعات به دقت بررسی شود.» فضائلی با استناد به فصل دهم قانون اساسی و اصول مرتبط با سیاست خارجی، یادآور شد که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر نفی سلطه‌جویی و سلطه‌پذیری، حفظ استقلال همه‌جانبه و تمامیت ارضی و برقراری روابط صلح‌آمیز متقابل با دولت‌های غیرمحارب استوار است و این اصول در تصمیم‌گیری‌های کلان همواره مدنظر رهبری قرار دارد. وی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره نحوه اجرای تصمیمات کلان سیاست خارجی خاطرنشان کرد: «برخی تصمیمات ممکن است در مرحله اجرا با چالش‌هایی مواجه شود؛ گاه به دلیل ضعف مجریان، و گاه به سبب تغییر شرایط صحنه یا تدابیر طرف مقابل. با این حال، چارچوب‌های کلان رهبری همواره مسیر کلی سیاست خارجی را مشخص می‌کند»

تحلیل نگاه رهبری به مذاکرات با آمریکا: از شروط محال تا تدبیر برجام

دکتر فضائلی در قسمت دوم سخنان خود با اشاره به اصول کلی رهبر انقلاب در موضوع مذاکره با آمریکا اظهار داشت: هرگونه مذاکره یا همکاری با این کشور منوط به تغییر بنیادین رفتار آمریکا است و اولویت دادن به مذاکره در شرایط فعلی مردود است، مگر آنکه تغییرات اساسی در سیاست‌های آمریکا رخ دهد. با این حال، رهبر انقلاب در برخی مقاطع، با تحلیل دقیق شرایط، اجازه مذاکرات غیرمستقیم و محدود با آمریکا را صادر کرده‌اند که از جمله می‌توان به عراق، افغانستان و جریان برجام اشاره کرد. این مجوزها همواره در چارچوب مشخص و با رعایت خطوط قرمز تعیین‌شده انجام شده است. وی با تشریح تدبیر رهبر انقلاب در صدور مجوز مذاکرات برجام، سه بعد اصلی را برجسته کرد: تدبیر راهبردی برای خنثی‌سازی تهدیدات و مدیریت شرایط حساس ملی، اعتنا به نظر مردم و مشروعیت نظام و هدایت مذاکرات به توافقی مطلوب با حداقل خسارت برای کشور و مردم. دکتر فضائلی تأکید کرد که رهبر انقلاب چارچوب‌ها و خطوط قرمز اصلی را مشخص می‌کنند و جزئیات مذاکرات به تیم مذاکره‌کننده واگذار می‌شود. عضو دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری همچنین به نقش مردم در تصمیم‌گیری‌های کلان اشاره کرد و گفت که نظر مردم در سیاست‌گذاری‌ها مورد توجه رهبری است. صدور مجوز مذاکرات برجام همزمان با توجه به مشروعیت مردمی و امکان تحقق برنامه‌های دولت منتخب، تدابیر لازم برای حفاظت از منافع ملی را فراهم کرده است. وی در ادامه تحلیل رفتار آمریکا را نیز مورد بررسی قرار داد و یادآور شد که تحریم‌ها از نظر آمریکا ابزار نیست بلکه بخشی از راهبرد این کشور در مواجهه با ایران است و حتی در صورت حل مسئله هسته‌ای، آمریکا به فشار در دیگر حوزه‌ها ادامه خواهد داد. دکتر فضائلی به مصاحبه‌های مقامات آمریکایی از جمله باراک اوباما و وندی شرمن اشاره کرد که تأکید می‌کند مذاکرات برای تحت فشار قرار دادن ایران و پیشبرد اهداف راهبردی آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. فضائلی با اشاره به مدیریت و هدایت رهبر انقلاب در مذاکرات برجام بیان کرد که سه بعد کلیدی این مدیریت شامل حمایت از تیم مذاکره‌کننده، به رسمیت شناختن منتقدان و ایجاد چارچوب محافظتی برای هدایت مذاکرات به سمت توافقی با حداقل خسارت برای کشور و مردم است. ایشان تأکید کرد که رهبر انقلاب همواره تأکید دارند ایران در دو میدان، میدان جنگ سخت و میدان دیپلماسی، دست پر و آماده است و اقدامات باید متوازن و مبتنی بر مصالح ملی باشد. دکتر مهدی فضائلی با اشاره به توصیه رهبر انقلاب درباره نقدها افزود که انتقاد باید با رعایت ادب و بر اساس اطلاعات صحیح انجام شود و نسبت دادن خیانت به افراد قابل قبول نیست. در جمع‌بندی، وی خاطرنشان کرد که نگاه رهبر انقلاب به مذاکره با آمریکا مبتنی بر حکمت، تدبیر، حفاظت از منافع ملی و احترام به مشروعیت مردم است و این رویکرد موجب شد مذاکرات هسته‌ای در چارچوب منافع ملی پیش رود و تجربه ارزشمندی برای سیاست‌گذاران دیپلماسی ایران فراهم شود.