به گزارش خبرنگار پایگاه خبری علوم انسانی مفتاح، دکتر سید علی سیدی فرد، عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در نشست «رویکردهای نوصدرایی و نوصدری در علم اجتماعی» که یکشنبه ۹ آذرماه برگزار شد مباحث خود را در سه محور اصلی مطرح کرد:

محور اول: تبیین جایگاه بحث از مدخل تاریخ فلسفه

در این بخش،دکتر سیدی‌فرد به بررسی شیوه‌های مختلف تاریخ‌نگاری فلسفه از دیدگاه دو اندیشمند، رورتی و نورمور، پرداخت: از نگاه رورتی: چهار شیوه تاریخ‌نگاری فلسفه وجود دارد: بازسازی عقلانی، بازسازی تاریخی، تاریخ روحی/عقلانی، و عقیده‌نگاری (که رورتی آن را بدترین حالت می‌داند). از نگاه نورمور: سه شیوه برای تاریخ نگاری فلسفه مطرح است: عقیده‌شناسی، مردم‌شناسی فلسفه، و تاریخ فلسفه (به معنای بازسازی استدلال‌های فیلسوف در بافت تاریخی خود). دکتر سیدی‌فرد تأکید کرد که بحث حاضر،ناظر به شیوه سوم نورمور (بازسازی استدلال‌ها در بافت تاریخی) برای بررسی جریان‌های نوصدری و نوصدایی است.

محور دوم: نقاط کانونی در فلسفه اسلامی برای مقایسه جریان‌ها

در این بخش،دو ویژگی کلیدی فلسفه اسلامی به عنوان مبنا برای مقایسه دو جریان معرفی شد: ویژگی اول: متافیزیک‌محوری و تلاش برای بازگرداندن سایر علوم به فلسفه. ویژگی دوم: تنوع منابع شناخت، شامل متن مقدس، شهود و عقلانیت به معنای عام (که تجربه و استقرا را نیز دربرمی‌گیرد). مقایسه دو جریان نوصدایی و نوصدری با توجه به این دو ویژگی (متافیزیک‌محوری و تنوع منابع) انجام می‌شود.

محور سوم: مختصات جریان‌های فکری نوصدری و نوصدرایی

پیش از ورود به تفاوت‌ها،دکتر سیدی‌فرد توضیح داد که تعبیر «نو صدرائی» و «نو صدری» حاوی سه نکته است: انتساب اندیشه‌ها به شخصیت خاص (ملاصدرا یا شهید صدر)، امتداد این اندیشه‌ها، و وجود تفاوت‌هایی بین جریان‌های جدید و اندیشه‌های اصلی ملاصدرا و شهید صدر. وی سپس هشت تفاوت کلیدی بین این دو جریان برشمرده شد: ۱. مواجهه با متون مقدس: جریان نوصدرایی با مبدایت عقل به پژوهش می‌پردازد و نقل را موید یا مقدمه‌ای برای برهان می‌داند؛ در مقابل، جریان نوصدری: از متن و نقل شروع می‌کند؛ ۲.تمرکز موضوعی: جریان نوصدرایی: تمرکز بر مسائل نهایی مانند الهیات بالمعنی الاخص دارد؛ اما جریان نوصدری، بر مبادی علوم به قصد نظام‌سازی، متمرکز است. ۳.شیوه استدلال: در جریان نوصدرایی، سیر از کلی به جزئی (یعنی قیاس) مطرح میشود ولی در جریان نوصدری، سیر از جزئی به کلی (استقرا) محوریت دارد. ۴.تمرکز بر روش‌شناسی: در جریان نوصدرایی، تمرکز بیشتر بر محتوا است ولی در جریان نوصدری، تمرکز بیشتر بر خود روش است. ۵.نقطه ثقل: نطقۀ ثقل در جریان نوصدرایی، عقل و شهود است و در جریان نوصدری، نقل و تجربه. ۶.علم محوری: در جریان نوصدرایی، فلسفه اسلامی با روش منطق ارسطویی محوریت دارد ولی در جریان نوصدری، فقه با روش اصولی. ۷.کیفیت طرح مباحث: ویژگی جریان نوصدایی، طرح منظم مباحث است ولی در جریان نوصدری، پراکنده‌نویسی (بیان نظرات در اصول فقه، فرهنگ، فقه نظامات و...) وجود دارد. ۸.آموزه‌ها: این دو جریان در آموزهای محوری از یکدیگر متمایزند؛ به طور مثال جریان نوصدرایی، قائل به ضرورت علی و معلولی بوده و نفس‌الامر را مساوی وجود می‌داند؛ در مقابل، جریان نوصدری، ضرورت علی و معلولی را منافی اختیار انسان می‌داند و منکر آن است و نیز قائل به اوسعیت واقعیت از وجود و عدم است.   [audio mp3="https://ihkn.ir/wp-content/uploads/2025/12/seyedi.mp3"][/audio]