به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی، به نقل از خبرنامه دانشجویان ایران؛ ناصر باقری‌مقدم، دبیر شورای آینده‌نگاری فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران امروز در حاشیه ۲۴۱ مین جلسه ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به ویژگی‌های نسخه روزآمد نقشه جامع علمی کشور اظهار کرد: مهم‌ترین تعقیبی که در این بازنگری دنبال شده، تأکید بر دو رویکرد بنیادین «مسئله‌محوری» و «مرجعیت علمی» است که به‌عنوان شالوده و اساس بازطراحی نقشه جامع علمی کشور در نظر گرفته شده‌اند. وی افزود: بر مبنای این دو رویکرد، تمامی اولویت‌ها، اهداف، شاخص‌ها، راهبردها و اقدامات نقشه جامع علمی کشور مورد بازآرایی و بازتعریف قرار گرفته است.

شناسایی ۱۰ مسئله اساسی کشور در نسخه روزآمد نقشه

دبیر شورای آینده‌نگاری فرهنگستان علوم با بیان اینکه تمرکز اولویت‌ها در نسخه جدید افزایش یافته است، تصریح کرد: در گام نخست، ۱۰ مسئله اساسی کشور که باید در سال‌های آینده حل‌وفصل شوند، شناسایی و احصا شده‌اند؛ مسائلی از جمله حکمرانی ناکارآمد اجتماعی، بحران انرژی، بحران آب، بحران‌های سلامت و تهدیدات سایبری. باقری‌مقدم ادامه داد: بر اساس این مسائل کلان، دو بسته فناورانه، هرکدام شامل ۱۰ فناوری، طراحی و پیشنهاد شده است. بسته نخست، مربوط به «فناوری‌های حل مسئله» است؛ فناوری‌هایی که عمدتاً دسترسی به آن‌ها در کشور وجود دارد و می‌توان با ایجاد سازوکارهای اجرایی و عملیاتی، آن‌ها را هرچه سریع‌تر به مرحله اجرا رساند. دبیر شورای آینده‌نگاری فرهنگستان علوم با اشاره به بسته دوم فناوری‌ها گفت: در کنار فناوری‌های حل مسئله، به ۱۰ فناوری آینده‌ساز نیز پرداخته شده است؛ فناوری‌هایی که می‌توانند در آینده به حل مسائل نوپدید کشور کمک کرده و جهت‌گیری‌های اصلی فناوری در سطح جهانی را شکل دهند. باقری‌مقدم در این باره افزود: حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، کوانتوم، سایبر، فناوری‌های دیجیتال و همچنین میکرو و نانو فناوری، از جمله این فناوری‌های آینده‌ساز هستند که کشور نباید از قافله تحولات جهانی آن‌ها عقب بماند.  

سازوکار اجرایی و پایش سالانه نقشه جامع علمی کشور

وی با اشاره به سازوکار اجرایی نقشه جامع علمی کشور در نسخه جدید تصریح کرد: بر اساس طراحی انجام‌شده، برای تمامی اقدامات، متولیان و مجریان مشخصی تعیین شده‌اند. همچنین ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌عنوان دستگاه عالی اجرایی‌سازی سند، به‌گونه‌ای طراحی شده که بتواند به‌صورت سالانه اقدامات را پایش کرده و عملکرد متولیان را بر اساس شاخص‌های تعریف‌شده ارزیابی کند. باقری‌مقدم در ادامه گفت: برای عقب نماندن از تحولات جهانی علم و فناوری، در نسخه پیشنهادی تأکید شده است که اولویت‌های علم و فناوری هر سه سال یک‌بار بازنگری شود و خود نقشه جامع علمی کشور نیز در صورت نیاز، هر پنج سال یک‌بار مورد روزآمدسازی قرار گیرد. وی خاطرنشان کرد: تمامی اجزای زیست‌بوم علم و فناوری کشور، از آموزش عالی و آموزش‌وپرورش گرفته تا معاونت‌های فناوری، بنیاد ملی نخبگان، بنیاد علم و سایر بنیادها و مراکز علمی کشور، باید فعالیت‌ها و برنامه‌های خود را بر اساس نقشه جامع علمی کشور تنظیم و اجرا کنند.

آمایش آموزش عالی و بازنگری رشته‌های دانشگاهی

باقری مقدم در ادامه تشریح ابعاد نسخه روزآمد نقشه جامع علمی کشور، با اشاره به یکی از چالش‌های اصلی اجرای نسخه پیشین این نقشه اظهار کرد: یکی از مشکلات اساسی نقشه جامع علمی کشور در دوره قبل این بود که با وجود ترسیم محورهای مناسب و اهداف مطلوب، دستگاه‌های متولی و مجریان امر اهتمام لازم را به اجرای نقشه نداشتند. وی افزود: این مسئله دلایل متعددی داشت که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، عدم تأمین منابع مالی لازم بود. در نسخه جدید نقشه، این مسئله به‌صورت جدی دیده شده و پیشنهاد داده‌ایم که برای همه اقدامات، طراحی اجرایی انجام شود و منابع مالی موردنیاز نیز از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور تأمین و تخصیص یابد. دبیر شورای آینده نگاری فرهنگستان علوم دومین مشکل اجرای نقشه قبلی را «ابهام در مسئولیت‌ها» دانست و تصریح کرد: در نسخه جدید، برای هر اقدام به‌صورت شفاف، دستگاه متولی و مجری مشخص شده است؛ از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گرفته تا معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و بنیادهای مختلف. باقری مقدم ادامه داد: علاوه بر تعیین متولیان، مقرر شده است دستگاه‌های مسئول، هر ساله گزارش پیشرفت اقدامات خود را بر اساس شاخص‌های تعریف‌شده در نقشه، به ستاد علم و فناوری ارائه دهند. این گزارش‌ها پس از بررسی، در صحن شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح خواهد شد.  

ضمانت اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی

دبیر شورای آینده نگاری با اشاره به ضمانت اجرای مصوبات شورا گفت: شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال‌های اخیر با بهره‌گیری از ظرفیت‌هایی همچون سازمان بازرسی کل کشور، پیگیری اجرای مصوبات را تقویت کرده است. مصوبات شورای عالی در حکم قانون و لازم‌الاجراست و سازمان بازرسی می‌تواند همانند سایر قوانین، دلایل اجرا یا عدم اجرای آن‌ها را از دستگاه‌های مربوطه مطالبه کند. باقری مقدم یکی دیگر از نقاط ضعف نقشه قبلی را «ضعف در شاخص‌های ارزیابی» عنوان کرد و افزود: یکی از تعهدات ما در بازنگری نقشه این بود که تمام شاخص‌ها باید دارای عدد، کمیت، وضعیت موجود و وضعیت مطلوب باشند. اکنون تمامی شاخص‌ها کمی‌سازی شده‌اند، تعداد آن‌ها افزایش یافته و امکان ارزیابی دقیق عملکرد دستگاه‌ها بر اساس این شاخص‌ها فراهم شده است. وی در بخش دیگری از سخنان خود به تأثیر نقشه جامع علمی کشور بر نظام آموزش عالی اشاره کرد و گفت: در نسخه جدید، مأموریتی مشخص به وزارت علوم داده شده است تا تمامی رشته‌های دانشگاهی بر اساس مسائل و اولویت‌های ملی بازنگری شوند. دانشگاه‌ها باید به سمت مأموریت‌گرایی حرکت کنند و آموزش و پژوهش خود را بر حل مسائل اصلی و اولویت‌های فناوری کشور متمرکز سازند. باقری‌مقدم تأکید کرد: آمایش آموزش عالی و بازنگری رشته‌ها، یکی از محورهای اساسی نقشه جامع علمی کشور است و ایجاد رشته‌های جدید نیز متناسب با اولویت‌های تعریف‌شده در نقشه دنبال خواهد شد.