اعتبار احادیث معتبر منوط به گره‌گشایی و عملی بودن آن در دنیای جدید هم هست

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ علی رضا معینی در پاسخ به یادداشت آیت الله علیدوست مطرح کرد؛

خلاصه ای که جناب استاد علیدوست تهیه و مرقوم فرموده اند(و ظاهراً تفاوتی ندارد با آنچه قبل از سه جلسه مناظره مرقوم می فرمودند ) به‌طور کلی بر محورهای اصلی دقت در اعتبار احادیث و تنوع محتوای آن‌ها متمرکز است. در نظر دکتر سروش، احادیث و روایات باید با شک و تردیدهای معقول مواجه شوند، به‌ویژه اگر اعتبار آن‌ها ثابت نشده باشد. این نگرش بر اساس اصول روایت‌شناسی و درایت‌ورزی است، که معتقد است باید احادیث تنها در صورتی پذیرفته شوند که اعتبار علمی و تاریخی آن‌ها اثبات شود. ایشان همچنین تاکید دارند که محتوای احادیث می‌تواند در حوزه‌های مختلف علمی، فلسفی، تاریخی، روانشناختی، و پزشکی قرار گیرد و باید متناسب با سطح عقلانیت و درک زمانه خود تفسیر و ارزیابی شود. این دیدگاه برای تحلیلی عمیق‌تر از احادیث به‌ویژه در زمینه اخلاقی و فقهی قابل توجه است.
دکتر سروش اشاره می‌کنند که برخی از احادیث فقهی، به‌ویژه آن‌هایی که به قوانین جزایی و سیاسی می‌پردازند، برای زمانه خود و در شرایط اجتماعی و فرهنگی آن دوره مفید بوده‌اند، اما اکنون ممکن است در دنیای معاصر با چالش‌هایی مواجه شوند. این چالش‌ها به‌ویژه در روابط انسانی و حقوق بشر قابل توجه است. بر این اساس، احادیث اخلاقی که با استانداردهای اخلاقی زمانه هم‌خوانی دارند و به‌ویژه آن‌هایی که بهسازی و پالایش درونی را به اخلاق، عرفان و معنویت می‌سپارند، می‌توانند همچنان معتبر و قابل استفاده باشند.
در نقد، توجه به دیدگاه دکتر سروش، باید گفت که رویکرد ایشان در پذیرش یا رد احادیث بیش از هر چیز به قابلیت سازگاری و تطبیق آن‌ها با شرایط عقلانی و معنوی عصر حاضر بستگی دارد. در حالی که برخی احادیث به‌ویژه در حوزه اخلاق و حکمت زندگی می‌توانند همچنان برای راهنمایی انسان‌ها مفید باشند، احادیث فقهی و حکومتی که به مسائل روزمره معیشت و تعاملات سیاسی پرداخته‌اند، باید با نگاه انتقادی‌تری مورد بررسی قرار گیرند، چراکه ممکن است با تحولات اجتماعی و علمی امروزی هم‌خوانی نداشته باشند.
در نهایت، نقد دکتر سروش به تراث روایی و فقهی با تکیه بر عقلانیت و ضرورت توجه به تحولات زمانی و جهان شناسی امروزین می‌تواند به یک بازنگری اصولی در رویکردهای دینی و فقهی منجر شود. ایشان بر ضرورت نگاه نقادانه و عمیق به میراث روایی تأکید دارند، به‌ویژه هنگامی که این میراث در مقام هدایت فردی و اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.