مدیریت اسلامی مبتنی بر رشد و بهره‌وری/ درک مفهوم اسلامی رشد کلید موفقیت در مدیریت اسلامی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ آیت الله محمد حسین ملک زاده از اساتید درس خارج حوزه علمیه قم در دورۀ فشرده فقه امامیه که در تابستان سال جاری برگزار شد، سخنانی را با محوریت «مفهوم رشد و مدیریت از نظر اسلام» بیان کردند که در ادامه به آن اشاره می شود.

 

رشد یک مفهوم نسبی است که اولاً در زمینه‌های مختلف مطرح می‌شود و ثانیاً در همان زمینه‌ها دارای مراتب مختلف است.

ما می‌توانیم در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، مدیریتی، فرهنگی، نظامی و دیگر حوزه‌ها، مفهوم رشد را بررسی کنیم. مثلاً رشد اقتصادی به معنای استفاده صحیح از منابع مالی و مادی در اختیار فرد یا جامعه است. در عرصه سیاسی، رشد به معنای توانایی اتخاذ تصمیمات صحیح و به‌موقع و اقدام منطقی در مسائل مربوط به سیاست است.

رشد در هر حوزه‌ای نیز دارای مراتب مختلف است. مثلاً فردی ممکن است توانایی مدیریت صد تومان را داشته باشد، اما وقتی مسئولیت مدیریت صد هزار تومان به او سپرده شود، ممکن است دیگر توانایی لازم برای بهره‌برداری صحیح از این مبلغ را نداشته باشد.

در برخی از دولت‌ها، فردی که پیش‌تر مسئولیت یک پست کوچک با بودجه سالانه مثلاً ۲۰۰ میلیون تومان را داشته، به خوبی این بودجه را مدیریت می‌کرده است. اما زمانی که به دلیل ارتقاء به یک پست بالاتر، مسئولیت مدیریت بودجه‌ای ۲ هزار میلیارد تومانی به او واگذار می‌شود، دیگر نمی‌تواند این بودجه عظیم را به درستی مدیریت کند و در نهایت ممکن است پول‌پاشی کند تا بودجه مصرف شود.

در سیستم مدیریت دولتی معیوب، گاهی برداشتی وجود دارد که اگر مدیری نتواند تا پایان سال مالی بودجه خود را به‌طور کامل مصرف کند، به‌عنوان یک مدیر ضعیف تلقی می‌شود و در سال آینده بودجه کمتری به او تخصیص داده می‌شود. به همین دلیل، برخی مدیران برای اینکه خود را قوی نشان دهند، بودجه را به سرعت و به هر شکلی که شده، هزینه می‌کنند و این منجر به از بین رفتن منابع عظیم بیت‌المال می‌شود.

مثال دیگر این است که فرزند شما ممکن است بتواند با یک مبلغ کوچک به خوبی چیزی بخرد و مدیریت کند. اما اگر یک‌باره صد میلیون تومان به او بدهید، نمی‌داند با این پول چه کند.

رشد به معنای توانایی استفاده بهینه از نیروها و امکانات موجود است. به بیان دقیق‌تر، رشد یعنی شناخت، حفظ و بهره‌برداری بهینه از امکانات و نیروهایی که در اختیار فرد است، خواه این امکانات انسانی باشند یا ابزارها و تجهیزات مادی. همچنین امکانات تکوینی که خداوند به انسان داده است مانند عقل، هوش و توانایی بدنی نیز در این دسته قرار می‌گیرند. فردی که به رشد لازم دست یافته باشد، می‌تواند از این توانایی‌ها به خوبی بهره‌برداری کند، آن‌ها را شناسایی، حفظ و در جای مناسب از آن‌ها استفاده کند.

مثلاً فرمانده‌ای که ۱۰ سرباز دارد، باید اولاً توانایی شناسایی ویژگی‌ها و توانایی‌های آن‌ها را داشته باشد و بداند در چه شرایطی از آن‌ها استفاده کند. ثانیاً باید بتواند نیروهای خود را حفظ کند و به راحتی آن‌ها را از دست ندهد یا به خطر نیندازد. ثالثاً باید بتواند از این نیروها در جای مناسب بهره‌برداری کند. چنین فرماندهی دارای رشد لازم برای فرماندهی ۱۰ نفر است، اما ممکن است رشد لازم برای فرماندهی ۱۰ هزار نفر را نداشته باشد.

در مدیریت اسلامی، یکی از نزدیک‌ترین مفاهیم به مدیریت، مفهوم رشد است. اگر کسی بخواهد در زمینه مدیریت اسلامی تحقیق کند، بررسی مفهوم رشد از دیدگاه اسلام می‌تواند مدخل مناسبی باشد. این مفهوم در آیات و روایات اسلامی به‌طور گسترده مطرح شده است.

بخش‌هایی از رشد جنبه ذاتی دارند و بخش‌هایی دیگر جنبه اکتسابی، که از طریق تمرین، مطالعه، تجربه و مشورت به‌دست می‌آید. فرمانده‌ای که توانایی مدیریت ۱۰ نفر را دارد، می‌تواند با تمرین، تجربه و مطالعه، به‌مرور زمان توانایی مدیریت ۱۰۰ نفر را کسب کند. به همین ترتیب، فردی که در ابتدا یک مدیر کوچک است، با تمرین و تجربه می‌تواند به یک مدیر بزرگ تبدیل شود.

https://ihkn.ir/?p=38422