اصلاح سند سیاست‌های اشتغال زنان به دلیل ابهام آمیز بودن و امکان برداشت برابری‌گرایانه از آن/ گسترش مشاغل خانگی با تبلیغ و فرهنگ سازی از طریق ساخت برنامه تلویزیونی

در این نشست که با حضور جمعی از دانشجویان و پژوهشگران برگزار شد، ابتدا آقای محمدامین مهدی زاده به عنوان مقدمه بیان کرد انقلاب اسلامی ایران از ابتدا در مسئله زن وخانواده با نقد نگاه نظام سرمایه‌داری به زن به عنوان کالا و سوءاستفاده از جذابیت‌های جنسی‌اش از یک سو و نفی پرده‌نشینی زن و منحصرکردن آن به خانه از سوی دیگر، حرفی نو به میان آورد که به جنس زن به‌عنوان یک انسان با اندیشه، شعور و شناخت _در عین اعتقاد به تفاوت‌های میان زن و مرد و اهمیت نهاد خانواده_ نگاه می‌کرد. او با بیان اینکه هرچند این ایده که از آن می‌توان به عنوان ایده کلی انقلاب اسلامی در حوزه جنسیت نام برد در کلام امامین انقلاب و متون بالادستی مانند قانون اساسی آمده است اما به نظر می‌رسد مبنای حوزه برنامه ریزی و قانون گذاری قرار نگرفته است. از همین رو در این پژوهش تلاش شده است با نقد سیاست ها و قوانین حوزه اشتغال زنان بر اساس ایده جنسیتی مذکور، راهکارهایی برای اصلاح آن در قالب بسته سیاستی آماده شده است.

مسئول هسته خانواده و جمعیت اندیشکده رهیافت پس از بیان مقدمه و توضیح در مورد روش انجام این پژوهش، ابتدا شاخص‌های مطلوب اشتغال زنان از منظر مقام معظم رهبری را تبیین نمود که مجاز و مباح بودن با حفظ حدود اسلامی، لزوم عدم تحت الشعاع قرارنگرفتن نقش‌های خانوادگی و تمرکز بر مشاغل متناسب با ویژگی و استعداد زنانه از جمله این موارد بود. او در ادامه مروری کلی بر مهمترین مسائل حوزه اشتغال زنان نمود و سپس علل بروز مسئله اصلی پژوهش یعنی عدم تطبیق قوانین و سیاست ها با رویکرد تناسب جنسیتی را بر اساس مصاحبه با مسئولین و سیاست‌گذاران این عرصه و همچنین بررسی متن اسناد و قوانین تبیین نمود که از جمله آنها می‌توان به تاثیرگذاری نگرش های جهانی در قوانین، وجود مراجع مختلف در حوزه سیاست گذاری، عدم ترسیم دقیق نظریه جنسیتی انقلاب اسلامی، اختلاف فکری و سیاسی جدی میان کنشگران این حوزه، رویکرد تساهلی و حداقلی نهادهای نظارتی در تصویب  و اجرای قوانین، کلی و مبهم بودن سیاست‎‌ها و اسناد بالادستی این حوزه اشاره کرد.

آقای محمدامین مهدی‌زاده در بخش سوم ارائه خود پس از بیان راهبردهای کلی و اجزاء بسته سیاستی به بیان راهکارهای خود پرداخت که به صورت خلاصه به برخی از موارد آن در زیر  اشاره شده است.

• اصلاح و تدقیق ماده های ۲، ۵، ۶، ۷ و ۱۱ سند سیاست‌های اشتغال زنان به دلیل ابهام آمیز بودن و امکان برداشت برابری‌گرایانه از آن
• اصلاح ماده ۱ فصل دوم، ماده ۲ و ۴ فصل هفتم سند سیاست‌های ارتقاء مشارکت زنان در آموزش عالی
• اصلاح قانون مشاغل نیمه وقت: تغییر قانون از جنبه اختیاری به تکلیفی- حذف لزوم تایید بالاترین مقام مسئول
• اصلاح قانون مرخصی زایمان: انعطاف پذیر کردن میزان مرخصی
• رفع موانع اجرای ماده ۷۸ قانون کار: الزام شهرکهای صنعتی- منوط کردن مجوز به تعبیه ساختمان مناسب- دادن تسهیلات به کارفرما
• ایجاد انعطاف در قوانین استخدامی: رسمی کردن مشاغل نیمه وقت- شناور کردن ساعات کاری- دورکاری برخط
• گسترش مشاغل خانگی با تبلیغ و فرهنگ سازی از طریق ساخت برنامه تلویزیونی
• گسترش مشاغل برخط (فری لنسر) از طریق آموزش زنان
• اصلاح نظام جذب و استخدام بر مبنای ماده ۵ سند سیاست‌های اشتغال زنان

و…

پس از ارائه آقای محمدامین مهدی زاده در ابتدا خانم دکتر لیلا سادات زعفرانچی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به بیان نکات خود پرداختند. ایشان در ابتدای مطالب خود به مزایا این پژوهش اشاره کرده و مسئله‌مند بودن، سیستمی دیدن سیاست‌ها، قوانین، موانع و تحلیل هرکدام در جای خود، تقسیم بندی مشاغل بر اساس تناسب جنسیتی، ورود خوب و جدی به بحث مشاغل خانگی و در مجموع ترسیم الگوی اشتغال زنان از جمله ویژگی‌های مثبت این کار عنوان کردند.

در ادامه مسئول سابق معاونت راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نقدها و پیشنهاداتی را برای بهبود پژوهش بیان نمودند که از جمله می‌توان به کمرنگ بودن رویکردهای اقتصادی و آماری و تحلیل تنها از زاویه فرهنگی و اجتماعی، عدم ترسیم وضعیت آینده بازار کار و نداشتن چشم انداز برای ۱۰ سال آینده براساس تحولات جدید، عدم بهره گیری از سیاست‌های دوستدار خانواده و تنها تمرکز بر حمایت از زنان اشاره کرد. ایشان همچنین نقد آقای مهدی زاده بر سند آموزش عالی که در آن تنها به ایجاد بازار کار توجه کرده و آماده سازی برای سایر نقش‌ها را مدنظر نداشته را وارد ندانسته و بیان کردند که دولت با توجه به هزینه زیادی که در آموزش عالی می‌کند انتظار دارد آن را با وارد شدن فرد در فضای کسب و کار جبران نماید و دغدغه مهم آموزش سایر نقش‌ها می‌تواند توسط سایر نهادها پیگیری شود.

در ادامه خانم دکتر مریم اردبیلی مدیر کل امور زنان و خانواده شهرداری تهران پس از بیان نکات مثبت این پژوهش از جمله سیستمی نگاه کردن به موضوع اشتغال زنان، توجه به سوژگی زنان، توجه به موضوع فضای کاری سالم، تطبیق نظریه جنسیتی انقلاب اسلامی بر کنش اجتماعی زنان به این مسئله اشاره کردند که روند اشتغال به شکل کلی به سرعت در حال تغییر است و در آینده شکل و ساختار جدیدی به خود می‌گیرد اما روشی که در این پژوهش به کار گرفته شده جایی برای تحلیل روندها در آینده نداشته است. این در حالی که نقش‌های زنانگی و مردانگی و مفاهیمی مانند کنش اقتصادی و شغل در حال تحول جدی است و مرز بین اشتغال و خانه در حال از بین رفتن است. بنابراین برای اینکه راهکارها کارآمد باشد باید به این تحولات توجه شود. مسئله بعدی هم این است که به نظر می‌رسد نقش سیاست‌های رسمی در این فضا در حال کاهش است و باید به آن توجه داشت.