به همت پژوهشکده زن و خانواده بیستمین پیش نشست از سلسله نشستهای همایش بینالمللی خانواده مقاوم چالشهای اخلاقی با موضوع بررسی خانواده مقاوم در الهیات تاریخ شیعی با حضور رئیس بنیاد بینالمللی امامت برگزار شد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری – تحلیلی مفتاح علوم انسانی اسلامی؛ حجت الاسلام والمسلمین امیرمهاجر میلانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده و دبیر این نشست با اشاره به برگزاری همایش بینالمللی خانواده مقاوم در اسفند ماه گفت: سخن از مقاومت خانواده در دنیای معاصر در بسیاری از حوزهها از جمله جامعه شناسی و روانشناسی مطرح شده است.
وی ضرورت پرداختن به موضوع خانواده از منظر اندیشه دینی و الهیاتی شیعی را جدی دانست و افزود: ضروری است که از نگاه اندیشه الهیاتی این مسئله مورد بررسی قرار گیرد. بن بست کنونی در امر مقاوم سازی خانواده، محصول همین نگاههای علوم اجتماعی و مفاهیمی است که خود را، بر نظام اندیشیدن ما تحمیل کردهاند و بن بست موجود را به اشتباه، به اندیشههای دینی مربوط میداند. برای گسست از این بنبست، ما به نگاهها و منظرهای الهیاتی نیاز داریم.
همچنین حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس بنیاد بین المللی امامت در این نشست با تاکید بر مفهوم شناسی و معناشناسی مقوله خانواده مقاوم گفت: باید تلاش کنیم تا در پژوهشها و بررسیهای خود، برشهای الهیاتی این بحث را نیز برجسته کنیم.
وی مسئله انسان شناسی در بستر هستی شناختی و مقوله مرتبط با نظام معرفت را در موضوع الهیات خانواده مهم دانست و گفت: ما باید در دستگاه معرفت اسلامی خودمان مقوله خانواده را به صورت عملی و اجتماعی در یک نظام ارزشی الهیاتی بشناسیم.
حجت الاسلام سبحانی درباره موضوع همایش گفت: چنین عنوانی برای کسانی که در حوزه الهیات کار میکنند، غریب و دور از ذهن است.
آقای سبحانی، الهیات سنتی را دارای سه ویژگی بارز دانست و در توضیح آن افزود: اولین ویژگی آن، نظرمندانه بودن آن است. بیشتر بر نظامهای نظری و فکری اهمیت میدهد تا صحنههای عمل و چالشهای میدان عمل و اقدام؛ ویژگی دوم آن، تاکیدش بر مسائل فردی است تا جمعی؛ و نکته سوم اینکه چالش محور است. مجموع این سه در تاریخ الهیاتی ما سبب شده که درگیری اش با مسائل میدانی و صحنه عمل کمتر باشد. البته در سنت الهیاتی جدید بعد عملی تا حدودی پررنگ میشود و جنبههای اجتماعی نیز وارد آن شده است، اما هنوز هم نمیتوانیم بگوییم که در سنت الهیات شیعی یک الهیات عملی اجتماعی ناظر به حیات داریم.
وی مسئله خانواده در الهیات اجتماعی را کمرنگ دانست و بر لزوم پاسخ به چرایی و بررسی آن تاکید کرد و گفت: این امر سبب شده است که ما امروزه ادبیات مستقیم ناظر به خانواده در حوزه ادبیات الهیاتی مان نداشته باشیم. وضعیت الهیات فلسفی و عرفانی از این الهیات هم فراتر رفته است. برای جامعه و تعریف نهادهای اجتماعی دچار چالش هستیم.
حجت الاسلام سبحانی به مغفول ماندن مفهوم مقاومت در ادبیات الهیاتی و اسلامی اشاره کرد و در این خصوص گفت: این مفهوم دچار رنجوری و ضعف است. حتی میتوان گفت هنوز چنین مفهومی در ادبیات معاصر ما شناخته شده نیست؛ بنابراین چنین عنوانی را باید صبورانه طرح کرد تا ادبیات ویژه ی آن شکل بگیرد و جوانه بزند. بنابراین درست است که در ادبیات آن دچار ضعف و چالش هستیم اما در زیرساختها، مبانی و قواعد، نگرشهایی در الهیات ما وجود دارد که پایهای برای الهیات خانواده مقاوم را شکل میدهد.
این استاد دانشگاه بر اهمیت معناشناسی از مفهوم خانواده مقاوم در درجه ی نخست اشاره کرد و افزود: در این شرایط، چند جهت مهم در الهیات را باید مورد بررسی قرار دهیم، از جمله بعد انسان شناسی الهیات؛ بحث فلسفه تاریخی یا الهیات تاریخی و دیگری، بحث مقولات نظام مرتبط با معرفت میباشد. سه مسئله برای بعد الهیاتی مطرح باید باشد. اولین آن ،خانواده از منظر حیات فردی است؛ یعنی مقایسه انسان در درون خانواده و بیرون از خانواده. ساحت دوم، بحث خانواده برای الهی دان، اهالی خانواده است که وی باید نسبتهای جمعی را بشناسد و در مورد آن سخن بگوید. حوزه سوم که میتواند برای خانواده در الهیات اهمیت ایجاد کند، کارکردهای فرانهادی خانواده است و بستری برای اتفاقاتی است که آن ها هم میتواند برای الهیات موضوع ایجاد کند.
آقای سبحانی مقاومت را در چهار لایه باز تعریف کرد و در بسط و تشریح آنان گفت: مفهوم مقاومت در سطحیترین شکل آن این است که در مقابل هجمه بیرونی، ظرفیتهای درونی خود را حفظ کنیم. کمینهای دشمن کمترین اثر را در فرد بگذارد یا همان مقاومت به معنای ایستادگی است. پیش فرض این معنا از منظر الهیاتی، تقسیم جهان به خیر و شر است. این مفهوم بر ایستایی تاکید دارد. وی در تفسیر دوم از مقاومت گفت: مفهوم دیگری، اشاره بر مقاومت ستیزی دارد و معتقد است حیات شما در درگیری میباشد. زمانی میتوانید به پیروزی و فلاح برسید که در نقطه خود نایستید. ایستادگی نقطه شکست است. هدف از مقاومت، از بین بردن تاریکی و شر و آماده سازی فضا برای ورود خیر، است.
آقای سبحانی همچنین در خصوص تفسیر دیگر مقاومت گفت: تفسیر دیگر اشاره بر سازندگی دارد. در این تعریف، انسان در نقطه ابتلا و درگیری و اختیار حیات خود را سامان میدهد و برخلاف مفهوم مقاومت ستیز است. نظام آن، سازندگی در میان درگیری و ابتلا است. در این نگاه به رسمیت شناختن نقطه درگیری، نتیجه الهیات است. که به این ساحت سوم، در قرآن اشاره شده است. در الهیات ستیز، قدرتها و قوهها با یکدیگر میجنگند ولی در الهیات سازنده اینگونه نیست.
وی در خصوص آخرین نگاه گفت: در این تعریف و منظر، توجه به اراده انسان در امتداد اراده خداوند قرار می گیرد و در این درگیری انسان تنها فرض نمیشود. برای خانواده مقاوم، انسان هم در کنار اراده ی الهی، اراده میآفریند. در این نوع نگاه، با خانواده ی فعال مواجه هستیم.
در پایان نشست افراد به پرسش و پاسخ پرداختند.
همچنین حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس بنیاد بین المللی امامت در این نشست با تاکید بر مفهوم شناسی و معناشناسی مقوله خانواده مقاوم گفت: باید تلاش کنیم تا در پژوهشها و بررسیهای خود، برشهای الهیاتی این بحث را نیز برجسته کنیم.
وی مسئله انسان شناسی در بستر هستی شناختی و مقوله مرتبط با نظام معرفت را در موضوع الهیات خانواده مهم دانست و گفت: ما باید در دستگاه معرفت اسلامی خودمان مقوله خانواده را به صورت عملی و اجتماعی در یک نظام ارزشی الهیاتی بشناسیم.
حجت الاسلام سبحانی درباره موضوع همایش گفت: چنین عنوانی برای کسانی که در حوزه الهیات کار میکنند، غریب و دور از ذهن است.
آقای سبحانی، الهیات سنتی را دارای سه ویژگی بارز دانست و در توضیح آن افزود: اولین ویژگی آن، نظرمندانه بودن آن است. بیشتر بر نظامهای نظری و فکری اهمیت میدهد تا صحنههای عمل و چالشهای میدان عمل و اقدام؛ ویژگی دوم آن، تاکیدش بر مسائل فردی است تا جمعی؛ و نکته سوم اینکه چالش محور است. مجموع این سه در تاریخ الهیاتی ما سبب شده که درگیری اش با مسائل میدانی و صحنه عمل کمتر باشد. البته در سنت الهیاتی جدید بعد عملی تا حدودی پررنگ میشود و جنبههای اجتماعی نیز وارد آن شده است، اما هنوز هم نمیتوانیم بگوییم که در سنت الهیات شیعی یک الهیات عملی اجتماعی ناظر به حیات داریم.
وی مسئله خانواده در الهیات اجتماعی را کمرنگ دانست و بر لزوم پاسخ به چرایی و بررسی آن تاکید کرد و گفت: این امر سبب شده است که ما امروزه ادبیات مستقیم ناظر به خانواده در حوزه ادبیات الهیاتی مان نداشته باشیم. وضعیت الهیات فلسفی و عرفانی از این الهیات هم فراتر رفته است. برای جامعه و تعریف نهادهای اجتماعی دچار چالش هستیم.
حجت الاسلام سبحانی به مغفول ماندن مفهوم مقاومت در ادبیات الهیاتی و اسلامی اشاره کرد و در این خصوص گفت: این مفهوم دچار رنجوری و ضعف است. حتی میتوان گفت هنوز چنین مفهومی در ادبیات معاصر ما شناخته شده نیست؛ بنابراین چنین عنوانی را باید صبورانه طرح کرد تا ادبیات ویژه ی آن شکل بگیرد و جوانه بزند. بنابراین درست است که در ادبیات آن دچار ضعف و چالش هستیم اما در زیرساختها، مبانی و قواعد، نگرشهایی در الهیات ما وجود دارد که پایهای برای الهیات خانواده مقاوم را شکل میدهد.
این استاد دانشگاه بر اهمیت معناشناسی از مفهوم خانواده مقاوم در درجه ی نخست اشاره کرد و افزود: در این شرایط، چند جهت مهم در الهیات را باید مورد بررسی قرار دهیم، از جمله بعد انسان شناسی الهیات؛ بحث فلسفه تاریخی یا الهیات تاریخی و دیگری، بحث مقولات نظام مرتبط با معرفت میباشد. سه مسئله برای بعد الهیاتی مطرح باید باشد. اولین آن ،خانواده از منظر حیات فردی است؛ یعنی مقایسه انسان در درون خانواده و بیرون از خانواده. ساحت دوم، بحث خانواده برای الهی دان، اهالی خانواده است که وی باید نسبتهای جمعی را بشناسد و در مورد آن سخن بگوید. حوزه سوم که میتواند برای خانواده در الهیات اهمیت ایجاد کند، کارکردهای فرانهادی خانواده است و بستری برای اتفاقاتی است که آن ها هم میتواند برای الهیات موضوع ایجاد کند.
آقای سبحانی مقاومت را در چهار لایه باز تعریف کرد و در بسط و تشریح آنان گفت: مفهوم مقاومت در سطحیترین شکل آن این است که در مقابل هجمه بیرونی، ظرفیتهای درونی خود را حفظ کنیم. کمینهای دشمن کمترین اثر را در فرد بگذارد یا همان مقاومت به معنای ایستادگی است. پیش فرض این معنا از منظر الهیاتی، تقسیم جهان به خیر و شر است. این مفهوم بر ایستایی تاکید دارد. وی در تفسیر دوم از مقاومت گفت: مفهوم دیگری، اشاره بر مقاومت ستیزی دارد و معتقد است حیات شما در درگیری میباشد. زمانی میتوانید به پیروزی و فلاح برسید که در نقطه خود نایستید. ایستادگی نقطه شکست است. هدف از مقاومت، از بین بردن تاریکی و شر و آماده سازی فضا برای ورود خیر، است.
آقای سبحانی همچنین در خصوص تفسیر دیگر مقاومت گفت: تفسیر دیگر اشاره بر سازندگی دارد. در این تعریف، انسان در نقطه ابتلا و درگیری و اختیار حیات خود را سامان میدهد و برخلاف مفهوم مقاومت ستیز است. نظام آن، سازندگی در میان درگیری و ابتلا است. در این نگاه به رسمیت شناختن نقطه درگیری، نتیجه الهیات است. که به این ساحت سوم، در قرآن اشاره شده است. در الهیات ستیز، قدرتها و قوهها با یکدیگر میجنگند ولی در الهیات سازنده اینگونه نیست.
وی در خصوص آخرین نگاه گفت: در این تعریف و منظر، توجه به اراده انسان در امتداد اراده خداوند قرار می گیرد و در این درگیری انسان تنها فرض نمیشود. برای خانواده مقاوم، انسان هم در کنار اراده ی الهی، اراده میآفریند. در این نوع نگاه، با خانواده ی فعال مواجه هستیم.
در پایان نشست افراد به پرسش و پاسخ پرداختند.
نظرات